हे स्तोत्र अतिशय दिव्य असून श्रीदत्तात्रेयांचे साक्षात् दर्शन करविणारे आहे. हे स्तोत्र श्रीनारदपुराणातील असुन हे स्वतः श्रीनारदमुनींनीच रचले आहे.
नारदमुनींच्या नामस्मरणाबाबत आपण सर्वच जाणून आहोत . सतत भगवान नारायणाच्या नामाचा नामघोष करीत नारद मुनींनी वैकुंठाचे कायम सदस्यपद आणि भगवंताच्या हृदयात प्रवेश मिळविला. भगवान दत्तात्रेय हेच भगवान विष्णू असून यांच्या नानारूपधर ख्यातीची नारदमुनींना कल्पना होती अर्थात आहे. या स्तोत्राची रचना करताना नारदमुनींनी सामान्यजनांस सहज आकलन व्हावे आणि सर्वांकडून स्तुतीरूप स्मरण भक्ती व्हावी हि इच्छा समोर ठेवली होती . दत्तात्रेय नमोस्तुते हे धृपद आणि नाना परीने दत्त महाराजांची आळवणी करणारे हे स्तोत्र रचताना दत्त महाराजांच्या दर्शनाची अभिलाषा नारद मुनींना असावी आणि दत्त महाराजांनी आपले स्मर्तृगामी हे बिरुद सार्थ करीत मुनींना अगदी निजस्वरूपात दर्शन दिले असावे असे या स्तोत्रावरून वाटते. अष्टादश अर्थात अठरा श्लोकात या स्तोत्राची रचना आहे. अठरावा श्लोक हा फलश्रुतीचा आहे. हे स्तोत्र शत्रूंचा नाश करणारे, तसेच शास्त्रज्ञान व प्रत्यक्ष ब्रह्मानुभव देणारे असून याच्या पठणाने सर्व पापांचे शमन होते. आता शत्रू म्हणजे इथे तुम्हाला न आवडणाऱ्या माणसांची अथवा प्राण्यांची यादी नव्हे तर कामादि षड्रिपूना इथे शत्रू म्हटले आहे. त्यांचा नाश झाल्यावरच ब्रह्मानुभव मिळू शकतो.
जटाधरं पाण्डुरंगं शूलहस्तं कृपानिधिम् | सर्वरोगहरं देवं दत्तात्रेयमहं भजे ||
अर्थ :- जटाधारी, गौरवर्ण, हातात त्रिशूल धारण करणाऱ्या. दयानिधी अर्थात कृपा करणारा, सर्वरोग नाहीसे करणाऱ्या श्रीदत्तात्रेयदेवांना मी भजतो. (सर्व रोगात भवरोगाची व्यथा फार भयंकर असते आणि त्यातून सुटका होणे कठिण मात्र याही रोगाचे निराकरण दत्त महाराज करतात.) गौरवर्ण आणि कर्पूर गौर या दोन रंगात फरक आहे. केवळ गौरवर्ण अर्थात गोरा आणि कापरासारखा गोरा असा इथे भेद आहे . ह्या श्लोकाला ध्यानमंत्र म्हटले जाते. दत्त महाराजांच्या रूपाची कल्पना ध्यानासाठी कशी करावी तर किंचित जटा, गोरेपान, हातात त्रिशूल धरलेले, आणि सर्व रोगांचा परिहार करणारे.
जगदुत्पत्तिकर्त्रे च स्थितिसंहारहेतवे | भवपाशविमुक्ताय दत्तात्रेय नमोस्तु ते ||१||
अर्थ :- अहो दत्त महाराज, जगाची उत्पत्ती करणाऱ्या, तसेच जगाचे अस्तित्व व नाश यांना कारण असणाऱ्या पण संसारबंधनापासून मुक्त असणाऱ्या तुम्हांला नमस्कार असो.
दत्त महाराजांच्या स्तुतीरूपी स्तोत्रांचा अर्थ माहित नसताना ती स्तोत्रे म्हणणे आणि अर्थ जाणून घेऊन ती म्हणणे यात फार मोठा फरक आहे. अर्थ जाणून म्हटल्यास दत्त महाराजांच्या रूपाची आणि सामर्थ्याची अधिक कल्पना येते.
।। दत्तात्रेय स्तोत्र ।।
जटाधरं पाण्डुराङ्गं शूलहस्तं कृपानिधिम् ।
सर्वरोगहरं देवं दत्तात्रेयमहं भजे ॥ १॥
अस्य श्रीदत्तात्रेयस्तोत्रमन्त्रस्य भगवान् नारदऋषिः ।
अनुष्टुप् छन्दः । श्रीदत्तपरमात्मा देवता ।
श्रीदत्तप्रीत्यर्थे जपे विनियोगः ॥
जगदुत्पत्तिकर्त्रे च स्थितिसंहार हेतवे ।
भवपाशविमुक्ताय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १॥
जराजन्मविनाशाय देहशुद्धिकराय च ।
दिगम्बरदयामूर्ते दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ २॥
कर्पूरकान्तिदेहाय ब्रह्ममूर्तिधराय च ।
वेदशास्त्रपरिज्ञाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ३॥
र्हस्वदीर्घकृशस्थूल-नामगोत्र-विवर्जित ।
पञ्चभूतैकदीप्ताय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ४॥
यज्ञभोक्ते च यज्ञाय यज्ञरूपधराय च ।
यज्ञप्रियाय सिद्धाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ५॥
आदौ ब्रह्मा मध्य विष्णुरन्ते देवः सदाशिवः ।
मूर्तित्रयस्वरूपाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ६॥
भोगालयाय भोगाय योगयोग्याय धारिणे ।
जितेन्द्रियजितज्ञाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ७॥
दिगम्बराय दिव्याय दिव्यरूपध्राय च ।
सदोदितपरब्रह्म दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ८॥
जम्बुद्वीपमहाक्षेत्रमातापुरनिवासिने ।
जयमानसतां देव दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ९॥
भिक्षाटनं गृहे ग्रामे पात्रं हेममयं करे ।
नानास्वादमयी भिक्षा दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १०॥
ब्रह्मज्ञानमयी मुद्रा वस्त्रे चाकाशभूतले ।
प्रज्ञानघनबोधाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ ११॥
अवधूतसदानन्दपरब्रह्मस्वरूपिणे ।
विदेहदेहरूपाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १२॥
सत्यंरूपसदाचारसत्यधर्मपरायण ।
सत्याश्रयपरोक्षाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १३॥
शूलहस्तगदापाणे वनमालासुकन्धर ।
यज्ञसूत्रधरब्रह्मन् दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १४॥
क्षराक्षरस्वरूपाय परात्परतराय च ।
दत्तमुक्तिपरस्तोत्र दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १५॥
दत्त विद्याढ्यलक्ष्मीश दत्त स्वात्मस्वरूपिणे ।
गुणनिर्गुणरूपाय दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १६॥
शत्रुनाशकरं स्तोत्रं ज्ञानविज्ञानदायकम् ।
सर्वपापं शमं याति दत्तात्रेय नमोऽस्तुते ॥ १७॥
इदं स्तोत्रं महद्दिव्यं दत्तप्रत्यक्षकारकम् ।
दत्तात्रेयप्रसादाच्च नारदेन प्रकीर्तितम् ॥ १८॥
॥ इति श्रीनारदपुराणे नारदविरचितं दत्तात्रेयस्तोत्रं सुसम्पूर्णम् ॥
