करुणाष्टकें – संत रामदास

करुणाष्टकें – अष्टक ५

युक्ति नाहीं बुद्धि नाहीं विद्या नाही विवंचितां । नेणता भक्त मी तूझा बुद्धि दे ॥ रघूनायका ॥१॥
बोलतां चालतां येना कार्यभाग कळेचिना । बहू मी पीडिलों लोकीं बुद्धि दे रघुनायका ॥२॥
तुझा मी टोणपा झालों कष्टलों बहुतां परी । सौख्य तें पाहतां नाहीं बुद्धि दे रघुनायका ॥३॥
नेटकें लिहितां येना वाचितां चूकतों सदा । अर्थ तो सांगतां येना बुद्धि दे रघुनायका ॥४॥
प्रसंग वेळ तर्केना सुचेना दीर्घसूचना । मैत्रिकी राखितां येना बुद्धि दे रघुनायका ॥५॥
संसार नेटका नाहीं उद्वेग वाटतो जिवीं । परमार्थ हा कळेना बुद्धि दे रघुनायका ॥६॥
उदास वाटतें जीवीं आतां जावें कुणीकडे । तूं भक्तवत्सला देवा बुद्धि दे रघुनायका ॥७॥
कायावा चामनोभावें तूझा मी म्हणवीतसें । हे लाज तूजला माझी बुद्धि दे रघुनायका ॥८॥
मुक्त केल्या देवकोटि भूभार फेडिला बळें । भक्तासि आश्रयो मोठा बुद्धि दे रघुनायका ॥९॥
उदंड भक्त तुम्हाला आम्हांला कोण पूसतें । ब्रीद हें राखणें आधीं बुद्धि दे रघुनायका ॥१०॥
उदंड ऐकिली कीर्ती पतीतपावना प्रभो । मी एक रंक निर्बुद्धी बुद्धि दे रघुनायका ॥११॥
आशा हे लागली मोठी दयाळूवा दया करी । आणखी न लगे कांही बुद्धि दे रघुनायका ॥१२॥
रामदास म्हणे माझा संसार तुज लागला । संशयो वाटतो पोटीं बुद्धि दे रघुनायका ॥१३॥
जयजय रघुवीर समर्थ ॥

करुणाष्टकें – अष्टक ६

समाधान साधूजनाचेनि योगें । परी मागुतें दु:ख झालें वियोगें । घडीनें घडी शीण अत्यंत वाटे । उदासीन हा काळ कोठें न कंठे ॥१॥
घरें सुंदरें सौख्य नानापरीचें । परी कोण जाणेल तें अंतरीचें । मनीं आठवीतांचि तो कंठ दाटे । उदा० ॥२॥
बळें लवितां चित्त कोठें जडेना । समाधान तें कांहीं केल्या पडेना । नव्हे धीर डोळां सदा नीर लोटे । उदा० ॥३॥
अवस्था मनीं लागली काय सांगूं । गुणीं गुंतलों हेत कोणासि सांगूं । बहूसाल भेटावया प्राण फूटे । उदा० ॥४॥
कृपाळूपणें भेटरे रामराया । वियोगे तुझ्या सर्व व्याकूळ काया । जनांमाजिं लौकीक हाही न सूटे । उदा० ॥५॥
अहारे विधी हें असें काय केलें । पराधीनता पाप माझें उदेलें । बहूतांमधें तूकतां तूक तूटे । उदा० ॥६॥
समर्था मनीं सांडि माझी नसावी । सदा सर्वदा भक्तचिंता असावी । घडेना तुझा योग हा प्राप्त कोठें । उदा० ॥६॥
समर्था मनीम सांडि माझी नसावी । सदा सर्वदा भक्तचिंता असावी । घडेना तुझा योग हा प्राप्त कोठें । उदा० ॥७॥
अखंडीत हे सांग सेवा घडावी । न होतां तुझी भेट काया पडावी । दिसेंदीस आयुष्य हें व्यर्थ लोटे । उदा० ॥८॥
भजों काय सर्वा परी हीन देवा । करूं काय रे सर्व माझाचि ठेवा । म्हणों काय मी कर्मरेखा न लोटे । उदा० ॥९॥
म्हणे दास मी वास पाहें दयाळा । रघूनायका भक्तपाळा भुपाळा । पहावें तुला हें जिवीं आर्त मोठें । उदा० ॥१०॥
॥ जयजय रघुवीर समर्थ ॥

करुणाष्टकें – अष्टक ७

उदासीन हा काळ जातो गमेना । सदा सर्वदा थोर चिंता शमेना । उठे मानसी सर्व सोडोनि जावें । रघूनायका काय कैसें करावें ॥१॥
जना बोलतां वीट वाटे । नसे अंतरीं सूख कोठें न कंठे । घडीनें घडी चित्त कीर्तीं धरावें । रघूनाय० ॥२॥
बहू पाहतां अंतरीं कोंड होतो । शरीरास तो हेत सांडोनि जातो । उपाधीस देखोनि वाटे सरावें । रघूनाय० ॥३॥
अवस्था मनीं होय नानापरींची । किती काय सांगूं गती अंतरींची । विवेकेंचि या मानसा आवरावें । रघूनायका० ॥४॥
म्हणे दास ऊदास झालों दयाळा । जनीं वयर्थ संसार हा वायचाळा । तुझा मी तुला पूसतों प्रीय भावें । रघूनायका० ॥५॥
॥ जयजय रघुवीर समर्थ ॥

करुणाष्टकें – अष्टक ८

तुझीया वियोगें जीवत्व आलें । शरीरयोगें बहु दु:ख झालें । अज्ञान दारिघ्र माझें सरेना । तुजवीण रामा मज कंठवेना ॥१॥
परत्रीं जिणें दीन कंठूं किती रे । उदास माझ्या मनि वाटतें रे । लल्लाटरेखा  तरि पालटेना । तुजवी० ॥२॥
जडली उपाधी अभिमान साधी । विवेक नाहीं बहुसाल बाधी । तुझिया वियोगें पळही गमेना । तुजवी० ॥३॥
विश्रांति नाहीं अभिमान देहीं । कुळाभिमानें पडलों प्रवाहीं । स्वहीत होतां मजला दिसेना । तुजवी० ॥४॥
विषयी जनानें मज लाजवीलें । प्रपंचसंगें आयुष्य गेलें । समयीं बहू क्रोध शांती भरेना  । तुजवी० ॥५॥
संसारसंगें बहू पीडलों रे । कारुण्यसिंधू मज सोडवी रे । कृपाकटाक्षें सांभाळि दीना । तुजवी० ॥६॥
सदृढ झाली देहबुद्धि पाही । वैराग्य कांहीं हे नांव नाहीं । अपूर्ण कामीं मन हें विटेना । तुजवी० ॥७॥
निरूपणीं हे सद्‍बुद्धि होती । फलत्याग होतां सवेंचि जाती । काय करूं रे क्रिया घडेना । तुजवी० ॥८॥
जयजय दयाळा त्रैलोक्यपाळा । भवसिंधुहारी मज तारि हेळा । स्वामीवियोगें दासा मनीं आठव वीसरेना । तुजवी० ॥१०॥
जयजय रघुवीर समर्थ ॥
॥ करुणाष्टकें श्लोकसंख्या ॥७६॥

करुणाष्टकें – सवाया

तुझा भाट मी वर्णितों रामराया । सदा सर्वदा गाय ब्रीदें सवाया । महाराज दे अंगिंचें वस्त्र आतां । बहू जीर्ण झाली देहबुद्धिकंथा ॥१॥

॥ सवाई ॥१॥
रामदूत वायुसूत भीमगर्भ जुत्पती । जो नरांत वानरांत भक्ति प्रेम वित्पत्ती । दास दक्ष स्वामिपक्ष नीजकाजसारथी । वीरजोर शीरजोर धक्कधिंग मारुती ॥१॥ म्हणावा जयजयराम ॥

॥ सवाई ॥२॥
मारुतीची ॥ जब हनुमंत जनकदुहिता शुद्ध लेनेकू गभार दौर दौर आये है । तब कंठ गुरगुरगुरीत नेत्र गरगरगरीत रोम थरथरथरीत पुच्छ झारे । तब लंका घरघर-घरीत बनमो दरदरदरीत सीता शोक हस्त झरझरझरीत बन उफारे । तब कंठ कुचकुचकुचीत इंद्रजीत चकचकचकीत रावण थकथकथकीत कर नगर ज्यार ज्यार मखमखमखीत दास लियो जय तु राम मिले तब कपि भु:भु: कारे ॥१॥ म्हणावा जयजयराम ॥

॥ जोहार ॥१॥
परमसुंदररूप श्यामल । इंद्रनीलकीलकांतिकोमल । भयनिवारण भक्तवत्सल । वरपराक्रम कीर्तिविमल । भुवनकंटकदैत्यमारक । अमरमोचक दैन्यहारक । दुरितनाशक पुण्यकारक । हरित संकट दासतारक । विकटविषतालछेदक । वरनखर दैत्य भेदक । दशमुखादिकशिरच्छेदक । ऋषिजनमुनिचित्तवेधक । अमरभूषण उत्तमोत्तम । भुवन-पालक हा रघूत्तम । वीर वीरांतक हा वीरोत्तम । असुरांतक हा सुरोत्तम । बुहतपीडक-दैत्यभंजन । ऋषिमुनिजनयोगिरंजक । दुरितदानवदुष्टगंजन । अतुलकीर्तिव्यक्तव्यंजन । जयजय मार्तंडवंशावतंस । जयजय कैवल्यधाम । जयजय भरताग्रज । जयजय सीताराम । जयजय सिंहासनाधीश्वर । जयजय सुरराजविराजितपद । नमस्ते नमस्ते ॥१॥ सीताकांतस्मरण जयजयराम ॥ ॥४॥

करुणाष्टकें – संत रामदास  समाप्त .