संत निळोबाराय – पंढरीमहात्म्य व पांडुरंगाचें वर्णन
२९१
हा गे पहा विटे उभा । सच्चिदानदांचा हा गाभा ॥१॥
देखे सकळांचेही भाव । अध्यक्ष हें याचें नांव ॥२॥
जेथें तेथें जैसा तैसा । नव्हे न्यून पूर्ण ऐसा ॥३॥
निळा म्हणे माझया जिवीं । ठेला जडोनी तो गोसावी ॥४॥
२९२
सांगतां महिमा पंढरीचा । अपार वाचा वेदांचिये ॥१॥
सहजचि क्षेत्रा जाईन म्हणतां । धांवे सायुज्यता सामोरी ॥२॥
विठ्ठल राज देखतां दिठी । वास वैकंठी तेचि क्षणीं ॥३॥
निळा म्हणे आलिगंन । देतां समाधान जिवशिवा ॥४॥
२९३
भेटावया भक्तजनां । उभाचि राणा पंढरीचा ॥१॥
अवलोकितो दिशा चारी । येती वारकरी ज्या पंथें ॥२॥
आलियाचा राखें मान । करीं समाधान यथाविधि ॥३॥
निळा म्हणे दोषा खंड । चुकवी दंड यमाचा ॥४॥
२९४
पुंडलीक पांडुरंग । संतसंग पदयाळें ॥१॥
चंद्रभागा वाळवंट । भूवैकुंठ पंढरी ॥२॥
वेणुनाद गोपाळपुर । पुष्पावती सार संगम ॥३॥
निळा म्हणे झाला मेळा । या भूगोळा उध्दार ॥४॥
२९५
सर्वस्वें उदार । देतां न म्हणे साने थोर ॥१॥
तें हें पंढरीये धेंडें । उभें पुंडलिकापुढें ॥२॥
अरिमित्रांसम । देणें एक निजधाम ॥३॥
निळा म्हणे नाहीं । जया आपपर कांहीं ॥४॥
२९६
ऐक्यरुपें हरिहर । उभा कटींकर विटेवरीं ॥१॥
तो म्यां देखिेयेला दिठीं । भूवैकुंठी पंढरीये ॥२॥
तुळसीमाळ वैजयंती । वेढिला संतीं मुनिवरीं ॥३॥
निळा म्हणे विश्रांती मना । झालें लोचना पारणें ॥४॥
२९७
वीटे साजिरीं पाउलें । कटीं कर विराजलें ॥१॥
तेचि आठवती मनीं । चित्त राहिलें चिंतनीं ॥२॥
तुळशीहार पदकें माळा । रुपाकृति घनसांवळा ॥३॥
निळा म्हणे वेधल्या वृत्ती । आनु कांहींचि त्या नेणती ॥४॥
२९८
विठोजी कृपेचा सागर । दीनबंधु करुणाकर ॥१॥
म्हणोनियां स्तवित संत । होऊनि याचे चरणीं रत ॥२॥
उपेक्षूनियां न सांडी कोणां । शरणातां थोरां लहानां ॥३॥
निळा म्हणे धरिलें हातीं । तया मग न सोडी कल्पांतीं ॥४॥
२९९
विठो लावण्याची राशी । जननयनासी पाहुणेरु ॥१॥
पाहतिया तटस्थ लागे । फिरोंचि मागें विसरती ॥२॥
सुघटीत अवघेंचि ठाण । भूषणा भूषण् शोभवित ॥३॥
निळा म्हणे जडला जीवीं । त्रैलोक्य गोसावी विठो माझा ॥४॥
३००
सुकुमार साजिरें ठाण । धरिलें जघन दोन्ही करीं ॥१॥
विटेवरी दिव्यरुप । कोटि कंदर्प ओवाळिले ॥२॥
तुळसी माळा वैजयंती । कौस्तुभ दीप्ती पदकांची ॥३॥
निळा म्हणे हदयावरी । दिधली थोरी व्दिजपधा ॥४॥
३०१
नामचि एक जिहीं उच्चारिलें । तेहि नेले निजधामा ॥१॥
ऐसा याचा कीर्तिघोष । वर्णिती शेष निगमादिक ॥२॥
जिहीं अवलोकिला दिठीं । धन्य सृष्टीमाजीं ते ॥३॥
निळा म्हणे यात्रे येती । ते ते पावती इच्छिलें ॥४॥
३०२
न पुरे धणी गुण गातां । रुप दृष्टी अवलोकितां ॥१॥
बरवा बरवा विठ्ठल हरी । माझें बैसला अंतरी ॥२॥
मुख लावण्याची खाणी । राही वामांगी रुक्मिणी ॥३॥
निळा म्हणे दृष्टीपुढें । दिसे कोदले रुपडें ॥४॥
३०३
धरियेला गिरी । धरियेला गिरी । सात दिवस बोटावरी ॥१॥
तो हा पुंडलिका वर । देउनियां उभा स्थिर ॥२॥
नाथिला कळिया । यमुने बुडी देउनियां ॥३॥
निळा म्हणे झाला । वत्से गोंवळ जो एकला ॥४॥
३०४
रुपीं गुंतलीं मानसें । ध्यानीं मुनिजनां ज्याचें पिसें । तेंचि हें सुंदर स्वरुप कैसें । धरिलें भक्त कैवारा ॥१॥
अंगी चंदनाची उटी । तुळशी माळाहार कंठी । बुका शोभला लल्लाटीं । रत्नें मुगुटीं झळकती ॥२॥
कर्णी कुंडलें सुढाळें । नेत्र उत्फुल्लीत जैसी कमळें । दंत हिरियचीं व्दिदळें । सोलींव तैसे झळकती ॥३॥
कंठी कौस्तुभ आणि पदकें । श्रीवत्सलांछन ह्रदयीं निकें । एकावळी त्यावरी झळके । मुक्तमोतियें वाटोळीं ॥४॥
हात ठेंवुनी कटावरी । कांसे पितांबराची परी । नाना ठसे उमटले वरी । मेखळा रत्नें बरवंटा ॥५॥
चरण सकुमार साजिरे । पाउलें अत्यंत गोजिरें । वाकी घुंगरु झणत्कारें । करिती चेइरें आनंदा ॥६॥
संतसमुदाये देवढें । गर्जतीं गुणनाम पवाडे । वैष्णव नाचतीं बागडे । ब्रम्हानंद पीकला ॥७॥
राही रुक्मिणी सत्यभामा । परिवारवेष्टित पुरुषोत्तमा । अगाध पंढरीये हा महिमा । देव विमानीं दाटलें ॥८॥
निळा म्हणे पुरला हेत । ठेविलें पायांपाशीं चित्त । सांठवुनियां हदयांत । रुप पावलों विश्रांती ॥९॥
३०५
आला स्वइच्छा पंढरपुरा । सांडूनियां क्षीरसागरा ॥१॥
पुढें देखोनियां इटे । चरण ठेविले गोमटे ॥२॥
दोन्हीं हात कटावरी । ठेवूनि परमात्मा श्रीहरी ॥३॥
निळा म्हणे जगदोध्दार । करीत उभा निरंतर ॥४॥
३०६
सुकृताचा होता सांठा । भूवैकुंठा ते आले ॥१॥
सन्मुख देव भेटे तया । लागती पायां भाग्याचे ॥२॥
न्याहाळिती दृष्टि मुख । कैवल्यसुख तुच्छ पुढें ॥३॥
निळा म्हणे ब्रम्हानंदा । झाले तत्पदा अधिकारी ॥४॥
३०७
सहज गेलो पंढरपुरा । विश्वंभरा भेटीसी ॥१॥
तो हा उभा विटेवरी । देखिला श्रीहरी जगदात्मा ॥२॥
ज्याचिये तेजें धवळलें नभ । हा जगदारंभ अंगकांति ॥३॥
निळा म्हणे ब्रम्हादिकां । व्यापक लोकां सकळां जो ॥४॥
३०८
संत येताती सनकादिक । सोहळा पाहों तो कौतुक ॥१॥
चंद्रभागे निमज्जन । परिसों हरीचें कीर्तन ॥२॥
संतसज्जनांचिया भेटी । करुं स्वानंदाची लुटी ॥३॥
निळा म्हणे पंढरपुरीं । सेवूं काला वांटिती हरि ॥४॥
३०९
वेणुनादीं लाभे काला । उणें त्याला मग काय ॥१॥
ब्रम्हानंदे कोंदे सुष्टी । शीतचि ओंठी लागतां ॥२॥
देतां पदीं पिंडदाना । पितृगणा उध्दार ॥३॥
निळा म्हणे देवचि ऋणी । एक स्नानीं पधाळा ॥४॥
३१०
राहिला उभा विटेवरी । भक्तकैवारी म्हणउनी ॥१॥
जे जे येती ज्या ज्या भावें । तें त्यां दयावें न बोलतां ॥२॥
भुक्ति मुक्ति वांटी एका । लाविल्या फुका रिध्दिसिध्दी ॥३॥
निळा म्हणे सर्वाधिकारी । प्रेमभांडारी भक्त केले ॥४॥
३११
राही रुक्मिणी सत्यभामा । पुरुषोत्तमा वामसव्य ॥१॥
पुडंलिक दृष्टी पुढें । उभे देहूडे सनकादिक ॥२॥
जय विजय महाव्दारीं । गरुड शेजारीं हनुमंत ॥३॥
निळा म्हणे भोंवते संत । कीर्तनें करीत चौफेरीं ॥४॥
३१२
पंढरिहूनी गांवा जातां । वाटे खंती पंढरिनाथा ॥१॥
आतां बोळवीत यावें । आमुच्या गांवां आम्हांसवें ॥२॥
तुम्हांलागीं प्राण फुटे । वियोगदु:खें पूर लोटे ॥३॥
निळा म्हणे पंढरीनाथा । चला गांवा आमच्या आतां ॥४॥
३१३
याचि लागीं हरी । उभा चंद्रभागेतीरीं ॥१॥
भक्तांचिये हांकेसवें । उडी घालोलियां पावे ॥२॥
नेदी पडों दिठी । काळाची त्या घाली पोटीं ॥३॥
निळा म्हणे नामावरी । सर्वस्व हा उदार हरि ॥४॥
३१४
वरी बुकीयाचे धूसर । अत्तर कस्तुरी केशर ॥१॥
तुळशी नाना सुमनमाळा । दिव्यसंबराचा सोहळा ॥२॥
पांडुरंगा ओंवाळिती । नारीनर अवलोकिती ॥३॥
निळा म्हणे दिपावळी । सोडिती चंद्रभागाजळीं ॥४॥
३१५
विटेवरी कैवल्यगाभा । राहिल्या उभा पंढरिये ॥१॥
आलियासी देतो धणी । सर्वां गुणीं संपन्न हा ॥२॥
भुक्ति मुक्ति देतो रिध्दी । स्थापितो पदीं अधिकारियां ॥३॥
निळा म्हणे पुरवी कोड । उरोचि सांकड नेदी हा ॥४॥
३१६
वारकरी संत पंढरीसी जाती । सप्रेमें नामघोषें ॥१॥
लोटांगणी त्यांसी जाईन आवडी । ओवांळीन कुडी वरुनी पायां ॥२॥
धन्य केल वंश तारिले पातकी । डोलतां पताकी गगन शोभे ॥३॥
टाळ श्रुति वादयें मृदंगाच्या ध्वनी । क्रमिताती अवनी ब्रम्हानंदें ॥४॥
पढती ब्रिदावळी करिती जयजयकार । टाळीया अंबर सादु देत ॥५॥
निळा म्हणे माझे सखे विष्णुदास । जाती पंढरीस प्रतिवरुषीं ॥६॥
३१७
भुक्तिमुक्तीचें माहेर । वसविलें पंढरपूर ॥१॥
सुख विश्रांतीसी आलें । संतां पाचारिलें सज्जनां ॥२॥
कथा-कीर्तनें सोहळा । छबिने मेळा पताकांचा ॥३॥
निळा म्हणे पंचक्रोशी । नामें घोषी दुमदुमित ॥४॥
३१८
नाना लोक धांवोनि येती । राशी भरिती आइत्या ॥१॥
घेऊनि जातां विश्वजनां । नव्हेचि उणा माल फार ॥२॥
युगें गेलीं बहाती लोक । न सरेचि पीक वोसंडलें ॥३॥
निळा म्हणे पुंडलिकें । केलीं लोकें सभाग्य ॥४॥
३१९
नारद येऊनि पंढरियेसी । स्थळ पुंडलिकासी मागती ॥१॥
भीमापुष्पावती संगम । योजिला आश्रम तयाप्रती ॥२॥
विष्णूपदें उमटली जेथें । करविला तेथें रहिवास ॥३॥
निळा म्हणे पिंडदान । करिती सज्जन जे स्थळीं ॥४॥
३२०
ऐसा उदार देवादेवो । पंढरिरावो सुखसिंधु ॥१॥
ज्याचें देणें न सरे कधीं । कल्पावधीं पर्यंत ॥२॥
देवां दैत्यां शेषादिकां । सप्तहि लोकां मानवासी ॥३॥
निळा म्हणें ठाया ठावो । जाणें भावो अंतरींचा ॥४॥
३२१
नामसमरणेंचि श्रीहरी । दासां दुरिता दूरी करी ॥१॥
तो हा पंढरिये ठाके । गुंतोनियां भक्ताभाके ॥२॥
हरिभक्तां या उध्दरी । तत्संगें आणिकांते तारी ॥३॥
निळा म्हणे ऐशी कीर्ती । सनकादिक संत गाती ॥४॥
३२२
नामरुप नातळे ज्यासी । परात्पर ऐशी वदंती ॥१॥
तो हा आला पंढरपुरा । समाचारा भक्तांच्या ॥२॥
ओळखिला पुंडलिकें । केलें निकें पूजन ॥३॥
निळा म्हणे विटेवरी । स्थापिला तीरीं चंद्रभागे ॥४॥
३२३
पंढरिये केला वास । निज भक्तांस तारावया ॥१॥
म्हणे यारे-अवघे वर्ण । आदि ब्राम्हण करुनियां ॥२॥
जया वैकुंठासी जाणें । तया पेणें हें पंढरी ॥३॥
निळा म्हणे सुकाळ केला । भक्तां वोळला कुवासा ॥४॥
३२४
पुंडलिके पिकविलें । विश्वा पुरलें न्यावया ॥१॥
त्रैलोक्यमणि लागला हातीं । लोक ते किती नेतील ॥२॥
विश्वनिर्मिता ज्याचे व्दारीं । निरंतरी तिष्ठत ॥३॥
निळा म्हणे भाग्य त्याचें । अपार वाचे वर्णवे ॥४॥
३२५
पुंडलीक म्हणे देवा । आतां करावा वास येथें ॥१॥
असों एक जीवे प्राणें । मीतूंपणे वोसंडुनी ॥२॥
बहुत बरें म्हणती देव । ठेविले पाव विटेवरी ॥३॥
निळा म्हणे नव्हे तुटी । युगापाठीं युग जातां ॥४॥
३२६
यमुनेचा जो विहारीं । तोचि हा उभा पंढरपुरीं ॥१॥
दह्या-दुधाचा सुकाळ । कार्तिकीये पर्वकाळ ॥२॥
नवनिताचे गोळे । क्षीरामृताचे कल्लोळे ॥३॥
निळा म्हणे अंळकार । वस्त्रें मिरवी रमावर ॥४॥
३२७
आतां पाहेन वाडेंकांडें । याचें रुपढे दृष्टीभरी ॥१॥
आहे उभा ईटेवरी । न वजे पंढरी सांडूनियां ॥२॥
येती त्यांसी आलिंगन । पाववी देऊन संतोषा ॥३॥
निळा म्हणे दासांप्रती । वाटितो मुक्ति दर्शनें ॥४॥
३२८
आत्मा सकळांचा श्रीहरी । तो हा उभा पंढरपुरीं ॥१॥
म्हणेनियां देव येती । दर्शनी ऋषींच्या पंगती ॥२॥
प्रतिवर्षी उपासक । येती यात्रे सनकादिक ॥३॥
निळा म्हणे त्रैलोक्यदाता । विठो लक्ष्मीचा भर्ता ॥४॥
३२९
उमटलीं खडकावरी । पदें गोजिरीं विष्णूचीं ॥१॥
देखोनियां ते सात्विक जन । करिती पिंडदान तये पदीं ॥२॥
पंढरिये नारदाश्रमीं । भीमासंगमी पुष्पावती ॥३॥
निळा म्हणे दक्षिण गया । उध्दरावया पूर्वजा ॥४॥
३३०
उमटलीं विष्णूपदें । गयावर्जनीं जे प्रसिध्दें ॥१॥
नारद क्षेत्रीं पंढरपुरीं । अदभुत पदांची त्या थोरी ॥२॥
ऋणत्रया मुक्त जन । देतां पदीं पिंडदान ॥३॥
निळा म्हणे गोपाळपुरीं । विठ्ठल वेणुवादन करी ॥४॥
३३१
एकंदर देवें आज्ञा केली । पुंडलिका दिधली निजभाक ॥१॥
जे जे तुझिया क्षेत्रासी येती । त्यां त्यां उत्तम गति पाठवीं ॥२॥
उत्तम अधम न म्हणे कांही । रिगमचि नाहीं दोषा येथें ॥३॥
निळा म्हणे हे पंचकोशी । जाणा वाराणसीसमान ॥४॥
३३२
ऐसा दोहीं स्थ्ळींचा महिमा । अगाध उपमा नाहीं त्या ॥१॥
पंचक्रोशीमाजी भार । छबिने अपार मिरवती ॥२॥
वैष्णव करिती नामघोष । नाचती उदास कीर्तनीं ॥३॥
निळा म्हणे भुक्ति मुक्ति । जोडती विरक्ति अनायासें ॥४॥
३३३
ऐसिया सुखाची मांदूस । झाली रुपस विठाई ॥१॥
मांडूनियां इटे ठाण । धरिला जघन व्दयकरीं ॥२॥
रुपाकृती मानववेष । ईशाईश जननी हे ॥३॥
निळा म्हणे भक्तांसाठीं । फिरे वाळवाटीं । उघडी हे ॥४॥
३३४
नाढळे कधींही पंढरी । नका सांगो त्याची थोरी ॥१॥
मिथ्या करिती ते चार । सोंग कथेचा विस्तार ॥२॥
नाहीं प्रेमा पांडुरंगी चित्त विषयसेवा भोगीं ॥३॥
निळा म्हणे दावी जैसें । नाहीं अंतर झालें तैसें ॥४॥
३३५
नाहीं विश्वास जया गाठीं । न पाहती दिठीं पंढरी ते ॥१॥
अदृष्ट त्यांचे हीन झालें । न देखती पाउलें विटेवरी ॥२॥
लक्ष चौर्यांशीं यातना भोग । सोशिती अभंग दैन्यवाणें ॥३॥
निळा म्हणे नाडले वायां । दुर्लभ पावोनियां नरदेह ॥४॥
३३६
पुंडलिकें शेत केलें । पिकविलें अपार ॥१॥
संवगिता नावरे एका । मग सकळ लोकां हांकारी ॥२॥
या रे म्हणे बांधा मोटा । करा सांठा न्या घरा ॥३॥
निळा म्हणे कल्पवरी । लुटती परी सरेना ॥४॥
३३७
पुढारले विठ्ठल हरी । केली नगरी वैकुंठ ॥१॥
सुदर्शन ठेविलें तळीं । म्हणे कल्पजळीं बुडों नेदी ॥२॥
तैसेचि धरिले क्षेत्रावरी । म्हणती हे नगरी रक्षावी ॥३॥
निळा म्हणे या पुंडलिकें । यापरी लोकें उध्दरिलीं ॥४॥
३३८
भोळा माझा पंढरीनाथ । धांवें त्वरित पाचारिल्या ॥१॥
न पाहे मानप्रतिष्ठा त्याची । घेतली ज्याची सुति येणें ॥२॥
अनाथें दिनें भाविकें तें । आवडती चित्तें जीवापरी ॥३॥
निळा म्हणे पाळी लळा । अख्ंड सोहळा करुनियां ॥४॥
३३९
जो देखे एकदां तरी । हें पंढरी-वैकुंठ ॥१॥
सुती तया आली हाता । नाहीं चिंता मोक्षाची ॥२॥
याचिये मार्गी पाऊल पडे । तेव्हांचि जोडे यात्रा त्या ॥३॥
निळा म्हणे प्रत्यक्ष भेटी । ते तो लुटी निजानंदा ॥४॥
३४०
पाचारितांचि पंढरीनाथा । संचरे तत्वतां हदयांत ॥१॥
ऐसा प्रताप आणिकां अंगी । नाहीं ये युगीं विवरितां ॥२॥
संगतीं अन्यत्र दैवतें भूतें । आशा लोलिंगतें ते काय ॥३॥
निळा म्हणे जन्ममरणा । करी निवारणा एक हरि ॥४॥
३४१
करुनि चंद्रभागे स्नान । अभिवंदन पुंडलिका ॥१॥
पुजूं जाति विठोबासी । वैकुंटवासी ते होती ॥२॥
कथाश्रवण प्रदक्षणा । नाहीं गणना सुकृता त्या ॥३॥
निळा म्हणे पूर्वजेसी । होती विमानेंसी प्रविष्ट ॥४॥
३४२
महर्षी देव स्तविती ज्यातें । कृतांजुळी हातें जोडूनियां ॥१॥
तो हा उभा विटेवरी । रम्य तीरीं चंद्रभागे ॥२॥
शुक नारद गाती कीर्तनीं । ज्यातें अनुदिनीं सुस्वरें ॥३॥
निळा म्हणे ब्रम्हादिक । ज्याचिये सेवक आझेचे ॥४॥
३४३
न देखे जो पंढरीनाथ झाला हाहाभूत जन्म त्याचा ॥१॥
वायां गेला पतना नेला । नाहीं आठविला हरि म्हणून ॥२॥
कैचें तया पढंरपूर । पदरीं अपार दोषमळ ॥३॥
निळा म्हणे देईल झाडा । जाऊनी पुढां यमदंड ॥४॥
३४४
धिक् त्याचें जन्मांतर । न देखे पंढरपुर महापापी ॥१॥
अहारे कर्मा बलवत्तरा । नेला अघोर भोगावया ॥२॥
नेदीचि उपजों विश्वास मनीं । पंढरी हे नयनीं देखावया ॥३॥
निळा म्हणे संग्रह होतां । पापाचा आईता उघडता तो ॥४॥
३४५
नेमूनियां ठेविलें जेथें । वसती तेथें ते देव ॥१॥
ऐसा समर्थ पंढरीनाथ । तो हा मोहित भक्तिसुखा ॥२॥
जेणें निर्मूनि पांचहि तत्वें । राखिलीं समत्वें निजआज्ञा ॥३॥
निळा म्हणे ब्रम्हांडें भुवनें । स्वर्गे आनानें रचियलीं ॥४॥
३४६
धन्य धन्य पुंडलिका । केला तरणोपाय लोकां ॥१॥
एका दर्शनेंचि उध्दार । केलें पावन चराचर ॥२॥
चंद्रभागा पंढरपूर । भक्त आणि हरीहर ॥३॥
निळा म्हणे सुलभ केलें । भूमि वैकुंठ आणिलें ॥४॥
३४७
तळींवरी सुदर्शन । करीत छेदन महापापा ॥१॥
प्रत्यक्ष उभा देवचि भेटे । हेंही कोठें आन ठायीं ॥२॥
एकी क्षेत्र प्रदक्षणा । तुळसीपानावरीं तोखे ॥३॥
निळा म्हणे चंद्रभागे । स्नानें भंगे पाप ताप ॥४॥
३४८
पंढरिचे अनुष्ठान केलें चंद्रे । अलंकापुरी इंद्रें तपचर्या ॥१॥
तेथें इंदु निष्कलंक अंगें । तेथें आरोग्यभगें सुरेंद्रता ॥२॥
हरिहररुपें पंढरीरावो । येथें तिन्ही देवो सिध्दरुपें ॥३॥
निळा म्हणे तेथें भक्ती । येथें विरक्ती प्रगटली ॥४॥
३४९
नावडे पंढरी । कथा करी दारोदारीं ॥१॥
नको त्याचें संभाषण । वाटे भेटीसवें शीण ॥२॥
सांगे ब्रम्हज्ञान वरी नाहीं प्रेम तें अंतरी ॥३॥
निळा म्हणे पोटभरु । उगेंचि करिती गुरुगुरु ॥४॥
३५०
झाली भाग्याची उजरी । दृष्टी देखतांचि पंढरी ॥१॥
ठेविले तो कर कटीं । जेणें अवलोकिला दिठी ॥२॥
चंद्रभागे केलें स्नान । भक्तां पुंडलिकाचें दर्शन ॥३॥
निळा म्हणे वैकुंठवासी । प्राणी होईल तो निश्चयेंसी ॥४॥
३५१
तिहीं लोकीं फुटलीं हांक । वैकुंठलोकापर्यंत ॥१॥
भेटों गेला पुंडलिकांसी । हदयनिवासी जगाचा ॥२॥
दोषियां पापियां उध्दरीत । आणि हाकांरित भाविकां ॥३॥
निळा म्हणे ठेवुनी हात । कटावरी तिष्ठत विटे उभा ॥४॥
३५२
जया नावडे पंढरी । निरयवासी तो अघोरी ॥१॥
विठोबासी निंदी वाचा । यमदंड तो पावे साचा ॥२॥
नेघे विठोबाचें नाम । वृथा गेला त्याचा जन्म ॥३॥
निळा म्हणे प्रेतरुप । त्याचे पुण्य तेंचि तें पाप ॥४॥
३५३
चंद्रभागे करितां स्नान । होती पातकी पावन ॥१॥
पुंडलिकासी नमस्कार । करितां पूर्वजां उध्दार ॥२॥
वेणुनादीं काला वांटी । तुप्ती पूर्वजां वैकुंठीं ॥३॥
निळा म्हणे पिंडदान । दक्षिणगया अधिष्ठान ॥४॥
३५४
जाऊनियां भीमातटीं । नाचों वाळवंटी पंढरिये ॥१॥
होतील लाभाचिया कोटी । पहातां दृष्टी विठठला ॥२॥
भुक्ति मुक्ति आपुल्या सुखें । येती हरिखें सामोया ॥३॥
निळा म्हणे परमार्थ धणी । होईल आयणी फिटोनी ॥४॥
३५५
अगाध महिमा पंढरीचा । काय तो वाचा कवळेल ॥१॥
येती यात्रे मुक्त होती । जे या देखती विठठला ॥२॥
नलगे दुजें तपसाधन । घडतां स्नान चंद्रभागे ॥३॥
निळा म्हणे भूमीवरी । क्षेत्र हें पंढरी वैकुंठ ॥४॥
३५६
देखतांचि यातें दिठी । पळता कोटी पापांच्या ॥१॥
जेंवि उगवतांचि रवी । अंधकार न दावी मुख पुढें ॥२॥
जन्ममरणयात्रा फिटे । लाजती गोमटे अभ्यास ॥३॥
निळा म्हणे महिमा ऐसा । पंढरीनिवासा भेटतां ॥४॥
३५७
झाली कीर्तनाची दाटी । चंद्रभागे वाळुवंटीं ॥१॥
संत गर्जती आनंदें । हरिची नामें नाना छंदें ॥२॥
टाळ मृदंग झणत्कार । नामें कोंदलें अंबर ॥३॥
निळा म्हणे वैकुंठवासी । झाला सुलभ हरिभक्तांसी ॥४॥
३५८
जाईन म्हणतांचि पंढरपुरा । कळिकाळा दरारा उपजे मनीं ॥१॥
यमधर्माचिया दंडासी चुकला । आणि पूज्यमान झाला तिहीं लोकां ॥२॥
विधी म्हणे तया निषेधुची नाहीं । कर्माकर्मप्रवाही न पडेचि तो ॥३॥
निळा म्हणे तेणें आनंदवुनी सकळा । नेलें आपुल्या कुळा वैकुंठासी ॥४॥
३५९
कौलें पिकली परलोक पेंठ । हें भूवैकुंठ पंढरी ॥१॥
नाम मुद्रा खरें नाणें । घेणेंदेणें लाभवरी ॥२॥
ब्रम्हानंदे भरिलीं पोतीं । प्रेमें उथळती सीगवरी ॥३॥
निळा म्हणे जाऊं हाटा । करुं सांठा न सरेसा ॥४॥
३६०
गरुड आणि हनुमंत । पुढें सेवेंसी तिष्ठत ॥१॥
उभा वैकुंठनिवासी । देव येती दर्शनासी ॥२॥
महाद्वारीं गरुडध्वज । गगनीं झळके तेज:पुंज ॥३॥
निळा म्हणे कथा कीर्ति । संत सन्मुख नाचती ॥४॥
३६१
पुंडलिकें आणिला घरां । त्रेलोक्यसोयरा कुटुंबाळू ॥१॥
सोळा सहस्त्र आत:पुरे कन्या कुमरे दास दासी ॥२॥
गाई गोधनाचे वाडे । गोपाळ सवंगडे समवेत ॥३॥
निळा म्हणे वस्ती दाट । केली वैकुंठ पंढरी ॥४॥
३६२
कैवल्याचा गाभा । व्यापूनियां ठेला नभा ॥१॥
तो हा सगुण वेषधारी । उभा चंद्रभागे तीरीं ॥२॥
धुंडिती पुराणें । वेदश्रुती ज्याकारणें ॥३॥
निळा म्हणे अवघे देव । ज्याचे म्हणविताती अवयव ॥४॥
३६३
देवा भक्तांचा सोहळा । वाचें गाती वेळोवेळां ॥१॥
म्हणती धन्य पंढरपुर । पुंडलीक मुनीश्वर ॥२॥
चंद्रभागा पदयतीर्थ । वेणुनादीं जन कृतार्थ ॥३॥
निळा म्हणे पांडुरंगा । भेटी तापत्रयभंगा ॥४॥
३६४
पंढरपुरा जाऊं चला । भेटों रुक्माई विठ्ठल ॥१॥
जन्ममरणाचें खंडन । अवलोकितां दृष्टीं चरण ॥२॥
पुंडलिका वंदूनियां लागों विठोबाच्या पायां ॥३॥
निळा म्हणे घेऊनी कडे नेतील वैकुंठा रोकडें ॥४॥
३६५
सांगतों हे मनीं धरा । हित करा आपुलें ॥१॥
जा रे पंढरीसी आधीं कृपानिधीं भेटेल ॥२॥
अवघींच सुखे अलौकिकें । देईल एके दर्शनें ॥३॥
निळा म्हणे रिध्दी सिध्दी । मुक्तिपदीं लागती ॥४॥
३६६
चिमणाचि देखिला परि हा वाड झाला । गगनहि फांकला प्रकाश वरी ॥१॥
भरोनियां दाही दिशा कोंदाटला । पाताळा वरिही गेला पदांकु याचा ॥२॥
स्वर्ग माळा अंगी लेईला सुढाळ । कान्हो चक्रचाळ पंढरीचा ॥३॥
निळा म्हणे दिसे ईटेच्या नेहटीं । परी हा व्यापुनी सुष्टीं येथें उभा ॥४॥
३६७
बरें झालें शरण गेलों । संतीं लाविलों निज सोयी ॥१॥
म्हणती पंढरीचा हाट । करी बोभाट हरीनामें ॥२॥
येईल तो वरावरी । धरील श्रीहरी हदयेंसी ॥३॥
निळा म्हणे एकचि खेपे । खंडती पापें सकळहीं ॥४॥
३६८
बोलाविल्यावांचूनि आला । उभा पाठीसी ठाकला । अवचित पुंडलिकें देखिला । मग पुजिला उपचारीं ॥१॥
म्हणे आजी हें नवल झालें । मज अनाथा सांभाळिलें । ब्रीद आपुलें साच केलें । सुयाणें घडलें स्वामीचें ॥२॥
देव म्हणती तुझिया भावा । देखोनि पावलों विसांवा । उभा राहोनि करीन सेवा । न वजें आतां येथुनी ॥३॥
पंच महापातकी येती । तेही येथें मुक्त होती । ऐसा पुरस्करुनी पुंडलिकाप्रती । वरु दिधला त्रिवाचा ॥४॥
निळा म्हणे सात्विक जन । करिती तेथें हरि-कीर्तन । तें तों ब्रम्ह सनातन । पावती वचन हें सत्य ॥५॥
३६९
भाग्याचे ते नारीनर । अवलोकिती निरंतर ॥१॥
उजळूनियां ताटीं ज्योती । वधुवरांतें आवाळिती ॥२॥
नित्य पंढरीचा वास । उपमा नाहीं त्या सुखास ॥३॥
निळा म्हणे वैकुंठवासी । नित्य हरि जयापाशीं ॥४॥
३७०
पंढरीये पांडुरंग । भोंवता संग संतांचा ॥१॥
मिळवूनियां संतमेळा । मध्यें सांवळा शोभत ॥२॥
एकला एकचि पुंडलिका । जोडी त्रैलोक्या पुरविली ॥३॥
निळा म्हणे न सरे तरी । अदयापि वरी तैसेंचि ॥४॥
३७१
सर्व काळ तुमच्या पदीं । मोक्ष मुक्ति रिध्दिसिध्दी ॥१॥
करिती भक्ताचे पाळण । जे जे ध्याती ह्रदयीं चरण ॥२॥
तुमच्या चरणातें चिंतित । वैकुंठ ते पूज्य होती ॥३॥
निळा म्हणे जगदोध्दारा । लागीं ते आले पुढरपुरा ॥४॥
३७२
अचळ धरा तैसें पीठ । पायातळीं मिरवे वीट ॥१॥
दोन्हीं पाउलें समान । जैसे योगीयाचे नयन ॥२॥
जानु जंघ ते स्वयंभ । जैसे कर्दळीचे स्तंभ ॥३॥
कसीयलें पीतवसन । झळके विधुल्लते समान ॥४॥
शेष बैसला वेटाळां । तैसा कटिबंध मेखळा ॥५॥
समुद्र खोलीये विशाळ । तैसें नाभीचें मंडळ ॥६॥
तुळसी मंजरिया गळां । जैशा सुटल्या मेघमाळा ॥७॥
दिग्गजाचे शुंडादंड । तैसे कटीं कर प्रचंड ॥८॥
पूर्णिमेचा उदो केला । तैसा मुखचंद्र शोभला ॥९॥
जैसीं नक्षत्रें झमकतीं । तैसी कुंडलें चमकतीं ॥१०॥
सूर्य मिरवे नभमंडळा । तैसा केशराचा टिळा ॥११॥
क्षीराब्धीचे चंचळ मीन । तैसें नेत्री अवलोकन ॥१२॥
जैसें मेरुचें शिखर । तैसा माथां मुगुट स्थिर ॥१३॥
इ्ंदु प्रकाशें वेढिला । तैसा क्षीरोदकें वेष्टिला ॥१४॥
तृप्तीलागीं चातकपक्षी । निळा तैसा ध्यान लक्षी ॥१५॥
३७३
महिमा याचा चतुर्मुखा । न करवेचि लेखा वर्णितां ॥१॥
सनकादिकाहि नित्य येती । पूजा करिती देवभक्ता ॥२॥
सुरवर आणि मुनिजन । संतसज्जन नित्य स्तविती ॥३॥
निळा म्हणे सकळही तीथें । होतीं कृतार्थ दर्शनें ॥४॥
३७४
चिमणें ठाण कटीं कर । मूर्ती सांवळी सकुमार ॥१॥
होय डोळियां पारणें । पाहतां दिसे राजसवाणें ॥२॥
जडोनि ठेले सनकादिक । चरणी ठेऊनियां मस्तक ॥३॥
निळा म्हणे ओवाळिती । संत:प्राणांचिया ज्योती ॥४॥
३७५
पुंडलीक पूजा करी । विधि षोडश उपचारी ॥१॥
देखोनियां त्याचा भावों । उभा वैकुंठीचा रावों ॥२॥
बुका अर्पीं तुळशीमाळा । केशर चंदनाचा टिळा ॥३॥
निळा म्हणे स्थिरावला । देखोनि भक्तांतें भुलला ॥४॥
३७६
जेणें पृथ्वीसीं धरीलें । सूर्या प्रकाश उटिलें । चंद्रबिंबीं अमृत ठेविलें । तेणें निववीत जगा तो ॥१॥
गगना पवाडू दिधला । मेरुस्तंभ उभारिला । गती पवनही उडविला । दाही दिशा फिरतसे ॥२॥
जेणें अग्नीसी दीपन । जीवनीं ठेविलें जीवन । आपोनिधी जळें पूर्ण । क्षीरें सागर भरियेला ॥३॥
नाना अन्नीं ठेविली तृप्ति । नाना परिमळ पुष्पयाती । नाना रसस्वाद फळाप्रति । एवढी युक्ती कोणाची ॥४॥
अपार चांदणे फुलोरा । जेणें शोभविलें अंबरा । पर्जन्याच्या करुनी धारा । जेणें पिकविलें धरणीतें ॥५॥
जेणें इ्रद्रादिकां देवां । पदीं स्थापुनी वांटिल्या सेवा । जेणें मर्दुनी दैत्य दानवां । केला सांभाळ भक्तांचा ॥६॥
जो या प्राणातें चाळिता । जीवा जिवणें ज्याचिया सत्ता । मनीं संकल्पाचिया चळथा । उठवी सत्ता हे कोणा ॥७॥
जो या श्रुतीतें पढविता । परमामृमातें जीववीता । सूर्या अंजन लेवविता । अवधी सत्ता हे ज्याची ॥८॥
चराचर व्यापूनियां उरला । उभा विटेवरीं ठाकला । निळा म्हणे तेणें केला । बुध्दी माझीये प्रकाश ॥९॥
३७७
वोरसोनियां भक्तासाठीं । धांवे वैकुंठीहुनी उठाउठी । हात ठेऊनियां कटीं । उभा व्दारीं ठाकला ॥१॥
देखोनियां पुंडलिकासी । वास केला तयापाशीं । अवलोकूनियां निजभक्तांसी । परम विश्रांती पावला ॥२॥
जे जे येती दर्शनाशी । भुक्तिमुक्ति वांटी त्यांसी । गाती वानिती जे यासी । त्यां ने वैकुंठासी निज गजरें ॥३॥
नेघे त्यांची अतिशय सेवा । जिहीं आळविलें याचिया नांवा । धांवोनि त्यांचा करी कुडावा । आपुलिया गांवा ने त्यांसी । ॥४॥
न म्हणेचि दिवसरात्री काहीं । सदा भक्तांचिये वाहीं । निळा म्हणे त्यांच्याची देहीं । प्रगट नव्हे निराळा ॥५॥
३७८
विठ्ठल मूर्ति पाहतां दिठीं । पळती कोटी पापांच्या ॥१॥
मग तो आविर्भवे अंतरीं । दिसे बाहेरी चहूंकडे ॥२॥
दुजें येऊचिं नेदी आड । लपवी दुवाड मायाकृत ॥३॥
निळा म्हणे व्यापूनि दिशा । ठाके सरिसा दृष्टीपुढें ॥४॥
३७९
माझिये मनीं विश्रांती वाटे । देखतां गोमटे विटे चरण ॥१॥
तुळशीमाळा शोभल्या कंठी । प्रकाश मुगुटीं रत्नांचा ॥२॥
कुंडलांचे दीप्ती झळाळ । शोभलें निढळ बुक्यानें ॥३॥
निळा म्हणे अंगींचे कांति । सूर्यादि लोपती शशिमंडळें ॥४॥
३८०
योगी चिंतिती चिंतनीं । ध्यानीं मनीं रुप ज्याचें ॥१॥
तो हा अकल्पितचि आला । उभा केला पुंडलिकें ॥२॥
हतकमळीं चतुरानन । ज्यातें स्तवून पूचित ॥३॥
निळा म्हणे शिवहि चिंती । ज्यातें एकांती सर्वदा ॥४॥
३८१
भक्ता भाग्य घरां आलें । उभेंचि ठेले सन्मुख ॥१॥
म्हणे विठ्ठल माझें नांव । सांगों गांव वैकुंठ ॥२॥
भेटावया तुम्हां आलों । निर्बुजलों वियोगें ॥३॥
निळा म्हणे पुंडलिका । भेटे सखा प्रीतीनें ॥४॥
३८२
संतसनकादिक देव । भेटावया आले सर्व ॥१॥
देवा भक्तांते पूजितीं । महिमा अदभुत तो वर्णिती ॥२॥
पावन केली पुंडलिकें । म्हणती नरनारी बाळकें ॥३॥
निळा ऐकोनियां वाणी । मिठी घालूं धांवे चरणीं ॥४॥
३८३
पाहिजे तें समयीं देणें । नेदितां उणें पडों कोठें ॥१॥
ऐसा कृपेचा सागर । रमावर श्रीविठ्ठल ॥२॥
उपकार याचे आठवितां । न संडे चित्ता आनंद तो ॥३॥
निळा म्हणे भरोंसा झाला । संदेह फिटला मानसींचा ॥४॥
३८४
पांडुरंगा तुमची लिळा । विचित्र कळा जाणतीया ॥१॥
म्हणोनियां शरणांगत । देवहि अंकित ऋषि तुमचे ॥२॥
हत्कमळीं आराधिती । नित्य पूजिती दृढनिष्ठा ॥३॥
निळा म्हणे दर्शना येती । माना स्तविती स्तुतिवादें ॥४॥
३८५
दिव्य तेज मुसावलें । विठ्ठल चरणीं तें राहिलें ॥१॥
झालें डोळियां पारणें । तनुमना भुलवणें ॥२॥
देवा दर्शनाची शिराणी । वाणी न पुरेचि त्या वदनीं ॥३॥
निळा म्हणे चरण चुरी । रमा नित्य निंरतरी ॥४॥
३८६
ऐशी विठाई माउली । अनाथां कृपेची साउली ॥१॥
उभी असे निंरतर । ठेऊनियां कटीं कर ॥२॥
देउनी प्रेमाचें भातुकें । दासां अवलोकी कौतुके ॥३॥
निळा म्हणे महिमा इचा । वर्णिता कुंठित वेदवाचा ॥४॥
३८७
माझा विठो नव्हेचि तैसा । उदारपणें ज्याचा ठसा ॥१॥
नामाचि एक स्मरल्यासाठी । गणिका बैसविली वैकुंठी ॥२॥
भ्रष्ट अजामेळ दोषी । स्मरतां नेला निजधामासीं ॥३॥
निळा म्हणे सुदामदेवा । देउनी स्थापिलें निजवैभवा ॥४॥
३८८
वसती पायापाशीं । रिध्दीसिध्दी मुक्ती दासी ॥१॥
तो हा उभा कटीं कर । राहीरुक्माईचा वर ॥२॥
भुक्तिमुक्ती दासी वांटी । दर्शनेंचि फुकासाठीं ॥३॥
निळा म्हणे चिंतिती मुनी । ज्यातें ध्यानीं अनुदिनीं ॥४॥
३८९
सगुण स्वरुप तुमचें हरी । शोभेलें ते विटेवरी ॥१॥
तेणें लागली टकमक । डोळियां नावडे आणिक ॥२॥
मनाबुध्दीसीही भुलीं । इंद्रियें गुंफोनि राहिलीं ॥३॥
निळा म्हणे तनुप्राण । गेलीं आपणा विसरोन ॥४॥
३९०
सुदर्शन धरिलें शिरीं । क्षेत्राभोंवतें फिरे वरी । जगदात्मा राज्य करी । पांडुरंग तेथींचे ॥१॥
शिव सांगे स्कंदाप्रती । पंचक्रोशीमाजीं वस्ती । कृमी कीटकादि जीवयाती । ते ते होती चतुर्भज ॥२॥
नरनारी तेथींचे जन । हरि सन्निध हरिची समान । नित्य करिती अवलोकन । प्रत्यक्ष रुप विष्णूचें ॥३॥
भूमंडळींचीं सकळ तीर्थे । होतीं चंद्रभागेसी सुस्नातें । माध्यान्हकाळीं येऊनि तेथें । करितीं मार्जनें नित्यानि ॥४॥
पुंडलिक मुनीश्वर । घेऊनी पूजेचें संभार । माता पिता आणि हरिहर । पूजी विठोबारायातें ॥५॥
जे जे प्राणी यात्रेसि येती । ते ते वैकुंठीचि वसती । प्रत्यक्ष श्रीहरीतें भेटती । पुन्हां न येती संसारा ॥६॥
सकळ देवांचे देवतार्चन । मुनिजनांचे ध्येय जे ध्यान । संत सनकादिकांचें जीवन । उभें असें विटेवरी ॥७॥
नाम स्मरतांचि पावन करी । दर्शनानेंचि पतीतासी उध्दरी । युगें गेलीं परी हा दुरी । नवजेचि भक्तापासुनि ॥८॥
देव भक्ततीर्थक्षेत्र । चारी सन्निध ऐसे विचित्र । पाहती याचे धन्य नेत्र । स्वयें पंचनवत्क्त्र अनुवादला ॥९॥
अगाध क्षेत्र हें पंढरपुर । सकळिक संतांचें माहेर । घर सोळा सहस्त्र अंत:पूर । सहित रुक्मिणी रहिवासली ॥१०॥
निळा म्हणे यात्रेसी येती । पुण्या त्यांचिया नाही मिती । पाउलां पाउलीं यज्ञाचि घडती । प्रत्यक्ष्ा भेटती परब्रम्हा ॥११॥
३९१
पाहा भूवैकुंठ पंढरी । धरिली सुदर्शनावरी ॥१॥
कैसा महिमा तो वर्णावा । जेथें वास विठ्ठल देवा ॥२॥
संतसनकादिक योगी । नित्य कीर्तन ठाकती ॥३॥
निळा म्हणे सात्विकजन । तरती पातकी पावन ॥४॥
३९२
पुष्पवतीच्या संगमीं । नारद मुनीच्या आश्रमीं ॥१॥
विष्णू आपण क्रीडा करी । उमटलि पदें गोजिरि ॥२॥
गाई गोपाळ संगती । वेणुवादनाची प्रीति ॥३॥
निळा म्हणे वाटी काला । आपण मध्यें अवघ्या मुला ॥४॥
३९३
सूर्य विटला प्रकाशासी । परि तो सांडितां नयेचि त्यासी ॥१॥
तेवीं हा पंढरीश परमात्मा । सांडूं नेणे आपला महिमा ॥२॥
अग्नि दीपना विटला । परि ते न सुटेचि कीं त्याला ॥३॥
निळा म्हणे साखरे गोडी । उदका आर्द्रता न सोडी ॥४॥
३९४
सुहास्य वदन तुटती तारें । पाउलें गोजिरीं विटेवरीं ॥१॥
कटावरीं ठेविले हात । आयुधें मंडित शंखचक्र ॥२॥
पीतांबर वेष्टीला कांसे । मेखळे ठसे जडिताचे ॥३॥
निळा म्हणे हदयावरी । पदक तमारि तेंवि झळकें ॥४॥
३९५
सर्व तीथें चहुं भागें । होती अंगे सुस्नात ॥१॥
देवा उभा म्हणोनि तीरीं । सरोवरीं महिमा हा ॥२॥
सकळतीर्था अधिष्ठान । विटे चरण शोभले ॥३॥
निळा म्हणे विठ्ठल म्हणतां । सायुज्यता घर रिघे ॥४॥
३९६
विठ्ठल केणें मागेंपुढें । पिकें उघडें सुरवाडिक ॥१॥
एक ते घेती देती एक । तरि हें अधिक् भरलेंसे ॥२॥
युगें गेलीं करितां माप । निगमाहि अमूप नये माना ॥३॥
निळा म्हणे भाविकांजोगें । झालें हें अनुरागें आवडीच्या ॥४॥
३९७
वेद शोधितां शिणले । मग ते मौनचि राहिलें ॥१॥
देखोनि निजात्मा निर्मळा । नेणती गोरा कीं सांवळा ॥२॥
हा हस्व दीर्घ नये माना । बाळावृध्द किंवा तरुणा ॥३॥
निळा म्हणे तो हा येथें । आला भेटों पुंडलिकातें ॥४॥
३९८
वसवूनियां चराचर । उभा नागर विटेवरी ॥१॥
सगुण रुपें भासे लोकां । परि हा नेटका निरामय ॥२॥
दैत्यांतकचि म्हणती यासी । परि हा सकळांसी भक्षक ॥३॥
भक्तांपाशी गुंतला दिसे । परि हा वसे अणुरेणीं ॥४॥
कर्ता भोक्ता वाटे सकळां । परि हा वेगळा अलिप्त ॥५॥
निळा म्हणे नयेचि मना । करितां विवंचना श्रुतिशास्त्रांसिही ॥६॥
३९९
भक्तकृपाळू माउली । कटीं कर उभी ठेली ॥१॥
मोहें पाहे मुखाकडे । भेटावया वाडें कोडें ॥२॥
परम प्रीतीचा वोरस । सदांसर्वदां उल्हास ॥३॥
निळा म्हणे सुप्रसन्न । भक्तांलागी हास्यवदन ॥४॥
४००
महर्षि सिध्द सनकादिक । संत ज्याचे उपासक ॥१॥
तो हा पुंडलिका भेटी । आला उतावेळ पोटीं ॥२॥
शिवाचिये ध्यानीं मनीं । योगी चिंचिती चिंतनी ॥३॥
निळा म्हणे रमा दासी । म्हणवी सेवूनियां चरणसी ॥४॥
४०१
ओंवाळिती विठोबासी । नित्यानित्य परमादरेसि ॥१॥
नवनिताचीं विलेपनें । पंचामृतें अभिषचनें ॥२॥
नाना उपभोग अर्पिती । नैवेदय माळा पुष्पयाती ॥३॥
निळा म्हणे नामघोषें । करिती आनंद उल्हासें ॥४॥
४०२
मूळ डाळ बीजीं अवघे शाखा पल्लव । फळीं पुष्पीं विस्तारला परि तेंचि सर्व ॥१॥
तैसा एक बीजरुप विटेवरी उभा । विश्वाकारें प्रगटला व्यापूनियां नभा ॥२॥
सर्वहि होऊनि देवो देवी आपणाचि सकळ । भूत व्यक्ति नाना वर्ण सूक्ष्म स्थूळ ॥३॥
निळां म्हणे एकाविण नाहीं दुसरें । एकीं एकपणही नुरे सेवटिलें मरे ॥४॥
४०३
उतरिला धराभार । जेणें घेऊनियां अवतार ॥१॥
तो हा भक्तें पुंडलिकें । गोंवियेला घेउनी भाकें ॥२॥
शिळीं बांधिला सागर । निर्दाळिला दशशीर ॥३॥
निळा म्हणे नारी । सोडवूनि राज्य करी ॥४॥
४०४
भक्त देखोनियां श्रीहरी । केला घरीं वास पुढें ॥१॥
म्हणे नवजे येथूनियां । युगें गेलियां कल्पकोटी ॥२॥
प्रसन्न झाले निजभक्तासी । म्हणती मुक्तीसी वांटीन येथें ॥३॥
निळा म्हणे कृपावंत । राहिले तिष्ठत मग उभे ॥४॥
४०५
उघडली सतेज खाणी । लावण्याची बरवेपणीं ॥१॥
विठो सुंदरा सुंदर । रुप नागर नागर ॥२॥
मुख अमृतकुपिका । पूर्णचंद्रउदयो लोका ॥३॥
निळा म्हणे कटीतटीं । मूर्ती साजिरी गोमटी ॥४॥
४०६
इंद्रादिकां देवां । पदीं स्थापुनी वाटी सेवा ॥१॥
तो हा येऊनि पंढरीयें । इटेवरीं उभा ठाये ॥२॥
चिंतिती चतुरानन । ईश्वराचें ध्येय जो ध्यान ॥३॥
निळा म्हणे ज्यातें गीती । सदा वेदश्रुती गाती ॥४॥
४०७
उपनिषदांच्या मतीं । ज्याच्या स्तुतिवादें घुमती ॥१॥
तो हा सुंदर नागर । इटे उभा कटींकर ॥२॥
रमा होऊनियां दासी । नित्य सेवीत चरणांसी ॥३॥
निळा म्हणे लीलाचि करी । ब्रम्हांडाच्या भरोवरी ॥४॥
४०८
उभा ठेला इटेवरीं । प्रभा दाटली अंबरीं ॥१॥
विठो कैवल्याचा गाभा । व्यापुनियां ठेला नभा ॥२॥
नेणती कुसरी । ब्रम्हादिक ज्याची थोरी ॥३॥
निळा म्हणे भक्तिसुखा । भुलोनियां आला देखा ॥४॥
४०९
एक जोडी बहुतें खाती । भाग्यवंत म्हणती जन त्यासी ॥१॥
परि त्या आणिक साहित्यासी । नव्हे तैसी जोडी याची ॥२॥
एकला एकचि पुंडलिका । जोडी त्रैलोक्या पुरविलीं ॥३॥
निळा म्हणे न सरे तरी । अदयापिवरी तैसेचि ॥४॥
४१०
मच्छ कूर्म वराह झाला । नृसिंह वामन होऊनि ठेला ॥१॥
तो हा विटे सौम्यरुप । कोटी कंदर्पाचा बाप ॥२॥
परशुराम कृतांत काळ । अयोध्यावासी नृप गोवळ ॥३॥
निळा म्हणे बौध्य कलंकी । होउनी वेगळा नाटकी ॥४॥
४११
आराधिला पुंडलिकें । जननी पुजुनियां जनकें ॥१॥
त्याच्या भावासी भुलला । भेटी धांवोनियां आला ॥२॥
सहस्त्रसोळा परिवारासीं । वस्ति केली तयापाशीं ॥३॥
निळा म्हणे पाचारिलें । देवसमुदाय आणिले ॥४॥
४१२
शोषिली पूतना । विषें भरुनी आली स्तनां ॥१॥
तो हा पुंडलिका व्दारीं । उभा परमात्मा श्रीहरी ॥२॥
कंस आणि जरासंध । जेणें मर्दिले मागध ॥३॥
निळा म्हणे फरशधारी । केली क्षत्रियां बोहरी ॥४॥
४१३
सुकाळ झाला नारीनरां । चराचरां मुक्तींचा ॥१॥
विठोबाच्या दर्शनमात्रें । ऐकतां श्रोतें गुण त्याचे ॥२॥
नित्य नवाचि उत्साह वाटे । ह्रदयीं न संडे आनंद तो ॥३॥
निळा म्हणे जगदोध्दारा । उपाय बरा योजिला हा ॥४॥
४१४
गाऊनियां आल्हर मुखें । निर्जी निजवी त्या सुखें ॥१॥
आवडी ते नीच नवीं । वस्त्रें अळंकार लेववी ॥२॥
माझे दिठावेल झणे । उतरी वरुनी निंबलोणें ॥३॥
निळा म्हणे आई । परत कृपाळू विठाई ॥४॥
४१५
भकतांलागीं पुढारला । येऊनी पुढें उभा ठेला ॥१॥
शीण भागही न विचारी । युगानुयुगीं विटेवरी ॥२॥
सोहळा आधिकें अधिक् । करीं भक्तांचे कौतुक ॥३॥
निळा म्हणे बहुमानें । संतां पूजी वांटी दानें ॥४॥
४१६
बरवी आजी हे जोडी झाली । तुमचीं पाउलें देखिलीं । अवघींच इंद्रियें निवालीं । आलिंगनीं तुमचिया ॥१॥
वदनीं आठवलें नाम । तुमचें सांपडलें प्रेम । बरवा साधला हा नेम । मनही विश्राम पावलें ॥२॥
बरवा पंढरपुरा गेलों । सत्सगें महाव्दारा पावलों । भीतरीं राउळां प्रवेशलों । बारवा भेटलों विठोबासी ॥३॥
तेणें पुरलें सर्वही काम । रुप डोळां वदनीं नाम । संतांचाही समागम । धणी धाय तो पावलों ॥४॥
निळा म्हणे सर्वांपरी । कृत्यकृत्य झालों हरी । तुमचा दास मी कामारी । ठेवा दारवंटा राखोन ॥५॥
४१७
केली कीर्ति अलोलिक । फुटली हाक त्रैलोक्यीं ॥१॥
दोषी दुराचारी जन । केले पावन दर्शनें ॥२॥
नामासाठीं मुक्ती फुका । हाही नेटका बडिवार ॥३॥
निळा म्हणे यात्रेसी येती । ते ते हाती कृतार्थ ॥४॥
४१८
पुंडलीक म्हणे हरी । राहे वरि विटे उभा ॥१॥
अवलोकिन वेळोवेळां श्रीमुख डोळां रुप तुझें ॥२॥
अलभ्य लाभ लक्ष कोटी । झाले भेटी दिली तुम्हा ॥३॥
निळा म्हणे मग पुंडलीक । करी पूर्वकविधी पूजा ॥४॥
४१९
प्रवेश राउळाभीतरीं । केला संतमुनीश्रवरीं ॥१॥
तंव तो घननीळ सांवळा । उभा विटेवरीं देखिला ॥२॥
कांसे मिरवे पीतांबर । विराजित कटीं कर ॥३॥
मुख सुहास्य चांगलें । केशर निढळी रेखिलें ॥४॥
अंग प्रत्यंगी भूषणें । दिव्यमाळा करकंकणे ॥५॥
निळा म्हणे संतभेटी । उता वेळ घली मिठी ॥६॥
४२०
भेटी गेला पुंडलिका हे सनकादिकां जाणवलें ॥१॥
मग ते धांवोनि आले । उभयतां भेटले देवभक्तां ॥२॥
करुनियां पूजाविधी । लागती पदीं स्वांनंदें ॥३॥
निळा म्हणे मंत्रांजुळी । वोपिती निढळीं दिव्य सुमनें ॥४॥
४२१
बिजापोटीं महा तरु । होता फाकंला तो थोरु ॥१॥
सविताबिंब दिसे सान । प्रकाशिलें त्रिभुचन ॥२॥
तेंवि विठ्ठल विटेवरीं । भासे परि तो चराचरीं ॥३॥
निळा म्हणे जीवन जीवा । प्राण प्राण्यांचा आघवा ॥४॥
४२२
दर्शन याचें आदरें घेतां। ओपी सायुज्यता मुक्तीतें ॥१॥
न मानी कोणा साने थोर । दाता उदार जगदानी ॥२॥
शरणांगताचा आदरीं । वैषम्य अंतरी असेचिना ॥३॥
निळा म्हणे भावचि गांठीं । देखतां साठी करुं धांवे ॥४॥
४२३
गुण लावण्याची खाणी । विठोजी मुगुटमणी सकळांचा ॥१॥
जाणे अंतरींचा भाव । देवादिदेव पूजनीय ॥२॥
ब्रम्हादिक लागती पायीं । सुरपती तोहि आज्ञांकित ॥३॥
निळा म्हणे लागला भाग्यें । हातीं अनुरागें गीतीं गातां ॥४॥
४२४
तेथेंचि बैसलें । मन नुठी कांही केलें ॥१॥
विटेवरी विराजती । चरण तेचिं आठवती ॥२॥
कटीं कर तुळसीमाळा । ध्यानीं बैसला तो डोळां ॥३॥
निळा म्हणे भूकतहान । गेली विसरोनियां मन ॥४॥
४२५
गुण लावण्य संपत्ती । पांडुरंग बाळमूर्ती । सर्व सुखाची विश्रांती । चरणी लोळती महा सिध्दी ॥१॥
विटे पाउलें समान । कांसे क्षीराब्धी परिधान । हात कटावरी ठेवून । तुळशीसुमन वनमाळा ॥२॥
कटीं मेखळा कटिसूत्र । उदर नाभी तें पवित्र सांठवलें बीजमात्र । नाना लोकरचनेचें ॥३॥
ह्रदयीं श्रीवत्सलांछन । पदक एकाकळीं भूषण । मुख नासीक लोचन । निढळीं चंदन कस्तुरिक ॥४॥
मुगुटीं सूर्यप्रभा झळाळ । श्रवणीं कुंडलांचे ढाळ । नेत्रीं करुणेचे कल्लोळ । निववीत भक्तजनां ॥५॥
गरुड हनुमंत सन्मुख । मुख्य सेवेचे सेवक । विराजला पुंडलीक । चंद्रभागावाळुवंटी ॥६॥
निळा उभा कर जोडून । चरणांवरी ठेऊनियां मन । तयासी तृप्तीचें भोजन । नामसंजीवनी दिधली ॥७॥
४२६
गाय वत्सां देखतां दृष्टी । मोहें उठी पान्हा ये ॥१॥
चाटी तया देउनी धणी । भरी दुधाणी इतरांची ॥२॥
तैसाचि हा पंढरिनाथ । करीं सनाथ निजवत्सा ॥३॥
निळा म्हणे दासासंगे । तारी जगें त्रिविध ॥४॥
४२७
ज्याचे मोक्षा मोक्षत्व देणें । मुक्तीसी स्थापणें मुक्तत्वीं ॥१॥
तो हा जगज्जनक मुरारी । उभा भीमातीरीं पंढरिये ॥२॥
जेणें शातिसी शांतीपद । दिधला आनंद आनंद ॥३॥
निळा म्हणे जेणें वेद । केला प्रबुध्द पढवूनी ॥४॥
४२८
देखतांचि विटेवरीं । समान पाउलें साजिरीं ॥१॥
माझें लांचावलें मन । नुठी बैसलें वरुन ॥२॥
न सुटे मुंगीयेसी गुळ । जेवीं भ्रमरा आमोद कमळ ॥३॥
निळा म्हणे तैसें झालें । मक्षिकें मोहळें गोविलें ॥४॥
४२९
ज्याची आस करिती लोक । देव सकळिक आणि ऋषि ॥१॥
तो हा येऊनि इटे उभा । राहिला लोभा भक्तीचिया ॥२॥
नित्य काळ सिध्द मुनी । ज्यातें चिंतनी चिंतिती ॥३॥
निळा म्हणे वैष्णव गाती । ज्यातें वर्णिती वेदशास्त्रें ॥४॥
४३०
देखतांचि ठसावलें । रुप ह्रदयीं हें चांगलें ॥१॥
विठो लावण्याची कळा । मूर्ति मदनाचा पुतळा ॥२॥
साळंकार उत्त्म लेणीं । विराजलीं बरवेपणीं ॥३॥
निळा म्हणे तनुमनदिठी । विगुंतली ते वरुनी नुठी ॥४॥
४३१
जडित मुद्रिका बाहुभूषणें । करीं कंकणे सुशोभितें ॥१॥
पितांबरे घातली कास । हेमरत्नास जिंकियलें ॥२॥
उभा ठेउनी कटावरी हात । दृष्टी न्याहाळित पुंडलिक ॥३॥
निळा म्हणे हरिघनसांवळा । कमळमाळा डोलती ॥४॥
४३२
चौदा भुवनें पोटीं । सकल तीर्थ ज्या अंगुष्ठी ॥१॥
तो हा देखियेला डोळां विठो घननीळसांवळा ॥२॥
जों जों दिसे दृश्यकार । तों तों जयाचा विस्तार ॥३॥
निळा म्हणे उत्पन्न होती । जीवे जेथें लता जाती ॥४॥
४३३
जेणें रचियेलें भूगोळा । एकवीस स्वगें लावुनी माळा ॥१॥
तो हा विटे उभा ठेला । भक्तें पुंडलिकें पूजिला ॥२॥
ज्याचे चरणींहूनि गंगा । उध्दरीत चाले जगा ॥३॥
निळा म्हणे गतिमति । माझी आहे ज्याचे हातीं ॥४॥
४३४
गोविलें इंद्रियां । पाय दिठी दावूनियां ॥१॥
ऐसा लाघवी नाटकी । चोर चैतन्य चेटकी ॥२॥
गुणीं गुणांचा वोतला । रुपाकृती उभा ठेला ॥३॥
निळा म्हणे पुंडलीकें । आणिला भुलवावया लोकें ॥४॥
४३५
देखतांचि विठ्ठल मूर्ति । झाली विश्रांति इंद्रियां ॥१॥
डोळे मुख निवाले कान । देतां आलिंगन हदयें भुजा ॥२॥
पाणी पाद टाळिया नृत्यें । वाणी त्रिसत्य कीर्तनें ॥३॥
निळा म्हणे जीवही धाला । सकळां फावला सुरवाड ॥४॥
४३६
चरणीं भागिरथी गंगा । जन्मली उध्दरी ते जगा ॥१॥
ब्रिदावळी रुळती भार । तळीं लोळती असुर ॥२॥
ध्वज वज्रांकित चिन्हें । विटेवरीं तें समानें ॥३॥
निळा म्हणे ह्रदयीं धरिलें । सनकादिकीं पोटाळिलें ॥४॥
४३७
गुण वर्णितां भागला शेष । महिमा विशेष नाकळे तो ॥१॥
वेदहि ठकोनि ठेले मौन । पार नेणोन स्वरुपाचा ॥२॥
पुराणेंही कुंठित झालीं । अपार खोलीं नेणवे ते ॥३॥
निळा म्हणे तोचि हा येथें । आणिला समथें पुंडलिकें ॥४॥
४३८
दर्शना धांवोनियां जे येती । तयां मुक्ति वोळंगती ॥१॥
ऐसे जोडूनि ठेविलें । युगायगीं उभें केलें ॥२॥
हत्कमळी ब्रम्हदिक । ज्यातें पूजिती सनकादिक ॥३॥
निळा म्हणे कीर्तिघोष । न संडे त्रैलोक्यीं उल्हास ॥४॥
४३९
घोकउनी वेदा । जेणें आणियेले बोध ॥१॥
तो हा पंढरपुरनिवासी । नित्य उभा भक्तांपासी ॥२॥
सूर्या अंगी कांती । ज्याच्या प्रकाशाची दीप्ती ॥३॥
निळा म्हणे दिेलें । चंद्रासी अमृतेंचे भरिलें ॥४॥
४४०
मुसावलें मुसें । प्रेम भक्तांचे वोरसे ॥१॥
धरुनियां विठ्ठल रुप । विटे ठाकले विद्रूप ॥२॥
सांवळे सुंदर । कसूनियां पीतांबर ॥३॥
निळा म्हणे पदकें गळां । वैजयंती सुमनमाळा ॥४॥
४४१
तिहीं लोकां जें दुर्लभ । होतें निक्षेपिलें स्वयंभ ॥१॥
वेदराय सनकादिकीं । पोटाळूनियां एकाएकीं ॥२॥
तेंचि मुळींचे भांडवल । नांव पावलें विठ्ठल ॥३॥
निळा म्हणे विटेवरीं । ठेविलें पुंडलिकें तें व्दारीं ॥४॥
४४२
म्हणती ज्यातें परात्पर । तो हा उभा कटीं कर ॥१॥
रुपें गोजिरा सगुण । अवलोकितां निवे मन ॥२॥
मुगुट कुंडले मेखळा । कांसे मिरवे सोनसळा ॥३॥
निळा म्हणे संतभेटी । उतावेळ सदा पोटीं ॥४॥
४४३
देखिलीं तीं विटेवरी । समान पाऊलें गोजिरीं ॥१॥
माझे राहिलीं मानसीं । सर्वकाळ अहर्निशीं ॥२॥
मुनिजनांचीं मानसें । रंगलीं जेथें सावकाशें ॥३॥
निळा म्हणे योगीजन । ज्यातें बैसले पोटाळून ॥४॥
४४४
ज्याचें करुनियां चिंतन । संत चरणी होती लीन ॥१॥
तो हा चंद्रभागे तीरीं । ठेउनी हात कटांवरी ॥२॥
उभा राहिला तिष्ठत । वाट भक्तांची पहात ॥३॥
निळा म्हणे मुनिजनां । ज्याची नित्य उपासना ॥४॥
४४५
नाना मतमतांतरें । वेद सुस्वरें स्तविती ज्या ॥१॥
तो हा येउनी पंढरिसी । भक्तांपाशी तिष्ठतु ॥२॥
जयालागीं आराधनें । योगयागांची साधनें ॥३॥
निळा म्हणे कथा कीर्ति । जया रुचे सत्संगती ॥४॥
४४६
नाना अवतार धरिले जेणें । दैत्यांसी उणें आणियेलें ॥१॥
तो हा संताचिये भारी । उभा तीरीं चंद्रभागे ॥२॥
तुळशीपत्र बुका मागे । धन वित न लगे म्हणतसे ॥३॥
निळा म्हणे अंतरीचा । भव साचा ओळखें ॥४॥
४४७
नाना तर्के विचार केला । शेखीं राहिला नेणवेचि ॥१॥
तें हें निर्गुण निराभास । झालें रुपस विटेवरीं ॥२॥
वेद पुराणें नाना शास्त्रें । शिणली वक्त्रें वनितां ॥३॥
निळा म्हणे भक्तांसाठीं । उभा कर कटीं राहिला ॥४॥
४४८
जें जें करिती तें तें वृथा । पंढरिनाथा न भजतां ॥१॥
दिसे पुढें परी तें माया । जाइल विलया क्षणमात्रें ॥२॥
पुत्र पत्नी बंधु पशु । भासे अभासु परि मिथ्या ॥३॥
निळा म्हणे वित्त गोत । नेणसी नाशवंत हें सकळ ॥४॥
४४९
जेणें आणियेली क्षिती । रसातळींहुनी वरती ॥१॥
तो हा उभा कृपावंत । ठेवुनी कटांवरीं हात ॥२॥
ज्याचे नाभीकमळींहून । जन्म पावे चतुरानन ॥३॥
निळा म्हणे कमळा नारी । ज्याचे चरणी वास करीं ॥४॥
४५०
नित्य निरामय सागरीं । मथन करुनी विचारशूरीं ॥१॥
कढिला नवनींताचा गोळा । तो हा विटेवरी सांवळा ॥२॥
जया तया लागे गोड । हरी क्षुघा अवघी चाड ॥३॥
निळा म्हणे दैवें हातीं । लागला जिहीं गाइला गीतीं ॥४॥
४५१
निरोप मागावया संत । आले राउळा समसत ॥१॥
चरणीं ठेऊनियां माथा । विनविती पंढरिनाथा ॥२॥
म्हणती कृपा असों दयावी । उपेक्षा आमपची न करावी ॥३॥
निळा म्हणे पंढरीनाथा । वियोग न साहे सर्वथा ॥४॥
४५२
नेऊनियां बळी । जेणें घातला पाताळीं ॥१॥
तो हा देवांचाहि देवो । विटे उभा ठेवूनी पावो ॥२॥
शेषाचे शयनीं । होता निद्रित अनुदिनीं ॥३॥
निळा म्हणे करी । मंथन क्षीराचे सागरीं ॥४॥
४५३
निर्गुण निरामय संचले । गुणीतीत रुपा आलें । परात्पर तें सगुण झालें । उभें ठाकलें विटेवरी ॥१॥
कोटी कंदर्पाच्या दीप्ति । विराजली अंगकांति । गुणलावण्याची संपत्ती । विठ्ठल मूर्ति गोजिरी ॥२॥
पहातांचि प्रवेशे अंतरीं । मेनीं मनातें मोहरी । चित्तीं चैतन्यातें भरी । देहभावा उरी उरों नेदी ॥३॥
जीवाचें हरुनियां जीवपण । नेदी उरो मीतूंपण । वंदितांचि याचे चरण । करी बोळवण अहंकारा ॥४॥
निळा म्हणे भक्तपती । आला पुंडलिकाचिये आर्ती । अवघीं जाणतीं नेणतीं । केली सरतीं पायांपें ॥५॥
४५४
पुजूनियां पुंडलिकें । चरण अवलोकिले निके ॥१॥
तोहि जाणतो महिमान । ह्रदयीं कवळिलें म्हणवून ॥२॥
शेष जाणे शयन झाला । पद्मे उमटलीं तो शोभला ॥३॥
निळा म्हणे कुरवाळितां । कमळा पावली अर्घांगता ॥४॥
४५५
कणचि आले हे घनदाट । कणिसें ताट नाढळे ॥१॥
लुंगी भुस नाही कोंडा । पीक बहमांडा न समाये ॥२॥
सनकादिकां आणि देवां । पुरेसें मानवां प्राणिमात्रां ॥३॥
निळा म्हणे तिहीं लोकां । पुंडलिकें केला सुकाळ ॥४॥
४५६
पांडुरंगा न पाहती । ज्ञान गाडेवर बोलती ॥१॥
त्यांचे न व्हावें दर्शन । दूवा दूषिती म्हणऊन ॥२॥
नायकावें त्यांचे बोल । विठ्ठल कृपेंविण फोल ॥३॥
निळा म्हणे करितीं कथा । अवघी पोकळ त्यांची वृथा ॥४॥
४५७
भवसिंधु तरावया । भजावें राया पंढरीच्या ॥१॥
करील तोचि तरणोपावों । दाविल ठावे निजाचा ॥२॥
जेथें वाजतां न लगे वारा । दिशा अंबरा शिवों नेदी ॥३॥
निळा म्हणे ऐसिये घरीं । निजविल वोंवरी पर्यकीं ॥४॥
४५८
मुगुट कुंडलें वनमाळा । केशर कस्तुरीचा टिळा ॥१॥
विठो देखिला म्यां दिठीं । अंगीं चंदनाची उटी ॥२॥
जडित कंकणें मुद्रिका । कांसे पितांबर नेटका ॥३॥
कटीं मेखळा विराजे । वाकी किंकणी तोडर गाजे ॥४॥
मुखलावण्याची खाणी । जैसा चंद्र पूर्णपणीं ॥५॥
निळा म्हणे कटीं कर । अंगकाति मनोहर ॥६॥
४५९
माथां मोरपिसें कुंडलें गोमटीं । कस्तुरी लल्लाटीं रेखिली दिसे ॥१॥
ह्रदयीं निकेतन श्रीवत्सलांछन । मूर्ती विराजमान शंख चक्र ॥२॥
कटांवरी कर उभा विटेवरीं । भोंवतालें फेरी संतजन ॥३॥
निळा म्हणे तेंचि कळासलें मनीं । देखिलें लोचनी ध्यान जैसें ॥४॥
४६०
अष्टहि दिग्गज आणि दिकपाळ । थावरिले कुळाचळ निज सत्ता ॥१॥
तो हा परमात्मा श्रीहरी । येऊनि इटेवरीं ठाकला ॥२॥
जेणें सागर सप्तामृतीं । भरिले उचंबळती सर्वदा ॥३॥
निळा म्हणे ज्याचेनी रवी । नित्य नवा मिरवी प्रकाश ॥४॥
४६१
मिरवी अंगीं अवतार लेणीं । विराजित कीर्ति भूषणीं । मुगुट कंडले कोटी तरणीं । तैसे तेज बंबाळ ॥१॥
कंठी शोभ्ला कौस्तुभमणि । पदकीं चरित्र रत्नाच्या खेवणीं । बाहुभूषणें दिव्याभरणीं । जडित कंकणेसुशोभित ॥२॥
भक्तस्तवनाच्या सुमनमाळा । वेदमर्यादा कटीं मेखळा । शास्त्रे वसनें सोनसळा । पुराणें ठसे उमटले ॥३॥
शंख चक्र पद्म गदा । शोभल्या भुजा त्या सायुधा । असुरमर्दनी झळकती सदा । मोक्षदानी वैरियां ॥४॥
संतसनकादिक उदरवासी । भरला आनंद सावकासी । नाभिकमळ प्रजापतीसी । ठाव दिधला अखंड ॥५॥
लक्ष्मी अर्धागीं विराजली । चरण सेवितां निमग्न झाली । तोडर दानवांचा शिसाळीं । वामनचरणीं रुळतसे ॥६॥
गगां वामांगुष्ठिहुनी । जन्मली उध्दरावया अवनी । महादोषांची करीत धुनी । चालिली पूर्व समुद्रा ॥७॥
सकळ देवांचे समुदाये । सिध्दही येती वंदिती पाये । नारद कीर्तनीं उभा ठाये । नृत्य करी स्वानंदें ॥८॥
निळा म्हणे उदार ऐसा । भक्तचकोरा चंद्रमा जैसा । पुंडिलिकाच्या भावासारिसा । विटे उभा ठाकला ॥९॥
४६२
आरुपीं रुपाचा विस्तार । अगुणीं गुणांचा श्रृंगार । अनामीं नामांचा बडिवार । सहस्त्रावरी विराजला ॥१॥
नाहीं अवतारा मर्यादा । अपार गुणांची संपदा । केलीं चरित्रें सच्चिदानंदा । कोण वर्णितां पुरेल ॥२॥
वृध्द तरुण नव्हती मुग्ध । सूक्ष्म स्थूळ ना अगाध । तरंग सागरींचे बुदबुद । नाहीं गणना त्यां जैशीं ॥३॥
अनंतरुपा मधुसूदना । जगत्रयव्यापका जनार्दना । योगिमानसमनोरंजना । अहो निधाना सुखमूर्ति ॥४॥
मुख मंडित सुंदर कर । कटी विराजले सुकुमार । चरणीं ब्रीदाचा तोडर । रुळती असुर तया तळीं ॥५॥
संत गर्जती स्वानंदें । कीर्त करिती ब्रम्हानंदे । नित्य करिती नाना छंदें । पढती ब्रिदें सुस्वरे ॥६॥
निळा म्हणे तया सुखा । नाहीं पार नव्हे लेखा । समाधि लागे सनकादिकां । तो सोहळा देखोनी ॥७॥
४६३
ध्यान राहिलें मानसीं । सर्वकाळ दिवानिशीं ॥१॥
जेणें धरिले कटीं कर । रुपें सांवळा सुकुमार ॥२॥
न पुरे डोळियांची धणी । कीर्ति ऐकतांहि श्रवणीं ॥३॥
निळा म्हणे लांचावली । वृत्ति तेथेंचि गुंतली ॥४॥
४६४
अर्चूनियां पुंडलिका । विश्वाव्यापका राहविलें ॥१॥
थोर उपकार केला लोकां । भक्ता भविकां तारियेलें ॥२॥
आणूनियां वैकुंठवासी । सुगुण रुपेंसी भेटविला ॥३॥
निळा म्हणे ब्रम्हादिक । देवही सकळिक मानवलें ॥४॥
४६५
तापत्रयाचेंहि हरण । ते हे गोजिरे श्रीचरण ॥१॥
आले पुंडलिकाचिये भेटी । ठेले विटेच्या नेहटीं ॥२॥
सकळहि सामुद्रिका ओंळी । शोभती उभय पादतळीं ॥३॥
निळा म्हणे ज्यातें ध्याती । देवत्रयादि ऋषीपंगती ॥४॥
४६६
तमाळशाम रुप मंडित । कटीं मिरवत करांबुजें ॥१॥
पाहतां धणी न पुरे मना । न संडे नयना निजानंद ॥२॥
सर्वहि भूषणें सर्वांगभरी । मनोहरी सुशोभित ॥३॥
निळा म्हणे रुक्मिणी वामीं । त्रैलोक्यस्वामी श्रीविठ्ठल ॥४॥
४६७
टाळ विणे मृदेंगेसी । येती गजरेंसी मिरवत ॥१॥
छबिने पताका गरुडटके । घेउनी हरिखें अवलोकिती ॥२॥
म्हणती जन्म सुफळ झाला । आजीं देखिला परत्पर ॥३॥
निळा म्हणे विठ्ठल हरी । लेवूनी अंतरीं सुखावती ॥४॥
तुमच्या शेतमालाची जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांतीला भेट द्या .
