संत निळोबाराय (ज्ञानपर)
१४८३
एकापासूनी झालें विश्व । विश्वामाजीं एकचि अंश ॥१॥
जैसे शून्यापासुनी अंक । झाले भांदितां नुरेचि लेख ॥२॥
शून्या नुठितां शून्यपणें । कैंचें एका एक होणें ॥३॥
निळा म्हणे भक्तचि नाहीं । कैचा देवहि तये ठायीं ॥४॥
१४८४
एक बैसे सिंहासनीं । कर जोडोनी एक उभा ॥१॥
एक पूजा स्वीकारित । एक करित निजांगे ॥२॥
मुळीं पाहतां दोघे एक । परि कौतुक दाखविलें ॥३॥
निळा म्हणे सेवक स्वामी । पुरुषोत्तमीं हे मिथ्या ॥४॥
१४८५
एकीं एकपणा ठाव । नसोनि झाला सर्वा सर्व ॥१॥
जैसें गगन घटीं मठीं । दिसोन आपण आपल्या पोटीं ॥२॥
येणें होणें नाणीं मनें । आपींआप संचलेपणें ॥३॥
निळा म्हणे याची कळा । नेणे हाहि न देखे डोळां ॥४॥
१४८६
अंगकांति प्रकाशली । सूर्या दिधली किंचितसी ॥१॥
तेणेंचि प्रकाशला भानु । झाला तो नयनु त्रैलोक्या ॥२॥
तैसेंची चंद्रा जीवनमृत । दिधलें किंचित श्रीहरी ॥३॥
निळा म्हणे तेणेंचि जगें । निववित अंगें मयंकु ॥४॥
१४८७
कल्पनातीत झालें मन । जैसें गगन निरभ्र ॥१॥
म्हणोनिां ऐक्य आलें । स्वरुपीं ठेलें निश्चळ ॥२॥
नित्यानंदे झाली तृप्ती । देखतां भूती भगवंत ॥३॥
निळा म्हणे जडलें पदीं । निरावधी विठठलीं ॥४॥
१४८८
काय वर्णूं याचे गुण । ज्याचें त्रिभुवन रुपस ॥१॥
चंद्र सूर्य तारांगणा । दीप्ति हुताशना ज्याचेनी ॥२॥
जेणें वाड केलें गगन । दिधलें आसन वसुंधरे ॥३॥
निळा म्हणे धरिला मेरु । भरिला सागरु दिव्य क्षीरें ॥४॥
१४८९
कांहींच न होऊनि विस्तारला । बहुरुपी हा एकला ॥१॥
नवल विचित्र हेंचि वाटे । कैसा नेटोनि ठेला नटें ॥२॥
एका ऐसा न होऊनि एक । नानाकोंरे हा अनेक ॥३॥
निळा म्हणे नट लाघवी । शेखीं वेगळा गोसावी ॥४॥
१४९०
कैसा याचा वेध जाणती अनुभवी । जयां आहे ठावी कृपा याची ॥१॥
न ये तें दावितां सांगतांहि परी । वर्ते जें माझारीं भुलवूनियां ॥२॥
नेदीचि बाहेरीं उमसों बुध्दि मना । भरुनियां भावना झांकोळिली ॥३॥
निळा म्हणे तोचि साक्ष माझया जिवीं । चाळक गोसावी ब्रम्हांडाचा ॥४॥
१४९१
कैंचि याला बाईल आई । नामरुपें तेंही लटिकेंचि ॥१॥
मूळचि नाहीं डाळ तें कैंचे । लटिकें साचें काय म्हणों ॥२॥
हात पाय नाक ना डोळे । देखणें आंधळें नातळेचि निळा म्हणे कांहींचि नव्हे । तोचि हा अवघे श्रुति बोले ॥३॥
१४९२
कैंचि आतां जीवा उरी । आंत बाहेरी कोंदला ॥१॥
नेदी पडों कोठें उणें । वाचा करणें चाळितु ॥२॥
भोग भोक्ता आपण झाला । वांटुनी प्याला अभिमाना ॥३॥
निळा नामें रुपें नाहीं । भसे देहीं विठ्ठल ॥४॥
१४९३
कोठें वसे झाडाचिवरी । कोठें पोखरीं विवरांत ॥१॥
कोठें जळीं वसे स्थळीं । कोठे अंतराळी अंतरिक्ष ॥२॥
कोठें पर्वतीं दरकुटीआंत । कोठें वनांत झाडखंडीं ॥३॥
निळा म्हणे चिखलीं शेणीं । वसे पाषाणीं काष्ठांत ॥४॥
१४९४
कोठें ग्रामीं कोठें पुरीं । कोठें सागरीं तरियांत ॥१॥
कोठें सांदी कोंदी बिळीं । कोठें वारुळीं धुळीमाजी ॥२॥
कोठें वोले वोलवंटी । वसे तळवटीं शिखरांवरीं ॥३॥
निळा म्हणे वसे शिरीं । केशाभीतरीं कोठे वस्त्रीं ॥४॥
१४९५
कोठेंचि हा नसे कोठेंही न दिसे । कोठेंचि अमुकासे न म्हणे कोणी ॥१॥
कोठें याचें होणें कोठें याचें निमणें । कोठूनि येणें जाणें न तर्केचि ॥२॥
कोठें याची स्थिति कोठें याची प्रीति । कोठें याची वसती न कळे कोणा ॥३॥
कोठूनि याचें कूळ । वर्णावयास आढळ न कळे गोत्र ॥४॥
निळा म्हणे याती न दिसे रुपाकृती । नयेचि कोणे व्यक्ती विचार करितां ॥५॥
१४९६
खांबसूत्रीं खेळवीं दोरी । नाचती पुतळया दिसती वरी ॥१॥
तैसा बोलवी बोलतां । न दिसे परि तो मज आतौता ॥२॥
किनरी वाजे नानापरी । वाजवी त्याची ते कुसरी ॥३॥
निळा म्हणे तैसा माझा । वाच्यवाचकु सद्गुरुराजा ॥४॥
१४९७
गगनीं वसोनियां रवी । प्रकाश भूमंडला पुरवी ॥१॥
तैसे तुम्ही जेथिल तेथें । असोनियां चाळा भूतें ॥२॥
नभ न सांडुनी आपुला ठावो । पुरवी वावो जगातें ॥३॥
निळा म्हणे सन्निधानें । चुंबक चालवी अचेतनें ॥४॥
१४९८
गंगा पवित्र सर्वागुणी । स्पर्शे विटाळे रांजणीं ॥१॥
तेविं चैतन्य अवघें एक । भूतभेदें त्या कळंक ॥२॥
भूमिका नाहीं खंडण केली । उत्तम अधम संगें झाली ॥३॥
निळा म्हणे धर्माधर्म । वर्णानुरुप क्रियाकर्म ॥४॥
१४९९
घंडु जातां अळकांर । होती अवघेचि श्रुंगार ॥१॥
नलगे उजळाही देणें । शोभती अंगीच्या बरवेंपणें ॥२॥
आंतु बाहेरी सारिखें । न ये हीनपणा बीकें ॥३॥
निळा म्हणे सुधा माल । हातीं लागला सुढाळ ॥४॥
१५००
छायामंडपींचीं चित्रें दिसती । तैसी सृष्टी भासतसे ॥१॥
परि त्या आधार दीपज्योति । कातडी नुसती येहवीं ते ॥२॥
तेविं आत्मप्रभा भासे । जग हें विलसे नानाकृती ॥३॥
निळा म्हणे गगनीं रवि । दावूनि जेविं अलिप्त ॥४॥
१५०१
जाणे सकळां अंतरींचा । भाव साचा मिथ्या तो ॥१॥
तया करी तैसाचि मान । जैसें भजन ज्यापाशीं ॥२॥
जेविं एकचि स्वातीजळ । सर्पी गरळ हिरा भूमीं ॥३॥
निळा म्हणे एकचि हरी । जैशापरी तैसाचि ॥४॥
१५०२
नवल हा प्रकाशवेगळा । झांकिलियाही डोळा पुढें दिसे ॥१॥
नव्हे हा उजळिला सवेंचि मावळला । आत्मतेजें केला उदो नित्य ॥२॥
ढवळा ना काळा पिंवळा ना जांभळा । जीवींच्या जीवनकळा प्रकाशितु ॥३॥
निळा म्हणे आजि आरतीचेनि व्याजें । कृपें पंढरीराजें कळलें मज ॥४॥
१५०३
नाहींचि या डाळ मूळ । पाहातां यासी जाती कुळ ॥१॥
रुप नाम न दिसे वर्ण । पाय डोळे हात कान ॥२॥
बाळ तरुण वयसा वृध्द । जिण्यामरणापरता शुध्द ॥३॥
निळा म्हणे धरिला चित्तीं । कैंसा नेणों पूर्वी संतीं ॥४॥
१५०४
नाहींचि उरला रिता । ठावो याविण तत्वतां ॥१॥
अणु रेणु महदाकाश । त्याहीमाजीं याचा वास ॥२॥
होतां जातां सहस्त्रवरी । ब्रम्हांडाच्या भरोवरी ॥३॥
निळा अखंडता । नव्या जुन्याही हा परता ॥४॥
१५०५
नाहीं म्हणतां अवघें तेंचि । आहे म्हणतांचि दावितां नये ॥१॥
म्हणोनियां न चले शब्द । राहे विवाद ऐलाडी तो ॥२॥
डोळा देखणा देखे सर्व । न देखे बरव आपुली तो ॥३॥
निळा म्हणे तेवीं जाणों जातां । जाणणेंचि तत्त्वतां वस्तु होये ॥४॥
१५०६
निर्माणचि नाहीं त्याचें काय वर्णावें । जाणीवचि न रिघे तेथें काय जाणावें ॥१॥
म्हणऊनियां येथें अवघा खुंटला वाद । विरोनियां गेला अवघा अभेदीं भेद ॥२॥
जागृति ना निद्रा जेथें नाहीं सुषुप्ती । तुर्या ना उन्मनी कैंची स्वप्नाची भ्रांती ॥३॥
निळा म्हणे अनुभव तेथें अनुभवितें कैंचे । निमोनियां गेलें ऐक्य उरलें मुळींचे ॥४॥
१५०७
निर्विकार असोनि आत्मा । अवघ्या भूतग्रामा प्रकाशी ॥१॥
एरवीं करी ना करवी । जेवीं रवि निज व्योमीं ॥२॥
लोह चळे चुंबकयोगें । परि तो अंगे न शिवे त्या ॥३॥
निळा म्हणे आत्मसत्ता । वर्तणें भूतां कर्मतंत्रीं ॥४॥
१५०८
नेणें मी परिहार । देऊं कोणासीं उत्तर ॥१॥
म्हणोनियां हें खरें खोटें । ठेवा बांधोनियां मोटे ॥२॥
नेणोनियां तुमची गती । तंटा माझयाचि नांवे करिती ॥३॥
निळा म्हणे प्रत्युत्तर । मज तों न सुचे उत्तर ॥४॥
१५०९
पदार्थमात्रीं आठवे जरी । नलगेचि तरी साधन ॥१॥
एरवीं दिसे देखणा तोचि । पाहिजे त्याची परि कृपा ॥२॥
अवघाचि वसोनि अवघे ठायीं । दिसे दाखवीही अवघ्यांतें ॥३॥
निळा म्हणे भोगी त्यागी । तोचि जगीं जगदात्मा ॥४॥
१५१०
पहा ज्याचें तयाची परी । जीवनभातें याच्या करीं ॥१॥
देऊं जाणे यथाविधी । जैसा भाव तैशी सिध्दी ॥२॥
उंच नीच अधिकारें पावती आपुलाल्या व्यापारें ॥३॥
निळा म्हणे ज्यापरी रवी । ज्याचे वेवसाय तया दावी ॥४॥
१५११
दोष वसे पात्रांतरीं । आत्मा निर्मल चराचरीं ॥१॥
सर्पामुखीं वसे विष । मधुमक्षिके सारांश रस ॥२॥
स्वातिजळें मुक्ताफळ । शुक्तीं सपीं हाळाहळ ॥३॥
निळा म्हणे उपाधिभेदें । दावित निवाड शुध्दाशुध्दें ॥४॥
१५१२
सर्वी असतां सर्वपणें । मी हें म्हणे अविदया गुणें ॥१॥
पाहातां आधीं अविदयाचि वावो । तेथें मीपणाचा कैंचा ठावो ॥२॥
मीहि नाहीं तूंहि नाहीं । येकीं येकत्व नुपसें पाही ॥३॥
निळा म्हणे नहोनी कांहीं । नसोन असे आपुला ठांई ॥४॥
१५१३
नवल हे कृपा घनवट । उडवूनी मायेचें फळकट । आप आपणां केलें प्रगट । मोडिली वाट दुसयाची ॥१॥
आपणांसवें आपण खेळे । आपआपणासी चावळे । शेखीं आपण आपणा मिेळे । खेळतां वेगळें दाउनि ॥२॥
ऐसा आपुलिया संतोषा । एकी भिन्नत्वाची आशा । अनेकत्वाचा मिरउनी ठसा । एकी येकला शेवटीं ॥३॥
दाऊनियां नानाकार । नानाकृति नारीनर । तेचि करुनियां निराकार । आपणाअंगी आपण ॥४॥
निळा म्हणे कृपातरणी । प्रगटोनियां माझिये वाणी । प्रकाशी आपुला किणीं । लाविली गुणीं वर्णावया ॥५॥
१५१४
स्थिरावल्या वृत्ती पांगुळला प्राण । अंतरिची खूण पावोनियां ॥१॥
पुंजाळले नेत्र जाले अर्धोन्मिलित । कंठ सद्रदित रोमांच आले ॥२॥
चित्त चाकाटलें स्वरुपामाझारीं । न निघे बाहेरि सुखावलें ॥३॥
सुनीळ प्रकाशें उदेजला दिन । अमृताचें पान जीवनकळा ॥४॥
शशीसूर्या जाली जीवें ओंवाळणी । आनंदा दाटणी आनंदाची ॥५॥
निळा सुखासनीं प्रेमेसी डुल्लत । विराजला निश्चित निश्चिंतीनें ॥६॥
१५१५
प्रवृत्तिनिवृत्तीचे आटुनिया भाग । उतरिलें चांग रसायण ॥१॥
ज्ञानाग्रीहुतासी कडशिलें वोजा । आत्मसिध्दीकाजा लागोनियां ॥२॥
ब्रम्हरस ब्रहमीं सिध्द झाला पाक । घेतला रुचक प्रतितीमुखीं ॥३॥
स्वानुभवें अंगीं झाला समरस । साधननिजध्यास ग्रासोग्रासीं ॥४॥
आरोगयता निळा पावला आष्टांगीं । मिरवला रंगीं निजात्मरंगें ॥५॥
१५१६
नवलचि एक वाटे मज । कैसें गुज अनुवादों ॥१॥
आपुली आपण बाईल जाला । आपणाचि व्याला आपणाशीं ॥२॥
मागें पुढें एकला एक । दाविले अनेक परी मिथ्या ॥३॥
निळा म्हणे हा चराचरा । वसउ आंतरा बाहेरी ॥४॥
१५१७
पाहों जातां हा न दिसे । झांकोळिला विश्वाभासें ॥१॥
आतां पाहों कोणीकडे । आड आपणा हा दडे ॥२॥
डाहाळी आड आंबा । असोनि न दिसेचि उभा ॥३॥
साखर दिसे खडा । गोडी पाहों काणीकडा ॥४॥
निळा म्हणे सोनें । न दिसे झांकिलें भूषणें ॥५॥
१५१८
देव प्रगटचि लपला । आड आपण बैसला ॥१॥
काय नवल सांगो कैसें । सूर्य झांकिला प्रकाशें ॥२॥
निज ज्वाळें वैश्वानर । लह्या लोपिला सागर ॥३॥
निळा म्हणे धुळी । आड ठेली महीतळीं ॥३॥
१५१९
विश्व अवघें मायाभास । माया ब्रहमीं नाहींची मोस ॥१॥
जेविं वन्हि सूर्यकांतीं । प्रगटतां कीर्ण त्या नेणति ॥२॥
शुक्तिका प्रसवें मुक्ताफळ । जळींचें परि त्या नेणेचि जळ ॥३॥
निळा म्हणे धूम्री वन्हीं । नाहींचि तयातें प्रसवोनी ॥४॥
१५२०
हातीं घेतला चितांक । दिठी न दिेसेंची कनक ॥१॥
तैसा देव पाहों जातां । विश्वाभासुचि भोंवतां ॥२॥
न दिसेचि दोरा । माजी लपांला अंबरा ॥३॥
निळा म्हणे मारा । ठेल्या लपवूनियां नीरा ॥४॥
१५२१
इंद्रियांची पुरली धांव । मनासी ठाव विश्रांति ॥१॥
तया नांव ब्रम्हप्राप्ती । जेथे उपरति चित्ताचीं ॥२॥
बुध्दीचीहि जाणीव विरे । तर्क मतांतरें मुरडलीं ॥३॥
निळा म्हणे कुंठित गती । पांगुळले ठाती पंचप्राण ॥४॥
१५२२
उपरम झाला सर्वकाळ इंद्रियां । स्वरुपीं विलया मन गेलें ॥१॥
ऐशिया स्वानंदे बुझाविलें चित्त । राहिली अचिंत वदनीं वाचा ॥२॥
अष्ट अविर्भाव डवरले अंगीं । प्राणी प्राणरंगीं निजवासें ॥३॥
त्रयबंध ठसा पडिला शरीरा । वृत्ति गेली घरा निजाचिया ॥४॥
निमोनियां गेलें शब्दाचें बोलणें । पवनचि प्राणें शोषियेला ॥५॥
निळा सुखासुखीं पावला विश्रांती । पद पिंडा समाप्ति करुनियां ॥६॥
१५२३
एक्या जिवें एक्या भावें । एकचि एकलें एक्या देवें ॥१॥
एकाएकीं एकचि झालें । एका अंगी विरोनी गेलें ॥२॥
एकचि केलें निजानुभवें । एकाचि झालें एक्या नांवें ॥३॥
निळा म्हणे एकाएकीं । एकचि झालें तिहीं लोकीं ॥४॥
१५२४
एकींच नसतां एकपण दुजेपण कैचें । म्हणउनियां न चले कांही तेथें शब्दाचें ॥१॥
पहातें पहाणें जेथें विरमोनि जाय । घेणें देणें कैंचें तेथें सांगावे काय ॥२॥
दृश्याचि नाहीं द्रष्टत्वाचा फिटला पांग । काया वाचा मनचि नाहीं धारणा योग ॥३॥
निळा म्हणे जेथें सुख सुखपणा नये । निजानंदी निजानंद हारपले ठाय ॥४॥
१५२५
अवघें होऊनि कांहींचि नव्हे । आपुल्या स्वाभावें आपण ॥१॥
तया नांव आत्मतत्व । शुध्द सत्व मायादी ॥२॥
ध्वनि बीज ओंकार रुप । तेंही स्वरुप ऐलाडी ॥३॥
निळा म्हणे जाणों जातां । जाणोनि नेणता वेद जेथें ॥४॥
१५२६
असोनि अलिप्त सर्वसंगी । आत्मा भोगी ना विरागी ॥१॥
ऐसें जाणती ते ज्ञानी । नित्यमुक्त त्रिभुवनीं ॥२॥
मी हें स्फुरे जेथूनियां । आत्मा परचि त्याहूनियां ॥३॥
निळा म्हणे मी हे वदती । मूर्ख देहातेंचि कल्पिती ॥४॥
१५२७
आत्मा नाहींचि देखिजे ऐसा । उजळितां प्रकाशा रविकीर्णा ॥१॥
असोनियां पाठीं पोटीं । न देखेचि दृष्टी देखण्या ॥२॥
लेऊनियां सर्वांभरी । असोनि बाहेरी नाढळे ॥३॥
निळा म्हणे उगम जैसा । न देखेचि सहसा सागर ॥४॥
१५२८
आत्मा करी ना करवी । अलिप्तपणें वर्ते जीविं ॥१॥
साक्ष नव्हे ना असाक्ष । उपेक्षा करीना कैंपक्ष ॥२॥
जैसें गगनीं अभ्र गळें । गगन अलिप्त त्यावेगळें ॥३॥
निळा म्हणे सन्निधानें । लोह चाले चुंबक नेणें ॥४॥
१५२९
आपणा दाउनी भुरळे केले । ठकुनि माझें मीपण नेलें ॥१॥
आतां जाऊं कोणीकडे । पळों तरी तो मागें पुढें ॥२॥
धांवा म्हणोनि बोलो जाय । तंव बोलातें गिळूनी आपणाचि ठाये ॥३॥
ऐकों जाय याच्या गोठी । तंव तो शब्दा पाठीं पोटीं ॥४॥
देखों जातां देखणेंचि होय । दृश्यादृश्य हा नुरवीचि माये ॥५॥
सुगंध घेतां आपणचि नाक । गंधाचा गंध हाचि हा एक ॥६॥
मी माझें मज न दिसेची कोठें । बहुता जुगांचे हरिले सांठे ॥७॥
ठकूनियां निळा अवघाचि नेला । सकळही त्याचें आपणचि झाला ॥८॥
१५३०
आत्मा निघोट निर्मळ । नातळे तो मायामळ ॥१॥
जेवीं मृगजळातें भानु । प्रगटूनियां वेगळा भिन्नु ॥२॥
आत्मबिंब नव्हे छाया । तैसीं स्वरुपीं मिथ्या माया ॥३॥
निळा म्हणे हें स्वानुभवें । विचारितां होईल ठावें ॥४॥
१५३१
आंतु बाहेरी देखणाचि दिसे । परि तो आभासे दृश्य ऐसा ॥१॥
ज्ञानेंचिविण वांयां गेला । बोध मावळला सत्याचा ॥२॥
त्याविण दिसतें देखतें देखतें कोण । परि ये नागवण भ्रांतीची ॥३॥
निळा म्हणे आठव न धरे । तेणोंचि अंतरे हातोहातीं ॥४॥
१५३२
जेविं देखोनि सकळां । आपणा न देखे हा डोळा ॥१॥
परि तो न म्हणावा कीं अंध । देखणाचि तो शुध्दबुध्द ॥२॥
अवधियांतें जाणे । जाणीव जेवी आपणा नेणे ॥३॥
निळा म्हणे आहे तैसा । आत्मा आपआपणा ऐसा ॥४॥
१५३३
जें जें कांहीं होय जाय । त्या त्या लय अव्दैतीं ॥१॥
तें अव्दैतही लोपल्या पाठीं । आपणाचि पोटीं आपण ॥२॥
तया नांव स्वरुप म्हणती । जें निज एकांतीं एकलें ॥३॥
निळा म्हणे दावूनियां नामरुपा । नयेचि पडपा विश्वाकृती ॥४॥
१५३४
जैशिया तैसा मिळोनियां । नेणवे म्हणोनियां कोणसी ॥१॥
गोडी साखर करितां भिन्न । वेगळी कैसेनि रुप धरी ॥२॥
डोळा देखतां एकचि दिसे । करितां जैसे भिन्न नये ॥३॥
निळा म्हणे वाचा वदतां । दिसती ऐक्यता परि भिन्न ॥४॥
१५३५
तोचि ब्रम्हविद जाण । परब्रहमीं वृत्ति लीन ॥१॥
व्दैताव्दैत मावळलें । पूर्णब्रम्ह अनुभविलें ॥२॥
जन वन तें समान । मन झालें पैं उन्मन ॥३॥
निळा म्हणे त्यांच्या नांवे । दोष नाशती स्वभावें ॥४॥
१५३६
याचिया ध्यानें हें चराचर । अवघें तदाकार मज भासे ॥१॥
मही अंबु मारुत गगन । भासे हुताशन हाचि झाला ॥२॥
चंद्रसूर्य तारांगणे । सुरासुरागण मनुष्यादी ॥३॥
निळा म्हणे जनीं वनीं । हाचि भरोनि राहिला ॥४॥
१५३७
येती जाती वर्षती मेघ । गगन तें अभंग जैसें तैसें ॥१॥
तैसींच ब्रम्हांडे अनेक होती जाती । स्वरुप तें अव्दैतीं अव्दैत ॥२॥
नाना नटिया नटवेष । परि तो आपणास भिन्न नव्हे ॥३॥
निळा म्हणे नानावस्त्राकार तंतु । दाउनी आपणांतु आपण ॥४॥
१५३८
समोर सदा संर्वाकडे । मागें पुढें वेष्टीत ॥१॥
कां हो नेणों हरी ऐसा । जैसा तैसा परिपूर्ण ॥२॥
उदका अंगी जैसा रसु । गगनीं अवकाशु घनदाट ॥३॥
निळा म्हणे अंतर्बाह्य । त्याविण आहे कोण दुजें ॥४॥
१५३९
सगुण निर्गुण कल्पनेचा भास । वस्तु अविनाश व्यापकत्वें ॥१॥
स्वानुभवें पाहीं लटिकें साच नाहीं । परिपूर्ण अवघाही आत्माराम ॥२॥
आपलाचि सादु अंतराळीं जेवीं । दुजेंवीण दावी दुजेंपण ॥३॥
लटिकें म्हणों जातां साच तया पोटीं । दर्पणींची भेटी आपणासवें ॥४॥
स्वप्नमाजी जेवीं नाना परिवार । प्रबोधीं साचार एकलाचि ॥५॥
निळा म्हणे रज्जू भासे सर्पपणें । झकविलें तेणें नेणतीया ॥६॥
१५४०
सर्वांमाजी गगन आहे । परि धरितांचि नये काय करुं ॥१॥
तैसें नाकळेचि तें शंब्दातें । जेविं खदयोतें रवीभेटी ॥२॥
सागरीं पडतांचि लवणकण । निवडितां भिन्न न निवडे ॥३॥
निळा म्हणे तैशा परी । बोलतांचि वैखरी लीन तेथें ॥४॥
१५४१
सोनें असे सोनेपणें । अलंकार लेणें होय जाय ॥१॥
तैसें चराचर होतां जातां । वस्तु अखंडता अखंड ॥२॥
नाना मृगजळ दिसे भासे । भूमिका ते असे कोरडीच ॥३॥
निळा म्हणे घटमठ मोडी । अवकाश परवडी नाहीं तया ॥४॥
१५४२
सोयरा श्रीहरी । आत्मा एक चराचरीं ॥१॥
नाहीं तया आपपर । वसवी सकळांचे अंतर ॥२॥
देवां दानवां मानवां । स्थूळ सूक्ष्मादिकां सर्वां ॥३॥
निळा म्हणे जीवमात्रीं । व्यापकपणें तोचि धात्री ॥४॥
१५४३
पायीं चित्त हें राहिलें । ब्रम्हरुप पैं जाहलें ॥१॥
मन झालें हें उन्मन । स्वरुपीं झालें तें लीन ॥२॥
बुध्दि बोध्दव्या मुकली । एकाकारता पावली ॥३॥
निळा म्हणे नाहीं देह । तेथें कैंचा तो संदेह ॥४॥
१५४४
पूर्णापासुनी आले आंख । शेखी पूर्णचि नुरे लेख ॥१॥
पूर्णी असतां पूर्णपण । नेणें आपणा आपण ॥२॥
दशक वाढवूनी शेवटीं । पूर्णपणें घाली पोटीं ॥३॥
निळा म्हणे कांहीचि नाहीं । तेंचि या बीज विश्वा पाहीं ॥४॥
१५४५
प्रसाद तुमचा लाधलों आतां । झालों कृतकृत्यता सनाथ ॥१॥
पुरविला जीवींचा हेत । होतो चिंतीत मानसीं तो ॥२॥
कृपा करुनियां दाविला देवा । आपुला ठेवा उघडुनी ॥३॥
निळा म्हणे सद्गुरुनाथा । गाऊं आतां ओंविया गीतीं ॥४॥
१५४६
प्राणी प्राण अर्पे । तेणें अपीं तें समपें ॥१॥
ऐशा आहे प्रेमाकळा । परी तो बोधक विरळा ॥२॥
दृश्याचिया पाठीं । दृश्य लोपे द्रष्टाचि उठी ॥३॥
निळा म्हणे ज्ञानें । ज्ञेय राहिले होऊन ॥४॥
१५४७
बहुरुपी हा एकला । नानाकारें नटें नटला ॥१॥
पुरुषाकृति स्त्रिया बाळें । होउनी कोणाही नातळे ॥२॥
नामें रुपें वस्त्राभरणें । रसस्वाद नाना खाणें ॥३॥
निळा म्हणे फळें पुष्पें । पर्णे मूळें भिन्नचि रुपें ॥४॥
१५४८
मन विश्रांति पावलें । गुरुचरणीं स्थिरावलें ॥१॥
ज्ञानयुक्त होतां मन । ब्रम्हभूत झालें जाण ॥२॥
जिकडे जिकडे जाय मन । तिकडे तिकडे अधिष्ठान ॥३॥
निळा म्हणे मन । होऊनि ठेलें तें उन्मन ॥४॥
१५४९
माझेंचि मज नवल वाटे । मीचि भेटें मजलागीं ॥१॥
निजात्मबोधें उदो केला । प्रकाश दाटला कोंदोनी ॥२॥
कोठें कांहिंचि न दिसे दुजें । निजात्मतेजें जग भासे ॥३॥
निळा म्हणे अवघे ठायीं । मीचि नाहीं दुजी परी ॥४॥
१५५०
माया ब्रहमींचा आभास । नाहीं ते ब्रम्ही नि:शेष ॥१॥
यालागीं दिसे ते टवाळ । रत्नचि ते रत्नकीळ ॥२॥
सूर्यचि सूर्यातें प्रकाशी । न देखोनियां तम तेजासी ॥३॥
निळा म्हणे स्वसंवेदया । नातळे विदया ना अविदया ॥४॥
१५५१
माझिये मनीं बैसला हरी । नयनामाझारीं कोंदला ॥१॥
भरोनियां मना बुध्दी । राहिला संधीं इंद्रियांच्या ॥२॥
पाहे तेथें आपणचि दिसे । स्वरुप विलसे पदार्थी ॥३॥
निळा म्हणे जें जें कांहीं । भासे तेंही त्याचीं रुपें ॥४॥
१५५२
मी माझें पाहतां न देखेचि दिठी । आदि मध्य शेवटीं विचारितां ॥१॥
टवाळ हें मिथ्या अविदयेचें भान । चेईलिया स्वप्न जैसें होय ॥२॥
मृगजळनदी आभासला पूर । न भिजे उखर कोरडेंचि ॥३॥
निळा म्हणे कांति दिसे ते वाउगी । वेगळा उरगीं पासुनी त्या ॥४॥
१५५३
अमृत गोडिये नाहीं भिन्नपण । प्रभा रविकीर्ण जयापरी ॥१॥
अळंकार सोनें काय तें वेगळें । डोळियां बुबळें वेगळिक ॥२॥
नभा अवकाशा कोण भिन्न करी । वस्त्रतंतुपरी देव भक्त ॥३॥
निळा म्हणे प्राण तोचि प्रभंजन । नव्हती ते भिन्न एकएका ॥४॥
१५५४
अवघियांचे असोनि देहीं । अंतर्बाहीं न दिसेचि ॥१॥
जेवीं साखरमाजीं गोडी । न दिसे उघडी असतांही ॥२॥
वादय दिसती न दिसे नाद । जेविं कां स्वाद भोजनीं ॥३॥
निळा म्हणे तैसा आत्मा । न दिसेचि भूतग्रामा कवळुनी ॥४॥
ज्ञानें अवघेंचि जाणें । परि एक नेणे आत्मज्ञाल ॥१॥
बोल तितुके बोलचि वरी । परि न चढे पायरी प्राप्तीची ॥२॥
आपुलेंचि हित आपण नेणे । वरी आणिकां शाहाणें करुं धांवे ॥३॥
निळा म्हणे ठाकुनी लोकां । आपणहि नर्का जात सवें ॥४॥
१५५५
अवघें देखे ब्रम्हरुप । गुण दोष पाप नातळे ॥१॥
त्याची झाली चित्तशुध्दी । कृपानिधी तोषला ॥२॥
हरीच्या भजनीं अत्यादर । पडेल विसर संसारें ॥३॥
निळा म्हणे विठ्ठल ध्यानीं । चित्तीं मनीं बैसला ॥४॥
१५५६
स्वामी एक म्हणवी दास । आवडीस रुप केलें ॥१॥
मुळींचे दोघां एकपण । परीं हें भिन्न् दाखविलें ॥२॥
एक म्हणे धांवा धांवा । एक कुडावा करी त्याचा ॥३॥
निळा म्हणे नवल वाटे । साने मोठे नव्हती हे ॥४॥
१५५७
भेदचि याचा नये हातां । जाणिवा जाणतां नानापरी ॥१॥
मतमतांतरें वृथाचि होती । याच्या न पवती दारवंटा ॥२॥
पाहों जातां बुध्दीचे डोळे । होताती आंधळे समोर या ॥३॥
निळा म्हणे नेदीचि कोणा । देखों आपणा लपवितसे ॥४॥
१५५८
पाहणें पाहातें । गेलें हारपोनियां निरुतें ॥१॥
मीहि नाहीं तूंही नाहीं । आपींआप अंतरबाहीं ॥२॥
उदो अस्तु सविता नेणें । जेथें तेथें आपुलेपणें ॥३॥
निळा म्हणे नर्भी नभ । जेवीं दावूनियां प्रतिबिंब ॥४॥
१५५९
पाहों जातां देखणे तेंचि । जाणता जाणणेंचि होईजे अंगें ॥१॥
आतां कैसें सांगावें यावरी । बोलतांचि वैखरी गिळूनि जाये ॥२॥
बुध्दीच्या प्रवेशें हरपे । मन जेथें संकल्पेंसहित विरे ॥३॥
निळा म्हणे चित्ता नुरे चित्तपण । आनंदा मुरवण आनंदें त्या ॥४॥
१५६०
नातळोनियां नामरुपा । येवढया वाढविलें संकल्पा ॥१॥
न कळे याची माव कोण । देवां दैव्यां विचक्षणा ॥२॥
वेदश्रुति धांडोळितां । कार्यकारणही हा परता ॥३॥
निळा हा अनुमाना । न ये योगिया मुनिजनां ॥४॥
१५६१
दृष्टीविण देखणें रसनेविण चाखणें । शब्देंविण बोलणें ऐसें आहे ॥१॥
चरणेंविण चालणें निजकरोंविण घेणें । श्रवणेंविण ऐकणें तेथींचें चालणें निजकरोंविण घेणें । श्रवणेंविण ऐकणें तेथींचें गुज ॥२॥
चित्तेंविण चिंतणें बुध्दीविण जाणणें । मनेंविण अनुभवणें अनुभव्यातें ॥३॥
निळा म्हणे गगनें गगना आलिंगन । पवनासवें गमन पवना जेवीं ॥४॥
१५६२
धन वित्त दारा सुत । गणगोत मृगांबु हें ॥१॥
आणणचि स्वयें दृश्यत्वा येतां । भासवी तत्वतां दृश्यजाता ॥२॥
निजांगे जेवीं विलसे छाया । तेवीं हे माया मिथ्यत्वें ॥३॥
निळा म्हणे मुख्य बिबेंवीण । भासविती कोण प्रतिबिंबा ॥४॥
१५६३
नमियेलीं घरांत घरें । शिवशक्ति वधुवरें ॥१॥
आदिगुरु चराचरा । पासुनी ज्या परंपरा ॥२॥
प्रसवोनियां दृश्यजाता । सुरासुरा मातापिता ॥३॥
निळा म्हणे वरद हस्तें । पावविती जे परमार्थातें ॥४॥
तुमच्या शेतमालाची जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांतीला भेट द्या .
