संत निळोबाराय (आपल्या स्थितीसंबंधानें देवाशीं उद्गार)
६४२
आवडोन रुप मनीं । धरिलें वदनीं हरिनाम ॥१॥
न लगे आणिक कांही चिंता । गोडचि आतां यावरी ॥२॥
काय करुं ते आसनमुद्रा । कृपासमुद्रा तुजविण ॥३॥
निळा म्हणे दिधलें संती । नाम एकंतीं तेंचि गोड ॥४॥
६४३
आबध्द वाचा मतिहीन । बुध्दी मळीण विषय लोभें ॥१॥
परि तुम्ही कृपावंत । कां हें वदवितां मी नेणें ॥२॥
न कळे अर्थप्रमेय तंतु । हेतु मातु दृष्टांतही ॥३॥
निळा म्हणे पुरुषोत्तमा । जाण महिमा तुमचा तुम्ही ॥४॥
६४४
आहे आरुप बोलणें । नव्हे नाणें टांकसाळी ॥१॥
नका घेऊं खयासाठीं । येईल तुटी एखादी ॥२॥
आहतां ठसा कळे वरी । अभ्यंतरीं गैरसाळ ॥३॥
निळा म्हणे निवडुनी ठेवा । आतां देवा एकीकडे ॥४॥
६४५
आंधळिया उगवोनी रवी । न दिसेचि तेंवि मज झालें ॥१॥
तेंवी तुम्ही स्वत:सिध्द हरी । परि मी माझारी भ्रांतीतमा ॥२॥
रोग्यारसने कैंची गोडी । जे ते निवडी रसस्वाद ॥३॥
निळा म्हणे वेडिया गोत । नाढळे धन वित्त दरिद्रिया ॥४॥
६४६
इतर साधनीं उपाव । करिती ते ते आम्हां देव ॥१॥
काय जाणितलें तिहीं । पडिले साधनांचे वाहीं ॥२॥
कोण लाभ कैसी गती । काय पावती ते अंतीं ॥३॥
निळा म्हणे नेणों आम्ही । तुमच्या नामेंविण स्वामी ॥४॥
६४७
उगाचि वदवितां कां गा । वाचा माझी पांडुरंगा ॥१॥
कोणा न रुचे ऐकतां । हांसों लागती तत्वतां ॥२॥
म्हणती रचिलें हें पाखांड । सैरा वाजविलें तोंड ॥३॥
निळा म्हणे आतां ठेवा । दिला दयोकार तो हा देवा ॥४॥
६४८
उदंडाचें धांवणे केलें । तुम्हीं तें ऐकिलें पुराणीं ॥१॥
म्हणोनियां विश्वास झाला । संतींही सांगितला बहुतांपरि ॥२॥
माझेंहि मज हिताचि वाटे । करितां गोमटें कीर्तन ॥३॥
निळा म्हणे न सोडीं पाय । होईल काय हो तें सुखें ॥४॥
६४९
एकचि अक्षर वाचेसि येतां । पुढें वाढवितां विस्तारें ॥१॥
कां हे चेष्टविली वाणी । माझी चक्रपाणी मी नेणें ॥२॥
आईता जोडूनियां रस । लावितां सारांश निवडुनी ॥३॥
निळा म्हणे आतां तर जाणा । तुम्ही सुजाणा कृपाब्धी ॥४॥
६५०
एवढासा माझा भाव तो कायी । तेवढाचि तुमचिये ठेविला पायीं ॥१॥
परी तुमचें अगाध देणें । जाणवलें यावरी उदारपणें ॥२॥
एवढिसी माझी मति ते किती । तेवढीचि वाढवुनि केली सरती ॥३॥
एवढेंसे तुम्हां गाइंलें जी देवा । तेवढेंचि स्वीकारुनी तोषलेति भावा ॥४॥
एवढीशी माझी वाचा ते किती । तेवढीचि आपुलिये लाविली स्तुति ॥५॥
एवढासा निळा एवढीसी भक्ती । अपारचि तुम्ही मानिली प्रीती ॥६॥
६५१
ऐशा परि नमन माझें पंढरीनाथा । तूंचि होऊनि तुजमाजि झालों मी सरता ॥१॥
नये कळों कांहीं आतां एकानेक भाव । तुज माजीं मीहीं मजमाजि तूं सर्व ॥२॥
नाम रुप तूंचि माझे क्रिया कर्तव्य । कायिक वाचिक मानसिक जे निपजती भाव ॥३॥
निळा म्हणे मी तूं उपाधी सारुनियां परती । राहों जैसे होतों तैसे निजरुप एकांतीं ॥४॥
६५२
ऐसा निळा नित्यानंदी निमग्न केला । देऊनियां नामस्मरण चरणीं स्थापिला ॥१॥
तेणें ब्रम्हानंदे गर्जे नाम वैखरी । आठवूनि रुप तुमचें हदयमंदिरीं ॥२॥
नेणें आपपर नेणे जन विजन । नेणोनियां कांहीचि नुरवी देहाचें भान ॥३॥
निळा म्हणे हाचि माझा ऐश्वर्य भोग । काया वाचा मानस अवघा पांडुरंग ॥४॥
६५३
ऐसिया बेगडी नका गोवूं आम्हांसी । अनुसरलों सेवेसी तुमचे नामचिंतनी ॥१॥
नाना मतांतरें त्यांचे अर्थ विपरीत । नेऊनियां घालित मुखीं काळाचे सर्व ॥२॥
नाना तर्कवाद भेदबुध्दी जल्पन । कैंचें समाधान तेथें दर्शन तुमचें ॥३॥
निळा म्हणे देखोनी ऐसें वाटतसे भय । न सोडूं ते पाय तुमचे सांपडले विटे ॥४॥
काय करुं तैसें ज्ञान । जेणें अभिमान खवळे तें ॥५॥
राहो भाव तुझया चरणीं । गर्जो वाणी अहंकार वाढे । न लगे वेडें वैराग्य तें ॥६॥
६५४
ऐसिये सांपडलों संदीं । सर्वदा व्दंव्दीं काळाचे ॥१॥
कैसी सुटका होईल आतां । न लक्षेचि सत्ता कर्मगती ॥२॥
नैष्कर्म्य ऐसें भासे । परि तें नेतुसे सकामीं ॥३॥
निळा म्हणे देखोनि भ्यालों । म्हणोनि आलों शरण तुम्हां ॥४॥
६५५
करीन कैवाड हाचि अनुदिनीं । तुमच्या चिंतनीं पांडुरंगा ॥१॥
नेदीं जाऊं वांयां घटिका एकी पळ । करुं सर्वकाळ हेचि चर्चा ॥२॥
संतसमागमें गाऊं नित्य नामें । आपुलिया प्रेमें आवडिच्या ॥३॥
आठवूं सुंदरु रुप मनोहर । कटावरी कर ठेविले ते ॥४॥
निळा म्हणे माझी मनींची आवडी । दाविली उघडी करुनियां ॥५॥
६५६
कवण्या योगें तल्लिनता । ऐशी जडोनी ठेली चित्ता ॥१॥
हें मी नेणें गा श्रीपती । तुमची करणी तुम्हां हातीं ॥२॥
बुध्दि इंद्रियांचे कोड । पुरवुनी वाचा केली वाड ॥३॥
निळा म्हणे दिवसरतीं । कळे केव्हां जाती येती ॥४॥
६५७
कवळूनियां कृपामोहें । माझे संदेह निरसिले ॥१॥
लांचाविली माझी वाणी । आपल्या गुणीं वळुनियां ॥२॥
नाचों शिकवितां पुढें । धरुनियां कोडें करकमळीं ॥३॥
निळा म्हणे माझीं गात्रें । तुम्हीं सूत्रें चेष्टविलीं ॥४॥
६५८
काय द्याल तुम्हीं देवा । घ्यावी सेवा आमुचीच ॥१॥
पूवीपासूनि करीत आलों । कळासलों अभ्यासें ॥२॥
दयाल तें तें अवघें मिथ्या । आम्ही सत्या न संडूं ॥३॥
निळा म्हणे जीवन आम्हां । पुरुषोत्तमा दास्यत्व ॥४॥
६५९
काय सांगों सुखानंद । झाला अंतरीं तो बोध ॥१॥
भजतां तुम्हांसी विठठला । मनीं प्रेमा ओसंडल ॥२॥
नाठवेची कांहीं आतां । ऐसा वेध झाला चित्तां ॥३॥
निळा म्हणे ऐशी परी । झाली नवलाचि वाटे हरी ॥४॥
६६०
कांहीं मानदंभासाठीं । नाहीं केली म्यां हे अटी ॥१॥
तुम्ही तों जाणतां अंतर । काय तेथें परिहार ॥२॥
लोकनिंदा वाटे बरी । आम्हां भूषण तें श्रीहरी ॥३॥
निळा म्हणे वहाती करा । वाट पुढें जगदोध्दारा ॥४॥
६६१
कांही चमत्कार देखती । विश्वासें तरी वाटे प्रीति ॥१॥
ऐसा विपरीत आहे भोळा । जाणा येथींचा जी गोपाळा ॥२॥
येहवीं कोणी फुकासाठीं । नाम नुच्चारिती ओठीं ॥३॥
निळा म्हणे नारायणा । म्हणोनि दाविली सूचना ॥४॥
६६२
कोटी जन्म घेईन देवा । करीन सेवा तुमचीच ॥१॥
भक्ति मुक्ति नका आड । घालूं सांकड मज वाटे ॥२॥
काय करुं ते आत्मस्थिति । खंडन करिती भजनाचे ॥३॥
निळा म्हणे राहो ठायीं । विश्वास पायीं तुमचिये ॥४॥
६६३
चित्त्ा ठेवूनि पायावरीं । रुप धरुनियां अंतरी ॥१॥
सुखें याच्या नामावळी । आठवीन नित्य काळीं ॥२॥
करीन ऐसाची कैवाड । शंका येऊं नेदी आड ॥३॥
निळा म्हणे दिवसरातीं । तुम्हां आठवीन श्रीपती ॥४॥
६६४
चुबकळूनि काढिलीं । अक्षरें घोळिलीं ब्रम्हरसें ॥१॥
ऐसे तुष्टलेती देवा । माझिया भावासारिखे ॥२॥
अर्थचातुर्य तें मी नेणें । तुमचें करणें तुम्ही जाणा ॥३॥
निळा म्हणे सर्वत्र साक्षी । यालागीं कैपक्षीं दीनाचें ॥४॥
६६५
जाणतसां जरी अंतरींचें । तरी कां हो वाचे वदवितां ॥१॥
केविलवाणे तुमचे दास । देखतां उपहास होतील ॥२॥
जग निंदय आधीं करा । मग तुम्ही धरा निज करीं ॥३॥
निळा म्हणे ऐशी रीत । नाहींचि शोभत संतांसीं ॥४॥
६६६
जाणों जातां तुम्हा जाणीवचि विरें । तुमच्या निजध्यासें मनचि मुरे । तुमचिये भेटीं अंगचि नुरे । वाचाहि वोसरे स्तवितां तुम्हां ॥१॥
ध्यानें तुमच्या जीवचि हारपे । तुम्हांसी जाणतां बुध्दीचि करपे । तुमच्या चिंतनें चित्तहि विसर्पें । मिसळें चिद्रुपें चैतन्येंसी ॥२॥
तुमच्या आठवें निळाची नाहीं । तुम्हीचि अवघे अंतर्बाहीं । तुम्हाविण दुसरें नुरेचि कांहीं । नाम रुप तेंहि आवघे तुम्ही ॥३॥
६६७
जाणोनियां मनोभाव । केला सर्व परिपूर्ण ॥१॥
ऐसेचि तुम्ही कृपासिंधु । दीनबंधु सर्वदां ॥२॥
करुनियां कृपादृष्टी । केली वृष्टी अमृतें ॥३॥
निळा म्हणे देउनी वर । मतिविस्तार वाढविला ॥४॥
६६८
जीवाचा ही जीव तूंचि प्राणांचा प्राण । नयनाचेहि नयन तूंचि घ्राणाचे घ्राण ॥१॥
सर्वही इंद्रियभाव तूंचि माझे श्रीहरी । तुजविण न दिसे पाहतां मज मी माझारी ॥२॥
चित्ताचेंहि चित्त तूंचि मनाचें मन । श्रवणाचेंहि श्रवण तूंचि रसनेची रसना ॥३॥
निळा म्हणे तूंचि माझा सर्वहि व्यापक । देहादेहीं शोधूनि पाहतां न दिसे आणिक ॥४॥
६६९
अनुसरलों जिवें भावें । नेणों आपुलें पावें ॥१॥
तुम्हांविण पंढरीनाथा । नाठवे कांहींच सर्वथा ॥२॥
चित्तें मनें काया वाचा । जिवीं संकल्प हा तुमचा ॥३॥
निळा म्हणे दिवस रातीं । नाहीं विसराची भ्रांती ॥४॥
६७०
अमृताहुनि गोड हरी । नाम उच्चारितां वैखरी ॥१॥
घेतां न विटेचि हे रसना । अधिक् अधिक् आवडी मना ॥२॥
चित्तासि विश्रांति । इंद्रियें सुखावलीं ठाती ॥३॥
निळा म्हणे गोडागोड । सेवितां सरे अवघी चाड ॥४॥
६७१
अवघा काळ हेंचि ध्यान । तुमच्या चिंतन नामाचें ॥१॥
करुं देवा हे सूदना । ठेवुनी चरणांवरी दृष्टी ॥२॥
गुणचरित्रें श्रवण करुं । अर्थ विवरुं मानसीं ते ॥३॥
निळा म्हणे अवघा धंदा । कीर्तन गोविंदा तुमचें तें ॥४॥
६७२
आणखी उपाय । सांडीयले ते अपाय ॥१॥
तुमच्या नामाविण हरी । नेणों दुजी कांहीं परी ॥२॥
सांगती साधनें । परी तीं वाटतीं बंधनें ॥३॥
निळा म्हणे देवा । जैसी तैसी घ्या हो सेवा ॥४॥
६७३
आतां माझिया भक्तिभावा । पालटा देवा नेदावा ॥१॥
मग मी नाचेन कीर्तनमेळीं । नामावळी आळवित ॥२॥
ओवाळूनि सांडीन काया । वरुनि पायां जीवप्राण ॥३॥
निळा म्हणे वाढतां प्रेमा । पुरुषोत्तमा करावा ॥४॥
६७४
आठवितांचि रुप मनीं । जाय कल्पना विरोनी ॥१॥
आतां तूंचि तूं आवघा । मी हें नुरे माझिया भावा ॥२॥
बुदबुद आपुला उगम पाहे । तंव सिंधूचि होऊनि राहे ॥३॥
निळा म्हणे बोलवा बोली । बोला तुम्ही ते आपुंली ॥४॥
६७५
जीवें भावें जोडिलें होतें । पूर्व फळा तें आजी आलें ॥१॥
अंगीकार तुम्ही केला । मुखींचा दिधला प्रसाद ॥२॥
अभयदानें सुखी केलें । दाविलीं पाउलें सतेज ॥३॥
निळा म्हणे चरणीं थारा । दिधला किंकरा अनाथ ॥४॥
६७६
जें जें बोलवितां बोल । अर्थ सखोल त्यांमाजीं ॥१॥
आवडीं ऐसें आपुलें देवा । वदवा रंजवा आपणिया ॥२॥
सारुनियां लौकिक लाज । नाचवा भोज कवतुकें ॥३॥
निळा म्हणे कृपातरणी । प्रकाशवाणी करुनियां ॥४॥
६७७
जेववाल तेंचि जेवीन मुखें । पांघरवाल सुखें पाघरेन ॥१॥
बैसवाल तेथे बैसेन उगा । निजवाल जागा न सोडीं तो ॥२॥
जैसें कराल मी होईन तैसा । न करुनियां आशा आणिकांची ॥३॥
निळा म्हणे जें कराल तें तें । होईन आज्ञेतें नुलंघीं ॥४॥
६७८
ठेवा पायांपाशी । राहेन मी सावकाशी ॥१॥
करुनियां तुमचें ध्यान । मुखीं नामाचें चिंतन ॥२॥
नेदीं कांही आड येऊं । आशा कल्पनेचा भेऊं ॥३॥
निळा म्हणे तुमची करुं । सेवा चरण ह्रदयीं धरुं ॥४॥
६७९
ठेवाल तेथें राहेन सुखें । यावरी हरिखें आपुलिया ॥१॥
न वंची मी हे सेवेसी काया । धाडाल ठायां जाईन त्या ॥२॥
दयाल ग्रास तो घालिन मुखीं । न करीं आणखी सोस कांही ॥३॥
निळा म्हणे कराल आज्ञा । न मोडीं प्राज्ञा तुमची ते ॥४॥
६८०
दुरी ठेलीं कर्माकर्मे । तुमच्या धर्मे विठोबा ॥१॥
आळवितां मुखीं नाम । सकळही काम परिपूर्ण ॥२॥
होतें संचित जोडलें कांहीं । ठेविलें पायीं तुमचे तें ॥३॥
निळा म्हणे माझें मज । वाटे गुज आतुडलें ॥४॥
६८१
न सांडाल तुम्ही आपल्या विहिता । परी मी करितों चिंता मूर्खपणें ॥१॥
रवि केवीं सांडीं आपला प्रकाश । अमृता मिठांश जीवविता ॥२॥
परी मी अधीर न धरितां धीर । करीं करकर रुसोनियां ॥३॥
निळा म्हणे झाले अपराध ते क्षमा । करा पुरुषोत्तमा विनवूं काय ॥४॥
६८२
नाम वाचे आठविलें । रुप मनीं सांठविलें ॥१॥
आतां फिरुनियां घरां । येशी आपणचि माघारा ॥२॥
लाविला मोकळा । भाव मागें सर्वकाळ ॥३॥
निळा म्हणे आतुडलें । बरें वर्म हातां आलें ॥४॥
६८३
आनंदमय सर्वकाळ । जडली निश्चळ वृत्ती पायीं ॥१॥
गाईलेची गावे गुण । करावें श्रवण केलेंची ॥२॥
धणी न पुरे घेतलें घेतां । आवडी चित्ता पुढें पुढें ॥३॥
निळा म्हणे न वीटे रसना । तुमचे गुण वाणीतां ॥४॥
६८४
नित्य नूतन तुम्ही नवे । आम्हीं तों जिवें वेंचतो ॥१॥
जाणें येणें आम्हा आटी । कल्पकोटीं तुम्हां जिणें ॥२॥
सुखदु:ख आम्हां भोग । तुम्ही तों अनंग निजरुपें ॥३॥
निळा म्हणे जगदाधीशा । आम्ही आशा बांधलों ॥४॥
६८५
नित्य नूतन गाऊं गुण । करुं जागरण कीर्तनीं ॥१॥
तेणें तुमची होईल कृपा । निरसन तापा भवरोगां ॥२॥
जाती खंडोन जन्मांतरें । पुढेंही फेरे खावें तें ॥३॥
निळा म्हणे विश्वास चित्तीं । हाचि श्रीपती मानियेला ॥४॥
६८६
निंदील कोणी मज तो निंदूं । अथवा स्तुतिवादु करोत सुखें ॥१॥
परि मी गाईन पंढरीनाथा । गुण तत्त्वतां तुमचेचि ॥२॥
आवडी आईक तूं कानीं । अथवा त्यागुनी वोसंडीं तूं ॥३॥
निळा म्हणे देऊनि बळ । वदवितो कृपाळ विश्वजनिता ॥४॥
६८७
निरंतर तुमच्या नामाचें स्मरण । आठवीन गुण वेळोवेळां ॥१॥
रुप दृष्टीं पाय ध्याईन मानसीं । हाचि अहर्निशी निजध्यास ॥२॥
आवडी बैसली अवीट अंतरीं । नव्हे क्षणभरी विसरु ते ॥३॥
निळा म्हणे चित्ता चिंतनाचा लाहो । रुक्मादेवीनाही साह्य झाला ॥४॥
६८८
निराश्रित वाटे मनीं । पडिलों जनीं एकला ॥१॥
कृपेंविणे तुमच्या देवा । हळहळ जीवा बहु वाटे ॥२॥
आजींचा दिवस उदयां नये । आयुष्य जाय क्षणाक्षणां ॥३॥
निळा म्हणे करुं काय । न दिेसे उपाय प्राप्तीचा ॥४॥
६८९
निवेदिलें पायांपाशीं । जें जें मानसीं होतें तें ॥१॥
आतां उचित तैसें करा । आम्ही तों ससारा आचवलों ॥२॥
काय नाहीं तुमच्या हातीं । वचनीं तिष्ठती महासिध्दी ॥३॥
निळा म्हणे तुमच्या संगें । पांडुरंगें वर्तिजे ॥४॥
६९०
पायांपाशीं जीव । ठेवियला तुमच्या भाव ॥१॥
न्याल म्हणोनियां सदना । विठ्ठल देवा कृपाघना ॥२॥
आळवितों नामें । लाहो करुनियां प्रेमें ॥३॥
निळा म्हणे दिवसरातीं । दुजे नेणोनियां चित्तीं ॥४॥
६९१
मूढमती परि मी वाचें । नाम तुमचें उच्चारीं ॥१॥
नेणें कांहीं न कळे हित । परि मी भक्त म्हणवितों ॥२॥
अज्ञानचि परि मी दास । धरिली कास न सोडीं ॥३॥
निळा म्हणे भलत्या परि । अंगिकारी विठोबा ॥४॥
६९२
म्हणोनियां विटलें मन । आलें परतोन माघारिया ॥१॥
तुमचिया नामस्मरणीं । रतलें चरणी सुखावलें ॥२॥
नाहीं येथे घातपात । पावती निभ्रांत निजठायां ॥३॥
निळा म्हणे ऐसिया आशा । राहिलें भरंवसा मानूनियां ॥४॥
६९३
यावरी बोलती गोवळ । तूंचि सकळ जाणतां ॥१॥
कैसें जाणें येणें आम्हां । पुरुषोत्तमा तुजवीण ॥२॥
धन वित्त आमुचें गोत । तुंचि सतत जीवप्राण ॥३॥
निळा म्हणे वरदळ बोली । केली साहिली पाहिजे ते ॥४॥
६९४
रुप राहिलें चिंतन । सर्वकाळ ध्यानीं मनीं ॥१॥
वाचा गुणीं लांचावली । मती विस्तारें फांकली ॥२॥
ऐसी केली तुम्ही दया । कृपाळुवा पंढरीराया ॥३॥
निळा म्हणे भूक तहान । गेली ठायीं हरपोन ॥४॥
६९५
वाचा गुणीं लांचावली । मति विस्तारें फांकली ॥१॥
ऐशी केली तुम्ही दया । कृपाळूवा पंढरीराया ॥२॥
सर्वकाळ ध्यानीं मनीं । रुप राहिलें चिंतनीं ॥३॥
निळा म्हणे भूक तहान । गेली ठायीचि हरपोन ॥४॥
६९६
विजयध्वज उभारला । तुमचा मिरवला तिहीं लोकीं ॥१॥
करितां दासाचें धांवणे । एकाचि स्मरणें नामाच्या ॥२॥
संतहि बडिवार वर्णिती । हाचि श्रीपती नित्यानीं ॥३॥
निळा म्हणे ऐकोनि वचनें । धरिला मनें विश्वास ॥४॥
६९७
विठ्ठल विठ्ठल म्हणोनी छंदें । ब्रम्हानंदें नाचेन ॥१॥
धरुनियां दृष्टीपुढें । रुप चोखडें सुरेख ॥२॥
वारंवार क्षणक्षणां । ठेवीन चरणांवरी माथा ॥३॥
निळा म्हणे पुरवा कोड । जाणेनी चाड हे माझी ॥४॥
६९८
वेडें वांकुडें बोलिलें । निळा पाहिजे उपसाहिलें ॥१॥
देवा तुम्ही रमाकांत । भक्त तुमचे चरणांकित ॥२॥
सूर्य जेवीं नव्हे किरण । सागर लहरीं तो समान ॥३॥
निळा म्हणे तूं व्यापक । भक्त एकदेशी क्षुल्लक ॥४॥
६९९
ओवाळूनियां सांडीन काया । वरुनी पायां तुमचीया ॥१॥
जीवभाव ठेवुनी वरी । राहेन व्दारीं तिष्ठत ॥२॥
जोडूनियां कृतांजुळी । नामावळी आठवीन ॥३॥
निळा म्हणे करीन सेवा । अहोरात्रीं देवा चरणांची ॥४॥
७००
सत्याक्षरें माझी वाणी । प्रवर्तली गुणीं तुमचिया ॥१॥
दाविले ते तुम्हीं अर्थ । वोळी यथार्थ मांडियेले ॥२॥
नाहीं कांहीं मतांतरीं । वदली वैखरी हे माझी ॥३॥
निळा म्हणे हे वाकयपूजा । गरुडध्वजा प्रत्यर्थ ॥४॥
७०१
सत्व कैंचें गांठीं । जेणें संवसाटी तुम्हांसी ॥१॥
म्हणोनि देवा वाटे भय । कैसेनि अपाय चुकती हे ॥२॥
यज्ञें स्वर्ग न चुके कदा । अध्ययनें संपदा सत्य लोक ॥३॥
निळा म्हणे रजतमें योनी । भोगा यतनीं चौर्यांयशी ॥४॥
७०२
सर्वकाळ जागवीन । आळवीन सुस्वरें ॥१॥
नामें तुमचीं अहो देवा । श्रीमाधवा गोविंदा ॥२॥
करीन हेचि दास्य कोडें । कीर्तन पुढें आवडी ॥३॥
निळा म्हणे येईल मना । दया हो वरदाना तेव्हां मज ॥४॥
७०३
संत कैसेनि भेटती । कैसेनि होती कृपावंत ॥१॥
सांगा निगुती हे आम्हांसी । तुमच्या पायांसी लागतों ॥२॥
काय तें करावें पूजन । काय तें धन समर्पावें ॥३॥
निळा म्हणे शरण जावें । कैसें विनवावें कोण युक्ती ॥४॥
७०४
सांपडला ठेवा । आतां पात्र झालों देवा ॥१॥
माझया वडिलांची हे जोडी । होती पुरातन चोखडी ॥२॥
जुगादीचें जुनें । टांकसाळी खरें नाणें ॥३॥
निळा म्हणे माझया देवें । हातीं लागलें पडिलें ठावें ॥४॥
७०५
हरिकीर्तनाच्या योगें । आम्हांसी जगें जाणिजे ॥१॥
नाहीं तरी होतों ठावा । कोठें देवा कोणासी ॥२॥
जेवीं वोहळासी प्रतिष्ठा । पावतां तटा गंगोदका ॥३॥
निळा म्हणे प्रकाशदिप्ती । चंद्रज्योती वन्हिसंगें ॥४॥
७०६
स्फूर्ति माझी चेतविली । गुणीं लाविली आपुलिये ॥१॥
आणखी दुजें नावडे कांहीं । येचि प्रवाहीं सुखावली ॥२॥
नानापरींचे अर्थभेद । वाचे विद्रद उमटती ॥३॥
निळा म्हणे मांडितों वोळी । वदवा मुखकमळीं तुम्ही ते ॥४॥
७०७
बरवा ओढवला हा रंग । भक्तिप्रसंग तुमचा ॥१॥
तेणें सुखें मातली वाचा । नित्य कीर्तनाचा नटनाच ॥२॥
गाऊं वानूं आपुल्या छंदें । तुमचीं पदें आवडीं ॥३॥
निळा म्हणे गळती नयन । प्रेमें स्फुंदन सद्रद ॥४॥
७०८
बरा केला अंगिकार । माझा तुम्हीं घेतला भार ॥१॥
नाहीं तरी जातों वायां । नाना योनि भोगावया ॥२॥
गाईन यावरीं चोखडे ॥३॥
निळा म्हणे ध्यानीं चित्तीं । धरुनि राहें तुमची मूर्ति ॥४॥
७०९
बहुतां दिवसां भेटीं आलों । सांभाळिलें पाहिजे ॥१॥
आलिंगने निवती प्राण् । सुफळ जिणें मग माझें ॥२॥
हेत मनींचा होईल पूर्ण । दृष्टीं चरण देखतां ॥३॥
निळा म्हणे हरेल शीण । बोळवण जन्माची ॥४॥
७१०
बुध्दि जिहीं अढळ केली । चरणीं तुमचे निक्षेपिली ॥१॥
तया विसंबाल कैसे । कवळिलेति निजमानसें ॥२॥
प्राणपानांची ही गती । कुंठित केल्या इंद्रियवुत्ती ॥३॥
निळा म्हणे कायावाचा । नेमूनि निर्धारीं तुमचा ॥४॥
७११
बैसलें आसनीं । रुप चित्ताचे चिंतनीं ॥१॥
दुजें नाठवे सर्वथा । आण तुझी पंढरीनाथा ॥२॥
डोळियां आवडी । रुपीं तुमच्या तयां गोडी ॥३॥
निळा म्हणे जीवनकळा । वेधीं वेधल्या त्या सकळा ॥४॥
७१२
मागण्याची न करुं गोष्टीं । तुम्हां पोटीं भय वाटे ॥१॥
नामचि तुमचें पुरे देवा । न करुं हेवा आणिक ॥२॥
माझें आहे स्वाधीन मन । न इच्छी मान धन कांहीं ॥३॥
निळा म्हणे सत्य साचा । हाचि संकल्पाचा निर्धार ॥४॥
७१३
मागें उदंड जोडी केली । कोठें आली सांगातें ॥१॥
आतां पुरे नाम वाचें । सार्थकाचें कारण ॥२॥
कोठे जाऊं खाऊं फेरे । मतांतरें अनेकें ॥३॥
आतां पुरे नाम वाचे । सार्थकाचें कारण ॥४॥
कोठें जाऊं खाऊं फेरे । मतांतरें अनेक ॥५॥
निळा म्हणे नारायणा । भाव जाण अंतरींचा ॥६॥
७१४
मागें उदंड साधनें केलीं । उत्तीर्ण तीं झालीं कर्मफळें ॥१॥
परि तुमचें नेदितीच प्रेम । वाढविती श्रम संसारींचा ॥२॥
जया नाहीं मार्गाची ठावा । काय तें गांवा पावविती ॥३॥
निळा म्हणे काटवणीं । घालती घालणीं जाणिवेच्या ॥४॥
७१५
मन माझें बैसलें ध्यानीं । तुमचे चिंतनीं नामाचिये ॥१॥
ऐक्यासनिं स्थिरावलें । आठवी पाऊलें निरंतरत ॥२॥
तैसीच नामीं रंगली वाणी । करीत घोकणी सर्वदा ॥३॥
निळा म्हणे नेणति करणें । तुम्हाविण भूषणें दुजीं लेऊं ॥४॥
७१६
प्रेम देऊनि सरतें केलें । आपुल्या नामें गौरविलें । माझिये वाचे श्रुंगारिले । गुणरत्नीं अमोघां ॥१॥
सर्वगुणीं गुणभरिता । सर्व रुपीं रुपमंडिता । सर्वकळा तूं कुशळता । साजती अनंता ब्रीदें चरणीं ॥२॥
सर्व गोमटा धरीत्या नामें । सर्व गोमटा करीत्या कर्मे । गोमटा जाणत्या वर्मे । सर्वी सर्व गोमटा तूं ॥३॥
मुख सुंदर अंगकांति । रुपसुंद मदनमूर्ति । यश सुंदर तुमची कीर्ती । अहो जगपती जगदानिया ॥४॥
निळा तुमचा शरणागत । तुमचे नामीं ठेविलें चित्त्ा । तुमच्या ब्रिदावळी पढत । करावा सनाथ म्हणउनी ॥५॥
७१७
नका पाहू माझे क्रियाआचरित । भक्त भागवत नव्हे ज्ञानी ॥१॥
आठवितां नाम नेणें दुजी परी । मी माझे श्रीहरि नाहीं गेलें ॥२॥
गुंतलोसे पाशीं मोह ममता आशा । अहो जगदाधीशा पांडुरंगा ॥३॥
निळा म्हणे करा यावरी कैवार । अहा करुणाकर म्हणोनियां ॥४॥
७१८
न धरे धीर धरितां मनीं । न संटे वदनीं गुणनाम ॥१॥
आटाहास्यें गर्जना करि । खवळली वैखरी नाटोपे ॥२॥
चरित्राचें उठती भार । जीव्हे अक्षर न संडे ॥३॥
निळा म्हणे लाविला चाळा । न कळे कळा हे तुमची ॥४॥
७१९
तुमच्याचि चरणाचा महिमा । नेणा तुम्ही पुरुषोत्तमा ॥१॥
आम्हा दासांचें जीवन । घडे अमृताचेचि पान ॥२॥
वृक्ष नेणति फळाची गोडी । भोक्तेचि जाणती ते आवडी ॥३॥
निळा म्हणे जाणति संत । भक्त तुमचे ते भाग्यवंत ॥४॥
७२०
तुझीये संगतीं । आम्ही लागलों नेणतीं ॥१॥
परि तूं कृपावंत हरि । सांभाळिसी सर्वांपरि ॥२॥
शहाणे तूंतें चोजवितीं । उदासी तूं तयांप्रती ॥३॥
निळा म्हणे भाविकाचा । म्हणवी अंकित मी त्याचा ॥४॥
७२१
तुमच्या बळें नि:शंक मनीं । गाऊं वदनीं हरिनाम ॥१॥
कळिकाळ तोही वंदी माथा । तुमच्या शरणागता भिऊंनियां ॥२॥
नुपेक्षी त्या पंढरिनाथा । जाणोनि स्थपित संतांचा ॥३॥
निळा म्हणे भूमंडळीं । संत महाबळी विदीत ॥४॥
७२२
तुमच्या पायीं जडतां मन । नाहीं प्रयोजन शब्दांचें ॥१॥
तरी हे कां जी चेतविली । गुणीं प्रवर्तविली मति माझी ॥२॥
दिवस रात्रीं न पुरे लिहितां । उठती चळथा अक्षरांच्या ॥३॥
निळा म्हणे लाविला धंदा । न कळे गोविंदा लीला तुमची ॥४॥
७२३
तुमच्या पायीं ठेवितां चित्त । पुरले हेत सकळही ॥१॥
बरवें वर्म हें हाता आलें । संतीं दिधलें दाखवूनि ॥२॥
बरवें उच्चारिलें नाम । जिव्हें काम मारुनी ॥३॥
निळा म्हणे आठवण धरिला । बरवा सांगितला तो संतीं ॥४॥
७२४
तुम्हां आम्हां नित्य भेटी । नाहीं तुटी कल्पांती ॥१॥
प्रभा केवि सांडी भानु । हुताशनु दीपनातें ॥२॥
मृतिकेतें सांडुनि घटु । कैचा पटु तंतुविण ॥३॥
निळा म्हणे आम्हावीण । नाहींच देवपण तुम्हांसी ॥४॥
७२५
तैसे तुमच्या योगें थोर । आम्ही पामर जीवजंतु ॥१॥
गाऊं वानूं तुमच्या गुणा । तेणें भूषणा वाढलों ॥२॥
कस्तुरीसंगे मृतिका जैसी । विकें कनकेसी समान ॥३॥
निळा म्हणे पुरुषोत्तमा । अपार महिमा हा तुमचा ॥४॥
७२६
दोन्ही डोळां अवलोकितां । धणी न पुरे पंढरीनाथा ॥१॥
चित्त वेधलें चिंतनें । मनहि तदाकारध्यानें ॥२॥
वाचा कुंठित राहिली । बुध्दिहि निमग्मचि ठेली ॥३॥
निळा म्हणे अवघींच अंगें । रंगली त्याची विठ्ठल रंगें ॥४॥
७२७
दोरीचाचि सर्प परि होय मारक । संदेहकारक नोळखतां ॥१॥
तैसी परी केली तुम्हां माझया कर्मे । सांडविलें नेमें स्वधर्मासि ॥२॥
लटक्याचि झकवणें दचक बैसला । परि तो प्राण गेला हरुनियां ॥३॥
निळा म्हणे तुम्हां कुंठितचि केलें । ऐसें माझें झालें कर्म बळी ॥४॥
७२८
धाडाल तेथें जाईन देवा । सांगाल सेवा तेचि करीन ॥१॥
लेवलाव तें लेईन लेणें । मिरवीन भूषणें कराल तें ॥२॥
सांगाल तेंचि ऐकेन गोष्टी । धरुनियां पोटीं राहेन अर्थ ॥३॥
निळा म्हणे येईन मागे । तुम्ही न्याल संगें त्याचि स्थळां ॥४॥
७२९
ध्यानीं रंगले मानस । जिव्हें नावांचा उल्हास । कीर्तन आवडे श्रवणांस । नेत्रही स्वरुपास भाळलें ॥१॥
वाचा लांचावली गुणा । तुमच्या नामसंकीर्तना । देह घाली लोटांगणा । मस्तक चरणां सोकावला ॥२॥
ऐसीं अवघीच अवघ्या ठायीं । पडलीं तुमचिये प्रवाहीं । तुम्हावीण दुजें कांही । कोणा नाठवे सर्वथा ॥३॥
देखिलें तें विटेवरी । राहिलें डोळियांभीतरीं । तें अवघिया एकचि सरी । वेधूनियां ठेविलें ॥४॥
निळा म्हणे नव्हे आतां । पालट केलियाही सर्वथा । नामें रुपें पंढरीनाथा । लाविले पंथा आपुलिया ॥५॥
७३०
न घालीं मी सांकडें । तुम्हां संसाराचें कोडें ॥१॥
नामें गाईन आवडीं । पुढें नाचोनी बागडी ॥२॥
ध्यांईन मानसीं । रुप तुमचें अहर्निशीं ॥३॥
निळा म्हणे यावरि करा । कृपा रुक्मादेवीवरा ॥४॥
७३१न
पडे आतां दिवसरातीं । विसर तुमचा श्रीपती । झाली इंद्रियां विश्रांति । रंगलीं नामचिंतनें ॥१॥
वदनीं सुंदर तुमचें नाम । डोळिया रुप मेघश्याम । श्रावणीं ऐकतां उत्तम । गुण तुमचे गोविंदा ॥२॥
हातें वाजवितां टाळी । चरणें नृत्य कथाकाळीं । गोजिरें ध्यान हदयकमळीं । तेंचि ठसावोनि राहिलें ॥३॥
मस्तक म्हणे चरणांवरीं । माझा ठाव निरंतरीं । जिव्हा रंगली नामोच्चारीं । न राहे क्षणभरीं आठवितां ॥४॥
निळा म्हणे माझा हेत । होउनी ठेला मुद्रांकित । सदा सर्वदा गावें गीत । हेंचि चिंतूनि राहिला ॥५॥
७३२
न विसंबेचि माउली बाळा । अदभुत स्नेहाचा कळवळा ॥१॥
तुम्ही तो जाणतसा नीत । तरि कां ऐसें विपरित ॥२॥
आजि निष्ठुर मानसे । आम्हा पिडीयले उपवासें ॥३॥
निळा म्हणे शोकें शिण । झाला जाऊं पाहे प्राण ॥४॥
७३३
नेणों कांहीं तुम्ही आपुलियां सुखें । इतरांचि दु:खें पिडिति तें ॥१॥
यातना बहुवस संसारकाचणी । जाचति जाचणि जन्म जरा ॥२॥
व्याधिचे वळसे दरिद्राचि पीडा । मृत्यूची देव्हडा होता मार ॥३॥
निळा म्हणे सांपडली काळाहाती । नुगवति गुंती उगवितां ॥४॥
७३४
ठेउनी चित्त पायांवरीं । करीन चाकरी मनोभावें ॥१॥
भोगवाल ते भोगीन भोग । न वंची अंग तिळतुल्य ॥२॥
आज्ञा तुमची वंदीन शिरीं । धरीन अंतरीं सांगितलें ॥३॥
निळा म्हणे अखंड निरत । राहेन सतत सेवेचिये ॥४॥
७३५
येथें तुजलागीं बोलाविलें कोणी । प्रार्थिल्यावांचूनि आलासी कां ॥१॥
प्रल्हादा कैवारी दैत्यांशीं दंडाया । स्तंभीं देवराया प्रगटोनी ॥२॥
तैशापरी मजला नाहीं बा संकट । तरीं कां फुकट श्रम केला ॥३॥
निळा म्हणे आम्ही नोळखुचि देवा । तुकयाचा धांवा करीतसों ॥४॥
७३६
तप साधन हेंचि माझें । गाईन तुझें नाम हरी ॥१॥
आणिकां साधनीं उबग आला । विश्वास उपजला येचिविशीं ॥२॥
कळाकुसरीं न येती मना । वांचूनीं चिंतना तुमचिया ॥३॥
निळा म्हणे वाचें बोली । पडिली चाली याची परी ॥४॥
७३७
नामें तुमची गाउनि छंदें । ब्रम्हानंदें नाचेन ॥१॥
धरुनियां दृष्टी पुढें । पाहीन रुपडें सुरेख ॥२॥
वारंवार क्षणक्षणां । ठेवीन चरणांवरीं माथा ॥३॥
निळा म्हणे पुरवा कोड । तुम्हीचि चाड जाणोनीं ॥४॥
७३८
नामें तुमचीं गाऊं मुखें । राहों सुखे चितंनीं ॥१॥
आणखी नेघों दयाल तरी । पढों वैखरीं गुण तुमचे ॥२॥
ठाको उभा संतमेळीं । करुं धुमाळी हरिकथा ॥३॥
निळा म्हणे नित्य नवी । सेवा घ्यावी कृपाळुवा ॥४॥
७३९
नावडें तें जना देवा । कां हो वदवा मज हातीं ॥१॥
आइते प्रसाद संतवाणी । अमृतझरवणी सुस्वाद ॥२॥
सत्यस्वानुभव बोलिलें जें जें । प्रगटूनि सहजें सिध्दांत ॥३॥
निळा म्हणे तुमच्या वरदें । यथानुवादें वचनें तिये ॥४॥
७४०
नावडे आणिक । बुध्दि झाली तादात्मक ॥१॥
तेचि बैसलें रुपडें । माजी डोळियां निवाडें ॥२॥
लांचावली वाणी । न निघे ते तुमच्या गुणीं ॥३॥
निळा म्हणे श्रवणीं कीर्ति । ह्रदयीं अखंड सगुणमूर्ती ॥४॥
७४१
नाहीं उरविलें दुजें । तुमच्या तेजें झांकोळिलें ॥१॥
माझीचि मज न दिसतीं । निजांगें दीप्ति प्रकाशें ॥२॥
मी माझें हें नाढळेंचि कांहीं । देहादेही विसर ॥३॥
निळा म्हणे एकींएक । भोंदितां लेख पूर्णत्वें ॥४॥
७४२
नाहीं लौकिकासी काम । गाईन नाम सर्वदा ॥१॥
हेंचि माझें भांडवल । विठ्ठल विठ्ठल खरें नाणे ॥२॥
नेघों भुक्ति नेघों मुक्ति । प्रेम विरक्ति हरिनामीं ॥३॥
निळा म्हणे साधन सार । तुमच्या उच्चार नामाचा ॥४॥
७४३
संत ऐकती निवाडें । बैसोनि पुढें गुणतुमचे ॥१॥
तैसेचि गाऊं तयांपासीं । आर्त मानसीं धरुनियां ॥२॥
जया जेथें पडेल रुची । बोलों तैसेचि सारांश ॥३॥
निळा म्हणे अपार पेणें । वोळलें देणें तुमचें हरी ॥४॥
७४४
शुध्द सत्त्व कैंचा गांठी । जेणें संवसाटीं तुम्हासी ॥१॥
म्हणोनि देवा वाटे भय । कैसेनि आपाय चुकती हे ॥२॥
यज्ञें स्वर्गे न चुके कदा । अध्ययनें संपदा सत्यलोक ॥३॥
निळा म्हणे रजतमें योनी । भोगा यतनी चौर्यांशी ॥४॥
७४५
माझिये वाचेसी नाहीं धीर । प्रसवते भार अक्षरांचे ॥१॥
तुमचे कृपेचा हा महिमा । पुरुषोत्तमा अगाध ॥२॥
काय नेणों वदवा वाणी । वळूनियां गुणीं आपुला ॥३॥
निळा म्हणे ल्याली लेणें । प्रसाद भूषणें तुमची ॥४॥
७४६
सांभाळिलें बहुता ऐकिली प्रशंसा । तुम्ही जगदाधीशा युगायुगीं ॥१॥
म्हणऊनियां आशे लागलों नेणता । बुडवूनि थितां संवसार ॥२॥
आतां माझी कोण करील बुझावण । तुम्ही उदासीन झाल्यावरी ॥३॥
कोणीये ब्रम्हांडीं रहिवास तुमचा । लाग माग त्याचा न पडे ठायीं ॥४॥
अंतरलों बहू दूरदूददेशीं । कोण सांगायासी येईल तेथें ॥५॥
निळा म्हणे माझें प्रारब्धचि खोटें । म्हणुनि वैकुंठें त्याग केला ॥६॥
७४७
झाले ते ते चमत्कार । निरंतर आठवती ॥१॥
काय सांगो कोणापासी । अभाविकासी सत्य न वाटे ॥२॥
ज्या ज्या काळें जें जें झालें । तुम्ही जें केलें कौतुक तें ॥३॥
निळा म्हणे धरुनी ध्यानीं । राहिलों तें मनिं आठवीत ॥४॥
तुमच्या शेतमालाची जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांतीला भेट द्या .
