भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा
इंद्रजिताला मांत्रिक रथाची प्राप्ती
॥ श्रीसद्गुरुरामचंद्राय नमः ॥
युद्ध चालू असता रात्र झाली :
रणीं करितां द्वंद्वयुद्ध । इंद्रजित गांगिला सुबद्ध ।
त्याचे पोटीं अति विरुद्ध । रात्रीं शरबंध करावया ॥ १ ॥
प्रथम गांजिलें हनुमंते । तें बहु दुःख इंद्रजितातें ।
अंगदें गांजितां येथें । अति लज्जेतें पावला ॥ २ ॥
अपमानाचें अति विरुद्ध । रामलक्ष्मणादि वीर विविध ।
रणीं करावया शरबंध । रात्रीं युद्ध मांडिलें ॥ ३ ॥
युद्ध्यतामेव तेषां तु तदा वानररक्षसाम् ।
रविरस्तंगतो रात्रिः प्रवृत्ता प्राणहारिणी ॥१॥
अन्योन्यं बद्धवैराणां घोराणां जयमिच्छताम् ।
संग्रवृत्तं निशायुद्धं तदा वानररक्षसाम् ॥२॥
राक्षसोऽसीति हरयो वानरोऽसीति राक्षसाः ।
अन्योन्यं समरे जघ्नुस्तस्मिंस्तमसि दारुणे ॥३॥
हत दास्य चैहीति कथं विद्रवसीति च ।
एवं सुतुमुलः शब्दस्तस्मिस्तमासि शुश्रुवे ॥४॥
रात्रीचा फायदा घेऊन इंद्रजीताचा शरबंध प्रयोग :
रणीं भिडतां वानरवीर । राक्षस गांजिले थोर थोर ।
निबिड पडावया अंधकार । निशा निशाचर इच्छिती ॥ ४ ॥
रात्रीं प्रबळ निशाचर । तेथें निर्बळ वानर ।
ऐसा करितां विचार । दिवाकरअस्त जाला ॥ ५ ॥
निजबळें सबळ रजनी । सुषुप्ति प्राण्यां प्राणहरणी ।
तें गुडुप पडतां रणीं । कोणी देखेना ॥ ६ ॥
अरे तूं काय होसी वानर । कपीसीं पुसती निशाचर ।
पडखळोनि येरयेर । रणीं सात्वर मारिती ॥ ७ ॥
राक्षसां वानरां बद्धवैर । राक्षसां साह्य अंधकार ।
वानरां साह्य श्रीरामचंद्र । युद्ध दुर्धर मांडलें ॥ ८ ॥
छेदीं भेदीं रणीं पाडीं । पायीं धरोनियां ओढीं ।
वेगीं । उपटा रे तांतडीं । वीर कडाडीं गर्जती ॥ ९ ॥
आमुचा अधिक पुरुषार्थ । इतर मशकें कायसीं येथ ।
ऐसें अंधारीं गर्जत । करीत घात येरयेरां ॥ १० ॥
पाडीं पाडीं म्हणती रणीं । मिसळल्या वीरश्रेणी ।
युद्ध होतसे झोंटधरणी । मागें कोणी न सरती ॥ ११ ॥
तस्मिंस्तमसि दुःपारे राक्षसाः क्रोधमूर्च्छिताः ।
परिपेतुः सुसआंक्रुद्धा भक्षयंतौ वनेचरान्॥५॥
हयान्कांचनपीडांश्च ध्वजांश्चाभरणानि च ।
आप्लुत्य दशनैस्तीक्ष्णैर्नखैश्च विचकर्षिरे ॥६॥
कुंजरान्कुंजरारोहान्पताकाध्वजिनो रथान् ।
आप्लुत्य विचकर्षुस्ते दशनैः क्रोधमूर्च्छिताः॥७॥
लक्ष्मणस्त्वथ रामश्च शरैराशीविषोपमैः ।
आदिश्यादिश्य रक्षांसि प्रवराणि निजघ्नतुः॥८॥
तुरंगखुरविध्वस्तं रथनेमिसमुद्धतम् ।
रुरोध कर्णौ योधानां चक्षुंषि च महीरजः॥९॥
आपणा न दिसे आपुलें शरीर । तेथें कोण देखे येरयेर ।
तमोबळें निशाचर । युद्धार्थदुर्धर पेटले ॥ १२ ॥
वानारांची प्रतिक्रिया आणि रावणास प्रधानांचे उत्तर :
निशाबळें निशाचरीं । लावून आले निशाण भेरी ।
नाद ऐकोनि वानरीं । राक्षसभारीं मिसळले ॥ १३ ॥
वानर धरोनि अंधारांत । राक्षस मुखीं खावों घालित ।
दांती करांडून दांत । जिव्हां तोडित नखाग्रीं ॥ १४ ॥
कपि घालितां मुखांतरीं । रिघोनियां कर्णद्वारीं ।
लात हाणोनियां शिरीं । धरेवरी पाडिती ॥ १५ ॥
वानर खावों सुती पोटीं । उर्ध्व उडोनि जगजेठी ।
फोडून ब्रह्मांडकवटीं । राक्षसां सृष्टीं पाडिती ॥ १६ ॥
सुवर्णाभरणीं शोभती गाढे । रणीं पाखरिले पैं घोडे ।
त्यांवरी उडउडोनि माकडें । रणीं रोकडे पाडिती ॥ १७ ॥
नखीं चिरोनि उदर । मुखीं फाडोनि पाखर ।
रणीं पाडिती मुख्य धुर । असिवारासमवेत ॥ १८ ॥
पताका फाडोनियां दातीं । गजदंत उपटोनियां घेती ।
रणीं पाडोनि गजपती । मारिले हस्ती असंख्य ॥ १९ ॥
वानरी घालोनियां उडी । रथसारथीं सहित घोडीं ।
मोडिल्या रथांचिया कोडी । रणपरवडी रक्षसां ॥ २० ॥
राक्षसें हाणितां नाना शस्त्रीं । वानर उडाले अंबरी ।
वृथा घाय जाती अंधारीं । राम साहाकारी वानरां ॥ २१ ॥
श्रीराम तेजें निरंतर । अंधारीं देखणे वानर ।
तिहीं मारिले निशाचर । सैन्य समग्र रणमारें ॥ २२ ॥
रणीं पाडोनि निशाचर । सैन्य मारोनि समग्र ।
रामनामाचा गजर । केला भुभुःकार वानरीं ॥ २३ ॥
येरीकडे राम सौमित्र । मुख्य धुरा थोर थोर ।
नावानिगे निशाचर । रणीं समग्र मारिले ॥ २४ ॥
सुवर्णपत्री कंकपत्री । बाण वर्षोनि बहुपत्री ।
मारिल्या राक्षसांच्या हारी । रणमहामारी श्रीराम ॥ २५ ॥
रथ छेदिले सचक्र । छेदिले अश्वांचे खुर ।
कंठनाळ छेदूनियां वीर । रणीं समग्र पाडिलें ॥ २६ ॥
शुंडादंड दांतेंसहित । छेदोनि पाडिले गजघट ।
वीरांचे छेदोनि नेत्रवाट । रणीं सुभट पाडिले ॥ २७ ॥
श्रीराम देखणा अंधारीं । वायकांड नाहीं करीं ।
पाचपाचारुनि धुरा थोरी । रणमहामारीं मारिल्या ॥ २८ ॥
श्रीराम वर्षोनि बाणजाळ । सैन्यासगट धुरा प्रबळ ।
क्षणें मारिल्या सकळ । हलकल्लोळ उठिला ॥ २९ ॥
रावण म्हणे प्रधानांसी । मारुं म्हणां श्रीरामासी ।
तो करितो रणकंदनासी । तुम्ही युद्धासी कां न वचां ॥ ३० ॥
सत्य बोलिला बिभीषण । त्याचे वचन अति प्रमाण ।
करावया श्रीरामासीं रण आंगवण नाहीं तुम्हां ॥ ३१ ॥
ऐकोनि रावणाचें वचन । स्वयें विनविती प्रधान ।
न होतें आज्ञापन । म्हणोनि रण नाहीं केलें ॥ ३२ ॥
रावणवचनें लज्जायमान । युद्धा निघाले प्रधान ।
नावानिगे साही जाण । रणप्रवीण ते ऐका ॥ ३३ ॥
यज्ञशत्रुश्च दुर्घर्षो महापार्श्वमहोदरौ ।
वज्रदंष्ट्रो महाकायस्तौ चोभौ शुकसारणौ ॥१०॥
तेषां रामः शरैः षड्भिः षड् जघान निशाचरान् ।
निमेषांतरमात्रेण घोरैरग्निशिखोपमैः ॥११॥
ते तु रामेण बाणौघैर्लघुहस्तेन ताडिताः ।
युद्धादपसृतास्तत्र सावशेषायुषोऽभवन् ॥१२॥
सुवर्णपुंखैर्विशिखैः संपतद्भिः समततः ।
दिशश्चकार विमलाः प्रदिशश्च महाबलः ॥१३॥
ये त्वंन्ये राक्षसा वीरा रामस्याभिमुखे स्थिताः ।
तेऽपि नष्टाः समासाद्य पतंगा इव पावकम्॥१४॥
श्रीरामासीं करावया रण । नावानिगे जे प्रधान ।
युद्धा आले सहाही जण । कोण कोण ते ऐका ॥ ३४ ॥
महापार्श्व महोदर । वज्रदंष्ट्र हमाकाय वीर ।
शुक सारण चतुर । सहाही दुर्धर युद्धार्थी ॥ ३५ ॥
रामाने केलेली दुर्दशा व त्यांचे पलायन :
निजसैन्याचा कडकडाट । महारथाचा घडघडाट ।
श्रीरामासंमुख उद्भट । वीर वरिष्ठ पैं आले ॥ ३६ ॥
येतां देखोनि सहाही जण । त्यांचा निःशेष घ्यावया प्राण ।
रामें सज्जिले सहा बाण । वेगविंदान तें ऐका ॥ ३७ ॥
सहाही जणीं धनुष्यातें ।निर्वाणबाण सज्जिले तेथें ।
विधों जातां श्रीरामातें । तंव रघुनाथें विधिले ॥ ३८ ॥
त्यांचे छेदोनि चाप बाण । रथ सारथि करोनि चूर्ण ।
धुळी मेळवोनि सहाही जण । मुकुट छेदून पाडिले ॥ ३९ ॥
जरी ते रणीं न देत पाठी । राम मारिता जगजेठी ।
आयुष्य होतें अदृष्टीं । देवोनि पाठी पळाले ॥ ४० ॥
श्रीराम न मारी पळत्यातें । हें तिहीं पूर्वी ऐकिलें होतें ।
वांचवावया जीवितातें । रणीं रामातें विमुख झाले ॥ ४१ ॥
पळतां देखोनि प्रधान । स्वयें हांसती वानरगण ।
तरी ते पलायमान। रामबाणाभेण सलज्ज ॥ ४२ ॥
पळालिया ते प्रधान । त्यांचे सेनानी आणि सैन्य ।
रामें केलें रणकंदन । दुर्धर बाण वर्षोनी ॥ ४३ ॥
सुवर्णकवची वीरश्रेणी । खिळोनि सांडिले धरणी ।
असंख्य वीर शिरें छेदूनी । पाडिले रणीं हंबत ॥ ४४ ॥
जो रणीं मिरवी हात । बाणीं होत शिरःपात ।
जो रणीं हाक देत । जिव्हा सदंत छेदी बाणें ॥ ४५ ॥
यापरी रामें रणांगणीं । धडमुंडांकित केली धरणीं ।
उरले ते जीव घेवोनी । गेले पळोनी लंडेसी ॥ ४६ ॥
ततःक्रोधसमाविष्टः शरवर्षेण रावणिः ।
अंगदस्य चमूं घोरां नाशयामास सर्वतः ॥१५॥
ततःक्रोधपरीतात्मा युवराजोंऽगदो बली ।
शिलामुत्पाटयामास बाहुभ्यां प्रणदन्मुहुः ॥१६॥
तां समुत्क्षिप्य तेजस्वी छादयानः शरोर्मिभिः।
रथं बभंज वेगेन शिलया कपिकुंजरः ॥१७॥
वर्तमाने चातिरौदे संग्रामेऽतिभयंकरेः ।
अंगदो विरथं कर्तुं रावणिं समुपाद्रवत् ॥१८॥
इंद्रजित्तं रथं त्यक्त्वा हताश्वो हतसारथि ।
अंगदेन महामायस्तत्रैवांतरधीयत ॥१९॥
अंगदाकडून इंद्रजितावर शिळाप्रहार व त्याचे अंतःर्धान :
प्रधान पळाले त्वरान्वित । सैन्य भंगलें समस्त ।
ते काळीं इंद्रजित । अंगदसैन्यांत मिसळला ॥ ४७ ॥
इंद्रजित हनुर्वाडा चपळ । रागें वर्षत बाणजाळ ।
अंगदसैन्या हलकल्लोळ । रणकल्लोळ मांडला ॥ ४८ ॥
निजसैन्यासीं आवर्त । तेणें अंगद क्रोधान्वित ।
रणीं मर्दावया इंद्रजित । केला पुरुषार्थ तो ऐका ॥ ४९ ॥
पंचयोजनें सबळ शिळा । अंगद उचली बाहुबळा ।
त्याच्या छेदोनि बाणजाळा । सवेग शिळा सोडिली ॥ ५० ॥
इंद्रजित विंधी अमित शर । परी ते शिळा दुर्निवार ।
धाकें सांडूनि रहंवर । पळे सत्वर इंद्रजित ॥ ५१ ॥
त्या शिळेच्या निजघातीं । सहितरथाश्वसारथी ।
इंद्रजित रणांगणीं विरथी । लाविली ख्याती अंगदें ॥ ५२ ॥
होतां शिळेचा संपात । तेणें मरावा इंद्रजित ।
परी तो राक्षस बुद्धिवंत । त्वरान्वित पळाला ॥ ५३ ॥
हताश्व हतसारथी । इंद्रजित रणांगणीं विरथी ।
धनुष्यबाणशस्त्रसंपातीं । शिळासंपातीं शतचूर्ण ॥ ५४ ॥
विरथी पळतां इंद्रजितासीं । अंगदें धावोनि धरिला केशीं ।
येरें कापून बुचड्यासी । लागवेगेंसी पळाला ॥ ५५ ॥
अंधारीं पळतां गुप्तगती । अंगदें उडोनि धरितां हातीं ।
तंव तो अंतर्धानस्थितीं । खेचरगती तडकला ॥ ५६ ॥
इंद्रजित पावतां अंतर्धान । अंगदें केलें गडगर्जन ।
निर्दाळून त्यांचें सैन्य । बळवाहन परतला ॥ ५७ ॥
द्वंद्वयुद्ध आणि आतांचें रण । दोहीं रणकाळीं आपण ।
अंगदापुढें पलायमान । अति उद्विग्न इंद्रजित ॥ ५८ ॥
प्रथम मज गांजी हनुमंत । अंगदें दोनी वेळां येथ ।
जळो जळो माझा पुरुषार्थ । केलों हताहत वानरीं ॥ ५९ ॥
रणीं न जिंकवती वानर । केंवी जिंकावे रामचंद्र ।
इंद्रजित स्वयें चिंतातुर । करी अभिचार शारबंधा ॥ ६० ॥
इंद्रजिताने शिववरदान जागृत करुन प्रयोग केला :
इंद्रजितासीं शिववरदान । शिवाचें जें सर्पभूषण ।
तेंचि होवोनियां बाण । शरबंधन वीरांसी ॥ ६१ ॥
सर्प जे कां शिवभूषण । तेचि स्वयें होवोनि बाण ।
भलतैसा वीर विचक्षण । शरबंधीं जाण बांधिती ॥ ६२ ॥
केल्या तदर्थ आभिचारिक । रणीं होय फलोन्मुख ।
येरवीं तें निरर्थक । ऐसें देख शिववरदान ॥ ६३ ॥
यालागीं इंद्रजित आपण । करावया अभिचारिक यज्ञ ।
करिता होय यज्ञसाधन । विधिविधान तें ऐका ॥ ६४ ॥
स यज्ञभूम्यां विधिवत्पावकं जुहृतेऽस्त्रवित् ।
जुहृतस्तस्य तत्राग्निं रक्तपीतांबरस्रजः ॥२०॥
आजहुस्तत्र सामग्रीं राक्षसा यत्र रावणिः ।
शस्त्राणि शतपत्राणि समिधश्च विभीतकाः ॥२१॥
लोहितानि च वासांसि स्त्रुवं कार्ष्णायसं तथा ।
सर्वतोऽग्निं समास्तीर्य शतपत्रैः सतोमरैः ॥२२॥
छगस्य चापि कृष्णस्य कंठं जग्राह जीवतः ।
शोणितं तत्र विधिवत्स जुहाव रणोत्सुकः ॥२३॥
आरक्त वस्त्र आरक्त माळा । आरक्त शेंदुराचा टिळा ।
गोरोचनमणींच्या पीत माळा । घातल्या गळां यज्ञसिद्ध्यर्थ ॥ ६५ ॥
अभिचारहोमविधानीं । शस्त्रें मंथोनि काढिला अग्नी ।
रक्तचंदनइंधनीं । पेटविला वन्ही लखलखित ॥ ६६ ॥
अग्नि पेटवितां धूम निघे । तैं कर्त्यासीं अपजयो लागे ।
विधूम ज्वाला निघतां वेगें । तैं लागवेगें रणविजय ॥ ६७ ॥
आणिक तेथील यागविधान । उलूकरक्तें परिसमूहन ।
शस्त्रांचे परिस्तरण । करी आपण इंद्रजित ॥ ६८ ॥
राक्षसीं आणिले शस्त्रसंभार । इंद्रजित प्रोक्षी जपोनि मंत्र ।
परिस्तरणाचा प्रकार । शास्त्रविचार तो ऐका ॥ ६९ ॥
शतपत्रा शतघ्नी । खड्ग त्रिशूळ तोमर बाणीं ।
गदा मुद्गल गुप्तघ्नी । परिस्तरणीं ही शस्त्रें ॥ ७० ॥
तिखें काढिलें लोह गाळोनि । त्याच्या स्त्रुवा होमविधानीं ।
इंद्रजित करीं धरोनी । होमा अवदानीं छागरक्ता ॥ ७१ ॥
ज्या छागासी पांढरा तिलक । तेणें यजमाना लागे सीक ।
निखळ कृष्णवर्ण देख । आवश्यक आणिला ॥ ७२ ॥
छाग मारोनि निघता रक्त । होमसिद्धी ते विपरीत ।
शस्त्रास्त्र निर्जीव होत । नव्हे सामर्थ्य रणमारा ॥ ७३ ॥
यालागीं छाग जीवें जीत । त्याचे कंठीचें घेवोनि रक्त ।
इंद्रजित स्वयें होम करित । जालें विपरीत तें ऐका ॥ ७४ ॥
इंद्रजित जपतां मंत्रमेळीं । त्याची बैसली दांतखिळी ।
स्वयें क्षोभली कंकाळी । क्रोधानुमेळीं वाग्ददेवी ॥ ७५ ॥
रणीं मारावा श्रीरघुनाथ । उच्चारितां हा मंत्रार्थ ।
वाग्देवता चळीं कांपत । तेणें वचनार्थ खुंटला ॥ ७६ ॥
इंद्रजितास मंत्राचे विस्मरण :
श्रीराम जगाचें जीवन । श्रीराम परमात्मा चिद्धन ।
त्यासीं नाहीं जन्ममरण । मंत्रोच्चारण खुंटलें ॥ ७७ ॥
श्रीराम जन्ममरणातीत । श्रीराम सबाह्य सदोदित ।
त्यासीं सर्वथा न चले घात । मंत्रीं मंत्रार्थ खुंटला ॥ ७८ ॥
मंत्रशक्ति जे कंकाळी । शिववरदानशक्ति शूळीं ।
दोघीं क्षोभोनि क्रोधनळीं । मंत्रार्थशैली खुंतली ॥ ७९ ॥
मंत्र नाठवे हृदयकमळीं । शब्द नुच्चारी जिव्हामूळीं ।
होमसिद्धीच्या निजकाळीं । माझी वचनावळी खुंटली ॥ ८० ॥
नाठवे मंत्रार्थ ना मंत्र । मुखीं नुच्चारे अक्षर ।
तेव्हा रावणज्येष्ठकुमर । दुःखदुर्धर पावला ॥ ८१ ॥
शिववरदेंशीं समर्थ । शरीं बांधावया श्रीरघुनाथ ।
जो जो केला म्यां पुरुषार्थ । तो तो व्यर्थ मज माझा ॥ ८२ ॥
होमसिद्धिकाळ प्राप्त । माझा खुंटला वचनार्थ ।
जिंकणें ठेला रघुनाथ । दुःखाभिभूत इंद्रजित ॥ ८३ ॥
न जिंकवे रघुकुळ टिळक । इंद्रजितासीं परम दुःख ।
विलपतसे अधोमुख । करी महाशंख अति दुःखें ॥ ८४ ॥
श्रीरामांची प्रतिक्रिया व वाग्देवतेची सुटका :
तें जाणोनि श्रीरघुनाथ । म्हणे इंद्रजिताचा पुरुषार्थ ।
केंवी बांधील शरबंधात । तोही युद्धार्थ पाहूं पां ॥ ८५ ॥
स्वयें विचारी श्रीरघुनाथ । मी तंव जन्ममरणातीत ।
सौमित्र मरणेंसीं अलिप्त । शरबंधार्थभय काय ॥ ८६ ॥
शिववरद इंद्रजितासीं । मिथ्या न करीं मी शिवासी ।
अंगीं साहेन शरबंधासी । शिववरदासीं सत्यत्वा ॥ ८७ ॥
माझा गेलियाही प्राण । मिथ्या न करीं शिववरदान ।
शरबंधाचें भय कोण । साहतां कठिण मज नाहीं ॥ ८८ ॥
प्राकृतीं भ्यावें शरबंधासी । त्याचे भय काय आम्हांसीं ।
सत्य करीन शिववरदासी । शरबंधासी साहोनी ॥ ८९ ॥
ऐसें विचारोनि तत्वतां । राम वाग्देवतेची देवता ।
इंद्रजिताच्या वचनार्था । निर्मुक्तता श्रीरामें ॥ ९० ॥
परिणामी अग्निराविष्कार :
वाचा होतांचि निर्मुक्त । इंद्रजित जाला हर्षयुक्त ।
मंत्र आणि मंत्राबीजार्थ । हृदयीं समस्त प्रकटले ॥ ९१ ॥
कृष्णछागाचें घेवोनि रक्त । उग्रमंत्रीं मंत्रबीजार्थ ।
होम करितां विध्युक्त । साश्व रथ प्रकटला ॥ ९२ ॥
रथ देखतां सामग्रीसीं । अति उल्लास इंद्रजितासीं ।
युद्ध करावया श्रीरामासीं । अति आवेशीं चालला ॥ ९३ ॥
आरुरोह रथं श्रेष्ठमंतर्धानचरं शुभम् ।
अवध्यवाजिभिर्युक्तं शस्त्रैश्च विविधैर्युतम् ॥२४॥
समारोपितनेपथ्यं शस्त्रशक्तिसमन्वितम् ।
भलैस्तथार्धवन्द्रैश्च तूणीरैः समुपस्थितम् ॥२५॥
जाज्वल्यमानं वपुषा तपनीयविभूषितम् ।
जंबूनदमयो नागस्तरुणादित्य्सन्निभः ॥२६॥
बभूवेंद्रजितः केतौ वैडूर्यसमलंकृता ॥२७॥
रथ होमीं नाहीं प्रकटला । कैंचा कैसा कोठूण आला ।
मेघनादें नाहीं लक्षिला । अवचट अला अभंग ॥ ९४ ॥
अभंग रथ अवध्य वारु । वरी दिव्यास्त्रसंभारु ।
ऐसा देखोनि रहंवरु । रावणकुमरु उल्लासे ॥ ९५ ॥
रथीं शस्त्रांचा संभार । शतघ्नी शक्ती सहस्र ।
भाले परिघ चंद्रार्ध शर । बाण तूणीर शूळशक्ति ॥ ९६ ॥
ऐशी शस्त्रास्त्रांची संपत्ती । जिये रथीं असे पुरती ।
त्यासी नेपथ्य म्हणती । शास्त्रप्रयुक्तीं अभिधान ॥ ९७ ॥
ऐसा देखोनियां रथ । इंद्रजित करी होम समाप्त ।
रथीं बैसला उल्हासित । हर्षन्वित तेजस्वी ॥ ९८ ॥
सुवर्णाभरणीं सुशोभित । रथीं झळकत गजेंद्रकेत ।
तोही वैडूर्यसालंकृत । रथीं शोभत अति शोभा ॥ ९९ ॥
अभिचाराचा पुरुषार्थ । साधूनि इंद्रजित उल्हासित ।
हाता आल्या अभंग रथ । मग गर्जत स्वानंदें ॥ १०० ॥
अंतर्धानरथगती । नये दुजियासी अभिव्यक्ती ।
निरालंब मार्गाप्रती । अतर्क्य शक्ती रथवेगा ॥ १ ॥
हुत्वाग्नौ राक्षसैमैत्रैस्ततो वचनमब्रवीत् ।
अद्य हत्वा वधार्हौ तो मिथ्या संजल्पतौ रणे ॥२८॥
जयं पित्रे प्रदास्यामि रावणाय मन्ःप्रियम् ॥२९॥
निर्वाणबाणैर्विहतं राघवं सहलक्ष्मणम् ।
करिष्यामि ससुग्रीवमित्युक्त्वांतरधीयत ॥३०॥
इंद्रजिताची योजना व आकाशवाणी :
राक्षसविजयाचे निजमंत्र । होम करोनि अभिचार ।
अभंग पावलों रहंवर । विजयी सर्वत्र मी एक ॥ २ ॥
मारीन कपिकुंजरकोटी । सुग्रीव पाडीन उठाउठीं ।
निर्वानर करीन सृष्टी । तरी मी हट्टी इंद्रजित ॥ ३ ॥
आतां माझ्या प्रतापापुढें । श्रीराम कायसें बापुडें ।
रणीं मारीन रोकडें । फोडीन हाडें सौमित्राची ॥ ४ ॥
जटाधारी वल्कलपरिधान । कपटी दोघे राम लक्ष्मण ।
विंधोनियां वरद बाण । घेईन प्राण दोहींचा ॥ ५ ॥
घरींचा वैरी बिभीषण । त्याचें छेदीन नाक कान ।
एवढा करोनि अपमान । लंकाभुवन मग देखेन ॥ ६ ॥
श्रीरामाच्या संग्रामासीं । परम आधि रावणासीं ।
रणीं मारुन त्या दोघांसी । सुखी पित्यासी करीन ॥७॥
आभिचारिकवरदवाणी । तेणें मी विजयी त्रिभुवनीं ।
इंद्रजित गर्जतां आल्हादोनी । आकाशवाणी तंव जाली ॥ ८ ॥
शिववरदाच्या सर्पबाणीं । राम जिंतिला शरबंधनीं ।
परी तो तुम्हांसी मारील रणीं । दुर्धर बाणीं वर्षोनी ॥ ९ ॥
श्रीरामा साह्य शंकर । रामनाम जपे निरंतर ।
निजसर्पाचा बाणभार । स्वयें शंकर उखळील ॥ ११० ॥
मोकळे होवोनि राम सौमित्र । वर्षोनियां दुर्धर शर ।
रणीं पाडिती दशशिर । निशाचर निवटिती ॥ ११ ॥
विकट वर्षोनियां बाण । रणीं पाडील कुंभकर्ण ।
तुज मारील लक्ष्मण । कुळनिर्दळण श्रीरामें ॥ १२ ॥
कुमर सेनानी प्रधान । इतर चतुरंगसैन्य ।
श्रीराम करील रणकंदन । कुळनिर्दळण श्रीरामें ॥ १३ ॥
लंकाराज्यीं बिभीषण । श्रीराम स्थापील आपण ।
सीता श्रीरामें सुखसंपन्न । सत्य वचन हें मानीं ॥ १४ ॥
आकाशवाणीचा इंद्रजितावर परिणाम :
ऐकोनि आकाशवाणीची मात । नळीं कांपे इंद्रजित ।
अंरर्धानामाजी लपत । झणीं रघुनाथ मज देखे ॥ १५ ॥
शिववरदें समर्थ । प्रत्यक्ष रथ झाला प्राप्त ।
आकाशवाणी मिथ्याभूत । भय कोण येथ तियेचें ॥ १६ ॥
अशरीरी आकाशवाणी । जिव्हा नाहीं तिजलागूनी ।
जे बोलती मिथ्या काहाणी । कोण मानी सत्यत्वें ॥ १७ ॥
शिववरदाचे सर्पबाण । वृथा न वचती जाण ।
बाणीं मारीन राम लक्ष्मण । वानरगणसमवेत ॥ १८ ॥
क्षणां भ्याकड क्षणां धाकड । इंद्रजितासीं अति सांकड ।
पुढील युद्धाचा पडिपाड । कथा अति गोड श्रीरामें ॥ १९ ॥
रामायणींचे गोडपण । स्वयें श्रीराम आपण ।
त्याचें चरित्र अति विंदान । परम पावन शिवप्रिय ॥ १२० ॥
एका जनार्दना शरण । श्रीराम पाळी शिववरदान ।
साहोनियां शरबंधन । करीन कंदन राक्षसां ॥ १२१ ॥
स्वस्ति श्रीभावार्थरामायणे युद्धकांडे एकाकारटीकायां
शरबंधहोमविधानं नाम दशमोध्यायः॥ १० ॥
ओव्या ॥ १२१ ॥ श्लोक ॥ ३० ॥ एवं ॥ १५१ ॥
हे पण वाचा: संत एकनाथांची संपूर्ण माहिती
तुमच्या शेतमालाची मोफत जाहिरात करण्या साठी कृषी क्रांती ला अवश्य भेट द्या
ref:satsangdhara
भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा भावार्थरामायण युद्धकांड अध्याय दहावा
