भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा
हनुमंतप्रतापाचे ब्रह्मलिखित वर्णन
॥ श्रीसद्गुरुरामचंद्राय नमः ॥
हनुमंताने केलेले श्रीरामलक्ष्मण वर्णन
सीता पुसे श्रीरामज्ञान । ते सांगावया हनुमान जाण ।
गिळोनियां ज्ञानाज्ञान । जाला सावधान श्रीरामें ॥ १ ॥
सीतेनें पुसिली श्रीरामकथा । तेचि सांगावया स्वरूपता ।
उल्हास हनुमंताचे चित्ता । यथार्थता सांगत ॥ २ ॥
लक्ष्मणाचें निजलक्षण । ठाणमाण सगुणगुण ।
समूळ सांगेल आपण । सावधान अवधारा ॥ ३ ॥
सादर श्रवणार्थी स्वयें सीता । तेणें आल्हाद हनुमंता ।
सावधान मिळाल्या श्रोता । वदे वक्ता आल्हादें ॥ ४ ॥
श्रीरामरूप अति स्वरूप । रूपें जिंतला कंदर्प ।
परी तो रूपेंचि अरूप । चित्स्वरूप श्रीराम ॥ ५ ॥
राम राजीवलोचन । जगाचे नयना सादृश्य तें नयन ।
परी देखणा डोळेवीण । देखणेपण हें त्यांचे ॥ ६ ॥
दृश्य देखें हें तत्व गौण । श्रवणांत देखणे नयन ।
सर्वांगदेखणा रघुनंदन । डोळेविण देखत ॥ ७ ॥
कुंडलें वर्णिती साकार । एक म्हणती मकराकार ।
श्रवणें मावळती विकार । निर्विकार निजलेणें ॥ ८ ॥
श्रीरामचेनिं श्रवणें । श्रवणां होती निजभूषणें ।
श्रवणां श्रवणचि लेणें । श्रवण देखणें परब्रह्म ॥ ९ ॥
परमार्थाचें मुख्य बीक । निरपेक्षा तेंचि नासिक ।
तेणेंवीण ते निर्नासिक । कैंचे सुख सापेक्षा ॥ १० ॥
श्रीरामाची नासिकस्थिती । प्राण्या प्राणें नित्य विश्रांती ।
श्रीराम जाणे प्राणगती । गतीसीं विश्रांति श्रीराम ॥ ११ ॥
श्रीरामाचा मुखमयंक । नित्यानंदें निष्कळंक ।
ब्रह्मादि देवां सुखदायक । जीवशिवां सुख श्रीरामें ॥ १२ ॥
जीव शिव ते दोन्ही अधर । श्रीराम अधरीं जाले सधर ।
मिळणीं मिळाले एकाकार । शिवसुख साचार श्रीराम ॥ १३ ॥
श्रीराममुखीं दंतपंक्तीं । जेंवी आकारामाजी श्रुती ।
श्रुतीस्मृतींसी निजविश्रांती । श्रीराममूर्तिमुखचंद्र ॥ १४ ॥
श्रीरामाचें निजनिढळीं । सच्चिदानंद हेचि त्रिवळी ।
त्याचे ललाटभाग्य समेळीं । लोकीं सकळीं नांदिजे ॥ १५ ॥
प्रेमकेशरसमेळा । टिळक रेखिला पिंवळा ।
निर्धार अक्षता निढळा । राम प्रेमळां पढियंता ॥ १६ ॥
अहं मृग वधी निर्लोभेंसीं । काढिलें सोहं मृगनाभीसी ।
तेंही अर्पिलें श्रीरामासी । निजांगासी चर्चोनी ॥ १७ ॥
जन विजन विवंचून । साधिलें निजधैर्य चंदन ।
त्याचाही सुगंध काढून । उद्वर्तन श्रीरामा ॥ १८ ॥
विद्याअविद्याशक्तिपडळा । त्यजोनि काढिलें मुक्ताफळा ।
तेच श्रीरामाचें गळां । मुक्तामाळा शोभत ॥ १९ ॥
ॐकार तोचि कंबुकंठ । तेथोनि वेदा वाहती वाट ।
गर्जती विधिवादे उद्भट । होती प्रकट त्रिकांडीं ॥ २० ॥
त्वंपदा तत्पदा अतीत । ह्रदयीं पदक सदोदित ।
साधुचिद्रत्नीं रत्नखचित । लखलखित निजतेजें ॥ २१ ॥
म्हणती कांसें कसिला पीतांबर । श्रीरामकांसें चिदंबर ।
झांकी शून्यत्वाचें छिद्र । कांसे अच्छिद्र श्रीराम ॥ २२ ॥
श्रीरामकांस दृढ भारी । एकपत्नीव्रतधारी ।
कांसे लागल्यातें तारी । भवसागरीं तारक ॥ २३ ॥
श्रीराम आकळे सगळा । भक्तभावार्थ कटिमेखळा ।
क्षुद्रघंटिकाज्वाळमाळा । जालिया सकळा ऋद्धिसिद्धि ॥ २४ ॥
सूक्ष्म मध्याची रचना । अभिमान होता पंचानना ।
देखोनि श्रीराममध्यरचना । लाजोनि वना तो गेला ॥ २५ ॥
पहावया श्रीराममध्यासी । शाहाडे जडे मेखळेंसी ।
सर्वस्वें वेधले श्रीरामासीं । जावों वनासी विसरले ॥ २६ ॥
श्रीरामचरणांची ख्याती । जड पाषाण उद्धरती ।
श्रीराम सकळांची गती । गतींस सद्गति श्रीराम ॥ २७ ॥
श्रीरामचरणांचेनि भूषणें । वांकीनें वेदांसी आणिले उणें ।
ते तंव धरोनि ठेले मौने । हरिकीर्तन हें गर्जे ॥ २८ ॥
चहूं वाचांसी अगोचर । चरणीं गर्जती तोडर ।
श्रीराम चिदचिन्मात्र । परात्पर परब्रह्म ॥ २९ ॥
लक्षितां श्रीरामांचे मन ठाण । त्यासी ठेंगणें दिसे गगन ।
पाहतां श्रीरामाचें मन । पडिले मौन श्रुतिशास्त्रां ॥ ३० ॥
पाहतां श्रीरामाचे गुण । सगुणीं दिसे निर्गुण ।
रामनामें हरे त्रिगुण । निजनिर्गुण श्रीरामा ॥ ३१ ॥
लक्षितां श्रीरामलक्ष्मण । जो लक्षी तोचि सुलक्षण ।
ऐसा श्रीराम विचक्षण । लक्ष्यलक्षण त्या नाहीं ॥ ३२ ॥
श्रीराममुखींचीं अक्षरें । क्षराक्षरातीत परें ।
सभाग्य सेविती श्रवणद्वारें । सर्वांगीं सुभरे स्वानंद ॥ ३३ ॥
देखतां श्रीरामांचे श्रीमुख । फिके होय समाधिसुख ।
स्वप्नीं न देखिजे दुःख । हरिखें हरिख कोंदाटे ॥ ३४ ॥
कोंदाटल्या परब्रह्म । ब्रह्मरूप क्रियाकर्म ।
हरपले धर्माधर्म । जाला उपरम वेदवादा ॥ ३५ ॥
ऐसा श्रीराम नेटका । तैसाचि सौमित्र निजसखा ।
दोघां अभिन्नत्व देखा । भिन्न आवाका दिसताहे ॥ ३६ ॥
घालोनियां लोटांगण । तुज कुशळ कल्याण ।
स्वयें पुसे लक्ष्मण । पुसे कल्याण श्रीराम ॥ ३७ ॥
ऐसें हनुमंतें सांगतां । तटस्थ ठेली श्रीरामकांता ।
आपआपणा विसरे सीता । हनुमंताचेनि बोलें ॥ ३८ ॥
हनुमंताचे बोलाआंत । अवघा आणिला श्रीरघुनाथ ।
तेणें सीतेचा मनोरथ । सदोदित स्वानंदे ॥ ३९ ॥
हर्ष न माये पोटीं । होत हर्षाचिया कोटी ।
तेणें हर्षें सीता गोरटी । घाली मिठी हनुमंता ॥ ४० ॥
वानर वदे मनुष्यवाणी । श्रीरामकथा त्याचे वदनीं ।
ज्या कथेच्या निजश्रवणीं । भवबंधनीं निर्मुक्त ॥ ४१ ॥
ऐकोनि वानराच्या गोष्टी । सत्य श्रीरामीं जाली भेटी ।
निरसोनियां दुःखकोटी । ओतली सृष्टी सुखरूप ॥ ४२ ॥
हरिखाच्या लवलाह्या । स्वानंदें पसरोनि बाह्या ।
आलिंगिलें कपिराया । जेंवी कां माया प्रियपुत्रा ॥ ४३ ॥
सीतेसी सुख जालें गाढें । पुत्रसुख तृण त्यापुढें ।
हनुमंत वाडेंकोंडे । प्रेमपडिपाडें पढियंता ॥ ४४ ॥
त्यामुळे सीतेचा आनंद व तितकेच हनुमंताचे कौतुक
श्रीराम भर्ता लक्ष्मणा देवर । दोघे सुखरूप महावीर ।
ऎं ऐकतांचि उत्तर । सुख अपार मज जाले ॥ ४५ ॥
मज येथें सामासांपाठीं । श्रीरामाची कथा गोष्टी ।
अजि ऐकलीं तुझें वाक्पुटीं । धन्य सृष्टी हनुमंता ॥ ४६ ॥
मरतया अमृतपान । सुकतया मीना मिळे जीवन ।
दुकळलिया मिळे मिष्टान्न । तेंवी तुझें वचन हनुमंता ॥ ४७ ॥
श्रीरामस्वरूपाची कथा । जेंवीं वदलासी हनुमंता ।
ते मुखीं ब्रह्मसायुज्यता । नये तुकितां तुकेसीं ॥ ४८ ॥
श्रीरामकथाअनुवादन । तेणें मी जाले सुखसंपन्न ।
तुज मी वदतें वरदान । सावधान अवधारी ॥ ४९ ॥
हनुमंता होईं चिरंजीवी । तेंही जीवित्व ज्ञानानुभवी ।
नित्य नवा सुखसंभवी । श्रीरामपदवीवैभवें ॥ ५० ॥
तुज कळिकाळ कांपें चळीं । ऐसा होशील आतुर्बळी ।
यश पावसी भूमंडळी । नामसमेळीं श्रीरामें ॥ ५१ ॥
निरसोनियां ज्ञानाज्ञान । श्रीरामभजनें प्रबुद्ध प्राज्ञ ।
ज्ञेय मुके जाणपण । श्रीरामस्मरणाचेनि बळें ॥ ५२ ॥
शतयोजन सिंधु अगाध । तुवां लंघिला जैसा गोष्पद ।
त्यापुढें कायसें माझें वरद । प्रज्ञाप्रबुद्ध हनुमंत ॥ ५३ ॥
तुज म्हणो नये वानर । सुरासुरां तूं दुर्धर ।
धांडोळिलें लंकानगर । निशाचरें गांजोनी ॥ ५४ ॥
एकला एक हनुमंत । रावणाचे सभेआंत ।
करोनि राक्षसां आकांत । लंकानाथ गांजिला ॥ ५५ ॥
लंकेमाजी कडोविकडीं । गांजिल्या राक्षसांच्या कोडी ।
रावणाची सभा उघडी । केली रोकडी तुवां एकें ॥ ५६ ॥
एवढा करितांही आकांत । येथे आलासी हनुमंत ।
नाही कळलें लंकेआंत । ऐसा समर्थ तूं एक ॥ ५७ ॥
रावणमंदोदरीएकांत । तिचा ऐकोनि स्वप्नवृत्तांत ।
आलासी अशोकवनाआंत । अति समर्थ तूं एक ॥ ५८ ॥
श्रीरामास आणण्याची विनंती :
ऐसा प्रताप शिरोमणी । पावलासी अशोकवनीं ।
तूंचि जनक तूंचि जननी । राम घेवोनि शीघ्र यावें ॥ ५९ ॥
तुझी होईन मी दासी । चरण झाडीन निजकेशी ।
शीघ्र आणावें श्रीरामासीं । म्हणोनि पायांसी लागली ॥ ६० ॥
तुवां वंदिले माझें चरण । म्यां काय व्हावें उत्तीर्ण ।
आलें हनुमंतासीं स्फुरण । भेटवीन श्रीरामा ॥ ६१ ॥
हनुमंताची सीतेला पाठीवरून नेण्याची तयारी
तुज येवढी अवस्था । विलंब कायसा वो आतां ।
शीघ्र भेटवीन श्रीरघुनाथा । बैसें आतां मम पृष्ठीं ॥ ६२ ॥
माझे पृष्ठीं बैसल्या सीता । येचि क्षणीं श्रीरघुनाथा ।
तुज भेटवीन मी आतां । विलंब वृथा करूं नको ॥ ६३ ॥
शुद्धि सांगावया रघुनाथा । तुज मज सांडोनि जातां ।
मागें राक्षसीं केलिया घात । शुद्धि वृथा होय माझी ॥ ६४ ॥
येथें मजचि देखतां । रावण मारूं आला होता ।
दैवें चुकविलें अनर्था । सांडोनि जातां मज नये ॥ ६५ ॥
सांडोनि जाणे न घडे गोष्टी । वेगीं बैसें माझें पाठीं ।
करीन श्रीरामेंसीं भेटी । विकल्प पोटीं धरूं नको ॥ ६६ ॥
शूर्पणखा केली नकटी । तुझा राग तिच्या पोटीं ।
तुज मारील उठाउठीं । महा खोटी राक्षसीं ॥ ६७ ॥
लंकात्रिकूट महागिरी । उपडोनियां बळेंकरीं ।
एकें उड्डाणें समुद्रीं । नेईन परतीरीं जानकिये ॥ ६८ ॥
करोनि एकचि उड्डाण । तुज भेटवीन रामलक्ष्मण ।
वाहतों श्रीरामाची आण । करी आरोहण पृष्ठिभागीं ॥ ६९ ॥
तुज म्यां नेतां अति त्वरेंसीं । राक्षसवीरां महासुरांसी ।
वेगें न येववे मजपासीं । त्या मशकांसीं केंवी ढाके ॥ ७० ॥
आलिया इंद्रजित कुंभकर्ण । त्यासी रणी विभांडून ।
रावणातेंही गांजोन । भेटवीन श्रीरामा ॥ ७१ ॥
ब्रह्मलिखिताची व्युत्पत्ती । पूर्वसंवाद सीतामारूती ।
रामें परिसावया हनुमत्कीर्ती । नायुक्ती लिहिली असे ॥ ७२ ॥
अनेक अडचणी सीतेने सांगितल्या
सीता म्हणे अवधारीं । बैसतां तुझे पृष्ठीवरी ।
तुझ्या उड्डाणवेगेंकरीं । पडेन सागरीं हिसळोन ॥ ७३ ॥
पडतांचि सागराप्रती । मत्स्य मगर मज गिळिती ।
तेव्हां तूं पडसी आवर्तीं । केंवी मारूती म्यां यावें ॥ ७४ ॥
कां धांवणें आलिया लागवेगीं । तूं परतसी युद्धालांगीं ।
झगडा देतां युद्धभागीं । मी रणरंगीं पडेन ॥ ७५ ॥
मज पडताच क्षितीं । क्रोधें राक्षस मज मारिती ।
हेही न घडे गा युक्ती । केंवी मारूती म्यां यावें ॥ ७६ ॥
मज मारिलियापाठीं । जरी तुवां मारिल्या राक्षसकोटी ।
सुख नव्हे श्रीरामाच्या पोटीं । हे बुद्धि खोटी हनुमंता ॥ ७७ ॥
सीतें ऐकें सावध गोष्टी । मज न लगे युद्धअटाटी ।
माझें पुच्छ कोपल्यापाठीं । मारील कोटी राक्षसां ॥ ७८ ॥
तुज मी सुखीं राखीन स्वस्थ । माझें पुच्छ प्रतापवंत ।
करील राक्षसांचा घात । अर्बुदांत जरी आले ॥ ७९ ॥
सीता म्हणे तूं अल्प मारूती । तुझें पुच्छ तंव तें किती ।
केंवी राक्षसां लावील ख्याती । सत्यत्व चित्तीं मानेना ॥ ८० ॥
सीतेला मारूतीचे उत्तर :
सीते म्हणती वानर किती । कायसी पुच्छाची शक्ती ।
पाहें माझी स्वरूपस्थिती । म्हणोनि मारूती वाढला ॥ ८१ ॥
विंध्य मेरू आणि मंदार । त्याहून वाढला वानर ।
जैसा प्रलयकाळाग्निरूद्र । तैसा दुर्धर भासत ॥ ८२ ॥
सीते नेणसी माझें सत्व । पाहें माझें स्वरूप प्रभाव ।
देव दानव आणि मानव । राक्षस सर्व गांजीन ॥ ८३ ॥
माझें पुच्छा पाहें प्रतापवंत । राक्षसदळणीं अति समर्थ ।
सगळी लंका तुजसमवेत । निमेषार्धांत नेईन ॥ ८४ ॥
विकल्प सांडोनियां पोटीं । सीते बैस माझें पृष्ठीं ।
करीन श्रीरामासीं भेटीं । सुखसंतुष्टी स्वानंदें ॥ ८५ ॥
परपुरूषाचा स्पर्श वर्ज असे तिचे उत्तर :
परपुरूषीं आरोहण । हेंचि परिव्रतेसी दूषण ।
ऐकोनि सीतेचें वचन । पूर्वकथन कपि सांगे ॥ ८६ ॥
मारूती आपला सद्भाव तिला पटवितो :
राम सर्वार्थीं सर्वज्ञ । गर्भीं ब्रह्मचर्यकौपीन ।
माझी श्रीराम देखोन । धाडी आपण तुजपासीं ॥ ८७ ॥
माझी जाणोनि समूळ स्थिती । स्त्रियेंसी भेटी एकांती ।
ऐसें जाणोनि श्रीरघुपति । मज तुजप्रती धाडिलें ॥ ८८ ॥
तुझा विकल्प जावया जाण । निजमुद्रा देवोनि खूण ।
श्रीरामें धाडिलें आपण । अपत्य जाण मी तुझें ॥ ८९ ॥
आणिक सांगितली खूण । कैकेयी वल्कले परिधान ।
तुज नेसतां न येती जाण । श्रीरामें आपण नेसविलीं ॥ ९० ॥
खूण सांगतां हनुमंता । चित्ती चमत्कारली सीता ।
विकल्प सांडोनि तत्वतां । गुज एकांत पूसत ॥ ९१ ॥
श्रीरामें आणविलें शुद्धीसीं । किंवा आणविलें सीतेंसी ।
हें सत्य सांगें मजपासीं । त्या कायासी मी करीन ॥ ९२ ॥
श्रीरामें आणविली सीता । तरी आतांच येईन हनुमंता ।
ऐसें सीतेचे पुसतां । आला कपिनाथा गहिंवर ॥ ९३ ॥
आपुला दावोनि पुरूषार्थ । शीघ्र नेईन म्हणे हनुमंत ।
अगाध सीतेचें महिमासामर्थ्य । पुसे इत्यर्थ आज्ञेचा ॥ ९४ ॥
सावध अवधारीं वो माते । असत्य न बोले मी येथें ।
श्रीरामें आणविलें शुद्धीतें । हेचि निश्चितें रामाज्ञा ॥ ९५ ॥
सीता म्हणे हनुमंता । विलंब न करावा सर्वथा ।
शीघ्र जावोनियां आतां । श्रीरघुनाथा सांगावें ॥ ९६ ॥
मजवरी कृपा आहे हनुमंता । तरी जावोनि शीघ्रता ।
शुद्धि सांगावया श्रीरघुनाथा । चरणीं माथा ठेविला ॥ ९७ ॥
सीतेनें करितां नमस्कार । पायावरी लोळे वानर ।
अहो मी तुझें रंक किंकर । आज्ञाधर नेमस्त ॥ ९८ ॥
श्रीरामसेवक जो जो कोणी । तो मज मुकुटमणी ।
त्याचें चरणीं लोटांगणीं । सत्य वाणी हनुमंता ॥ ९९ ॥
ऐकतां सीतासद्भाववचन । आले हनुमंता स्फुरण ।
आतांचि देवों आपली खूण । शीघ्र गमन मी करितों ॥ १०० ॥
सत्य मानावया वानरा । खूण म्यां आणिली श्रीराममुद्रा ।
तूंही खूण दे श्रीरामचंद्रा । सत्य कपींद्रा मानावया ॥ १०१ ॥
ऐकतां कपीचें वचन । सीता खूण दे कळवळोन ।
कैसी दिधली खूण । सावधान अवधारा ॥ १०२ ॥
आपली खूण म्हणून सीता मारूतीला चूडामणी देते :
उकलोनियां निजवेणीं । खुणेसीं दिधला चूडामणी ।
खूण सांगितली मुखवचनीं । श्रीरामालागोनी सांगावया ॥ १०३ ॥
श्रीरामें स्वहस्तें स्वलीळा । उगाळोनि मनशिळा ।
माझें कपाळीं लाविला टिळा । गोळांगूळा हे खूण सांगें ॥ १०४ ॥
चित्रकूट पर्वतांत । काकें मज क्षतविक्षत ।
करितां कुचाग्रीं रक्ताक्त । तेणें रघुनाथ क्षोभला ॥ १०५ ॥
कोपें इषीकास्त्र सोडितां । काग तिहीं लोकीं पळतां ।
शिवशक्र यम विधाता । कोणी रक्षिता नव्हेचि ॥ १०६ ॥
नारदवचनें तो मागुता । शरण आला श्रीरघुनाथा ।
डाव्या डोळ्या करोनि घाता । होय रक्षिता श्रीराम ॥ १०७ ॥
ऐसीं दिव्यास्त्रें तुजपासीं । तरी कां मज उपेक्षिसी ।
मृगामागें धाडिलासी । तेणें रूसलासी श्रीरामा ॥ १०८ ॥
महापापीण मी सीता । स्वामीवरी केली सत्ता ।
तेणें आतुडले लंकानाथा । अधर्मता महादोषें ॥ १०९ ॥
लक्ष्मण ठेविला त्वां रक्षण । त्याचेंही म्यां केले छळण ।
ऐसी पापिणी मी जाणोन । सोडवण न करिसी ॥ ११० ॥
सकळ दोष श्रीरघुनाथा । क्षमा करीं कृपावंता ।
ऐसें हनुमंतासी सीता । अति दीनता अनुवादे ॥ १११ ॥
हनुमंत निघतेवेळी सीतेचा त्याच्याबरोबर सर्वांना निरोप
हनुमंतासी संभाषण । करून सीता दीनवदन ।
चिंतामणी ह्रदयीं धरोन । रामलक्ष्मण अति दुःखी ॥ ११२ ॥
श्रीरामासी आलें रुदन । अश्रुधारा स्त्रवती नयन ।
मस्तकमणी ह्रदयीं धरून । करीं स्फुंदन कृपाळु ॥ ११३ ॥
वारिज समुद्रमणी । युद्धीं इंद्रें संतोषोनी ।
दिधला दशरथालागोनी । नमुचि जैं रणीं पराभविला ॥ ११४ ॥
तो हा दशरथें महामणी । दिधला कौशल्ये प्रियपत्नी ।
तिनें दिधला सीतेलागोनी । प्रथमदर्शनीं सूनमुखीं ॥ ११५ ॥
मणि देतां हनुमंता । माता पिता प्रियकांता ।
तिघें भेटलीं तत्वतां । ऐसी मज चिंता होतसे ॥ ११६ ॥
मणि मजपासीं देतां । प्रत्यक्ष भेटलीसे सीता ।
ऐसा आल्हाद श्रीरघुनाथा । हनुमंता आलिंगी ॥ ११७ ॥
आलिंगूनी पुसे हनुमंता । पुढें काय वदली सीता ।
ते ते सांगे समूळ वार्ता । ऐके सादरता श्रीराम ॥ ११८ ॥
ऐसें पुसतां श्रीरघुनंदन । हनुमान घाली लोटांगण ।
पुढील सीताअनुवाद । वाची लक्ष्मण ब्रह्मलिखित ॥ ११९ ॥
सीतेची चिंता :
समुद्रलंघीं दिसे अभावो । स्वयें सीतेसीं हा संदेहो ।
तोचि हनुमंतासी पहाहो । स्वयमेव पूसत ॥ १२० ॥
ऐक बापा हनुमंता । माझें पोटीं परम चिंता ।
समुद्रलंघनीं तिघांची सत्ता । न देखें चौथा पुरूषार्थीं ॥ १२१ ॥
गरूड बायो कीं हनुमंता । दुर्धर समुद्र येरां समस्तां ।
नरवानरसह श्रीरघुनाथा । केंवी येथें आतां येववे ॥ १२२ ॥
नुल्लंघवें गा हा सागर । न आणवे वानरांचा भार ।
येवों न शकती राम सौमित्र । केंवी दशवक्त्रा मारवे ॥ १२३ ॥
हनुमंताचे उत्तर वा आश्वासन :
ऐकोंनि सीतेचें वचन । हनुमान जाला हास्यवदन ।
श्रीरामाचें नेणसी महिमान । बाणप्रेरण अनिवार ॥ १२४ ॥
श्रीरामभातां दुर्धर शर । बाणीं वाहोनि नरवानर ।
उतरोनियां परपार । निशाचर मारील ॥ १२५ ॥
निर्दळोनि निशाचर । विध्वंसोनि लंकापुर ।
मारोनियां दशशिर । तुझा उद्धार करील ॥ १२६ ॥
ऐसें उत्तर ऐकतां । सुखें उल्लासली सीता ।
वेगीं जाईं बां हनुमंता । शीघ्र रघुनाथा आणावया ॥ १२७ ॥
राक्षसांची कुरापात काढण्याची युक्ती :
न करितां युद्धकंदन । न करितां राक्षसांचे दमन ।
न करितां लंकादहन । उगा येथोन मी ना वचें ॥ १२८ ॥
मी काय आलों नाटिकार । मी नेऊं तें प्रतिउत्तर ।
लंकेमाजी करीन क्षेत्र । दशवक्त्र गांजीन ॥ १२९ ॥
राक्षसांचे बळ किती । किती सैन्य शस्त्रशक्ती ।
अवघी तुकीन मी मारूती । रणव्युत्पत्ती भिडेन ॥ १३० ॥
राक्षसांसी करावया झगडा । मुख्य मूळ वनउपाडा ।
हनुमान बुद्धिवंत गाढा । केलें पुढां तें ऐका ॥ १३१ ॥
हनुमंताची सीतेला विनंती :
ऐसें विचारी जंव आपण । सीता म्हणे करीं बा गमन ।
हनुमान घाली खालती मान । लज्जायमान बोलेना ॥ १३२ ॥
भेटावया श्रीरघुनाथा । उल्लास न देखे हनुमंता ।
ऐसी प्रबळ कोन चिंता । ते मज तत्वतां सांगावी ॥ १३३ ॥
माझें सांगतां निजवृत्तांता । तुज लागेल अति चिंता ।
शोध तुझे हो न करितां । अन्नपानता मज नाहीं ॥ १३४ ॥
नाहीं अन्न नाहीं जीवन । क्षुधेनें जावों पाहे प्राण ।
न करवे समुद्रलंघन । अति उद्विग्न तेणेंसीं ॥ १३५ ॥
कपीचें वचन ऐकतां । गहिवरें रूदन करी सीता ।
महापापीण मी तत्वतां । धाडीं हनुमंता भुकेलें ॥ १३६ ॥
हें माझें करकंकण । लंकेमाजी जावोनि आपण ।
घेवोनि चतुर्विधा अन्न । करीं भोजन यथेष्ट ॥ १३७ ॥
हनुमान पुसे सीतेसी । अन्नाची चव आहे कैसी ।
सीता म्हणे हनुमंतासी । काय तुम्हांसी भक्षणें ॥ १३८ ॥
आम्ही वानर वनचर । वनवासीं निरंतर ।
नित्य वनफळांचा आहार । अन्नमात्र स्पर्शेना ॥ १३९ ॥
माझें मोडोनि कंकण । लंकेमाजीं फळें संपूर्ण ।
आवडे तें घेवोनि आपण । फळभोजन करीं बापा ॥ १४० ॥
फळे खाण्याची अनुमती :
ऐक वो माते माझें शीळ । मी तंव स्वयंपाकी केवळ ।
ज्यासी मनुष्याचा विटाळ । तें मज फळ अपवित्र ॥ १४१ ॥
हाटवटींचें विक्रित अन्न । जेंवी न घेती सुब्राह्मण ।
तैशींच फळें विक्रीत जाण । मजलागून अपवित्र ॥ १४२ ॥
ऐकोनि कपीचिया मता । साशंकित जाली सीता ।
हनुमंतासी आहारार्था । काय म्यां आतां अर्पावें ॥ १४३ ॥
याचि अशोकवनाआंत । फळें आहेत अत्यद्भुत ।
यांसी लावितांचि हात । करितील घात राक्षस ॥ १४४ ॥
कपे तुझा करितील घात । तोच माझा प्राणांत ।
साधिला प्रयत्न होय व्यर्थ । स्वामिकार्यार्थ नासेल ॥ १४५ ॥
हनुमान म्हणे असो वृत्तांत । जाईन भुकेला कुंथत ।
क्षुधा नव्हे हा कल्पांत । आला प्राणांत मजलागीं ॥ १४६ ॥
बोलतां बोलतां गेला चाचरीं । मूर्च्छित पडला धरणीवरी ।
दोहीं डोळां लाविली चंद्री । सीता सुंदरी गजबजली ॥ १४७ ॥
थापटोनिया हनुमंता । स्वयें सावध करी सीता ।
कोणासही कळों न देता । गुप्त आहारार्था तूं सेवीं ॥ १४८ ॥
जोंवरी होय क्षुधाहरण । पडलीं फळें खांवी आपण ।
घालितें श्रीरामाची आण । फळें तोडोनि न खावीं ॥ १४९ ॥
ऐकोनि सीतेचे वचनासी । हनुमान खाजवी दोन्ही कुसी ।
मग आला वनवृक्षांपासीं । निजमानसीं विचारी ॥ १५० ॥
सीतावचन अति प्रमाण । पाळोनि श्रीरामाची आण ।
वृक्ष उपटोनि झोडीन । फळें खाईन पडलीं तीं ॥ १५१ ॥
श्रीरामांचे कौतुक
ऐकोन हनुमंताचें वृत्त । श्रीराम गदगदां हांसत ।
सुग्रीवादि कपि समस्त । स्वयें हांसत सौमित्र ॥ १५२ ॥
श्रीराम म्हणे गा सौमित्रा । कपीनें दमिलें निशाचरां ।
लंकेमाजी केलें क्षेत्रा । त्या ब्रह्मपत्रा वाचीं वेगी ॥ १५३ ॥
कैचें विध्वंसिलें वन । कैसें केलें राक्षसकंदन ।
इंद्रजित गांजिला दशानन । ब्रह्मलेखन तें वाचीं ॥ १५४ ॥
एकाजनार्दना शरण । हनुमंताचें लंकादहन ।
श्रोता श्रीराम सावधान । वक्ता लक्ष्मण तें ऐका ॥ १५५ ॥
स्वस्ति श्रीभावार्थरामायणे सुंदरकांडे एकाकारटीकायां
हनुमत्प्रतापब्रह्मलेखनपत्रवर्णनं नाम एकोनत्रिंशत्तमोऽध्यायः ॥ २९ ॥
॥ ओव्यां १५५ ॥ श्लोक २६ ॥ एवं संख्या १८१ ॥
हे पण वाचा: संत एकनाथांची संपूर्ण माहिती
तुमच्या शेतमालाची मोफत जाहिरात करण्या साठी कृषी क्रांती ला अवश्य भेट द्या
ref:satsangdhara
भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा भावार्थरामायण सुंदरकांड अध्याय एकोणतिसावा
