संत एकनाथ अभंग ३०१३ते३२२०
संत एकनाथ अभंग ३०१३ते३२२० – संत एकनाथ गाथा
स्त्री
३०१३
पावला जनन मातेच्या उदरीं । संतोषली माता तयासी देखोनी ॥१॥
जो जो जो म्हणोनी हालविती बाळा । नानापरीं गाणें गाती करिती सोहळा ॥२॥
दिवसेंदिवस वाढला सरळ फोक । परि कर्म करी अचाट तयान सहावे दुःख ॥३॥
शिकवितां नायके पडे भलते वेसनीं । एका जनार्दनीं पुन्हा पडतसे पतनीं ॥४॥
३०१४
देह भोगितसे मुख्य गोडी । स्त्री भोगतो आवडी ॥१॥
स्त्री हातीं देख । वाढे प्रपंचाचें दुःख ॥२॥
जें जें आणि तें तें थोडें । धनधान्य आवडें कुडें ॥३॥
ऐसा भुलला संसारा । लक्ष चौर्‍यांयशीं वेरझारा ॥४॥
सोडविता नाहीं कोण्ही । एका जनार्दनावांचुनी ॥५॥
३०१५
अभागी ते पामर । भोगिती नरक अघोर ॥१॥
जाहला बाइलेचा अंकित । वर्ते जाणोनी मनोगत ॥२॥
नावडे माता पितयाची गोष्टी । म्हणे हे बोलती चावटी ॥३॥
एका जनार्दनीं दुर्जन । पावती नरकीं ते पतन ॥४॥
३०१६
पिता सांगतां गोष्टी । तयासी करितो चावटी ॥१॥
नायके शिकविलें । म्हणे म्हातार्‍यासी वेड लागलें ॥२॥
बाईल बोलताचि जाण । पुढें करून धांवे कान ॥३॥
ऐसें नसावें संतान । वायां भूमीभार जाण ॥४॥
एका जनार्दनीं अमंगळ । त्याचा होईल विटाळ ॥५॥
३०१७
व्हावें निसंतान । हेंचि एक बरें जाण ॥१॥
येर श्वान ते सूकर । जन्मा येवोनियां खर ॥२॥
मातापित्यांचा कंटाळा । न पहावें त्या चांडाळा ॥३॥
देखतांचि सचेल स्नान । करावें तें पाहुनी जाण ॥४॥
पुत्र नोहे दुराचारी । एका जनार्दनीं म्हणे वैरी ॥५॥
३०१८
नवमास वरी वाहिलें उदरीं । तिसी दारोदारीं हिंडावितो ॥१॥
लालन पालन करीत आवडी । जोडली ती जोडी नेदी तिसी ॥२॥
सर्व भावें दास बाइलेचा जाहला । एका जनार्दनीं आबोला धरी माते ॥३॥
३०१९
मायबापा न घाली अन्न । बाईलेच्या गोता संतर्पण ॥१॥
मायबापा नसे लंगोटी । बाइलेच्या गोता नेसवी धट्टी ॥२॥
मायबापान मिळे गुंजभर सोनें । बाइलेच्या गोता उडी अळंकार लेणें ॥३॥
मायबापें श्रमोनियां मेलीं । एका जनार्दनीं बाईल प्रिय जाहली ॥४॥
३०२०
मातेचिया गळां न मिले गळसरी । बाइलेसी सरी सोनियाची ॥१॥
मातेचिये हातां न मिळे कांकण । बाइले करीं तोडे घडी जाण ॥२॥
मातेसी न मिळे अंगीं चोळी । बाइलेसी नेसवी चंद्रकळा काळी ॥३॥
बाइले आधीन ठेविले जिणें । एका जनार्दनीं नरकी पेणें ॥४॥
३०२१
मातेसी न मिळे खावयासी अन्न । बाईलेसी घाली नित्य मिष्टान्न ॥१॥
म्हणे बाईल माझी संसारी बहु । मातेनें मज बुडवलें बहु ॥२॥
मातेनें माझा संसार बुडविला । माझ्या बाइलेनें वाढविला ॥३॥
माता माझी अभागी करंटी । बाईल प्रत्यक्ष सभागी मोठी ॥४॥
एका जनार्दनीं बाइलेआधीन जाहला । मातेसी अबोला धरिला तेणें ॥५॥
३०२२
बाइलेचा जाहला दास । न करी आस मातेची ॥१॥
नव महिने वोझें वागवून । तिचा उतरी तो शीण ॥२॥
बाइलेच्या बोला । धरी मातेसी अबोला ॥३॥
एका जनादनीं पुत्र । जन्मला तो अपवित्र ॥४॥
३०२३
बाइलेच्या बोला । धरी मातेसी अबोला ॥१॥
बाइलेसी नेसवी धट्टी । माते न मिळे लंगोटीं ॥२॥
बाइलें षड्‌रास भोजन । माते न मिळे कोरान्न ॥३॥
बाईल बैसवी आपुलें घरीं । माते हिंडवीं दारोदारीं ॥४॥
एका जनार्दनीं शरण । ऐसें पुत्राचें अवगुण ॥५॥
३०२४
बाईल सांगतांचि गोठी । म्हणे मातेसी करंटी ॥१॥
जन्मापासुनी आमुचे मागें । अवदसा लागली सांगे ॥२॥
इचे उत्तम नाहींत गुण । ऐसा बोले अभागी जाण ॥३॥
नरदेही ते गाढव । एक जनार्दनीं नाहीं भाव ॥४॥
३०२५
बाइलेचा जाहला दास । करी आस मातेची ॥१॥
माकड जैसा गारुड्याचे । तैसा बाइलेपुढें नाचे ॥२॥
पिता सांगतां हित गोष्टी । दुःख वाटे तया पोटीं ॥३॥
ऐसें बाइलेनें गोंविले । एका जनार्दनीं वायां गेले ॥४॥
३०२६
बाइलेआधीन होय ज्याचें जिणें । तया अधमा नरकीं पेणें ॥१॥
बाईल मनोगतें ऐसा चाले । नावडती कोणाचे तया बोल ॥२॥
बाईल देवाचाही देव । ऐसा ज्याचा दृढ भाव ॥३॥
एका जनार्दनीं म्हणे मूढाला । बाइलेनें भुलविला ॥४॥
३०२७
रात्रंदिवस भार वाहे खरा । बाइलेंचें उदर भरितसे ॥१॥
नेणे दानधर्म व्रत आचरण । अतिथी पूजन स्वप्नी नाहीं ॥२॥
नेणे श्राद्ध पक्ष आपुला आचार । सदा दुराचारी कर्में करी ॥३॥
पत्‍नी गृहीं सदा वसवसे मन । न वेंची काहीं धन कवडी धन ॥४॥
एका जनार्दनीं ऐसा हीनभागी । जोडीतसे अभागी नरकवास ॥५॥
३०२८
निर्धन पुरुषाची देखा । स्त्री बोले अतिशय ऐका ॥१॥
दिवसा पोराची ताडातोडी । रात्रीं तुमची वोढावोढी ॥२॥
नाहीं घरीं खावया अन्न । संततीनें भरलें सदन ॥३॥
एका जनार्दनीं देवा । ऐसा स्त्रीचा हेलावा ॥४॥
३०२९
सदा सर्वकाळ बाइलेचा दास । होउनी कामास श्वान जैसा ॥१॥
नेणे भीड कधीं मर्यादा स्वजनीं । बाइलेचे कानीं गुज सांगें ॥२॥
बैसतां राउळीं बाइले एकान्त । देवापाशीं चित्त न बैसेचि ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐसा तो पतित । अघोर भोगीत कल्पकोडी ॥४॥
३०३०
स्त्री पुत्र दारा धन । देखोनियां नाचे श्वान ॥१॥
जातां बळें कीर्तनीं । बका ऐसा बैसे ध्वनीं ॥२॥
लक्ष ठेउनी बाहेरी । वरवर डोले दुराचारी ॥३॥
एका जनार्दनीं म्हणे। श्वानापरि त्याचें जिणें ॥४॥
३०३१
स्त्रियांचें सगतीं । नोहें परमार्थ निश्चिती ॥१॥
स्वप्नीं होतां दरुशन । तेथेंच गुंततसे मन ॥२॥
पहा स्त्रियांच्या अंगसंगे । भुलविला ऋषिश्रृंग ॥३॥
विश्वामित्र तपिया खाणी । कुत्रा करूनी हिंडे वनीं ॥४॥
ऐसे भुलले थोर थोर । तेथें जीव किती पामर ॥५॥
एका जनार्दनीं भुलले । वायां स्त्रीसंगीं गुंतलें ॥६॥
३०३२
प्रपंचाचा कठिण लाग । नाशासी मूळ स्त्रीसंग ॥१॥
भोगाचे जें जें सुख । तें तें प्रत्यक्ष घेतो विख ॥२॥
दीपाचिया अंगसंगा । कोण सुख आहे पतंगा ॥३॥
पुढील निमाले देखती । पाहुनी पुढे उडी घालिती ॥४॥
ऐसे भुलले तया संगीं । एका जनार्दनीं जगीं ॥५॥
३०३३
कन्येचा करी जो नर विकरा । चांडाळ तो खरा अधमची ॥१॥
तयाचिया मुखा श्वानाची ते विष्ठा । पातकी वरिष्ठा सर्वाहुनीं ॥२॥
पंचमहापातकी विश्वासघातकी । यापरता दोष का तया अंगीं ॥३॥
एका जनार्दनीं त्याचें नाम घेतां । सचैल सर्वथा स्नान कीजे ॥४॥
३०३४
गौ आणि कन्या कथेचा विकरा । चांडाळ निर्धार पापराशी ॥१॥
तयाचें तें मुख न पाहती जन । अपवित्र दुर्जन पातकी तो ॥२॥
एका जनार्दनीं दोषां न परिहार । भोगिती अघोर कल्पकोटीं ॥३॥
३०३५
व्याही जांवयांच्या कोडी । पोषितसे अति आवडी ॥१॥
देहसुखाचिया चाडा । अवघे मेळविले वोढा ॥२॥
देहीं वाढवी अतिप्रीती । पुत्र दारा माझे म्हणती ॥३॥
जैसा जोंधळा कणा चढे कणभारे क्षितीं पडें ॥४॥
वृक्षा फळे येती अपारें । फळभारें वृक्ष लवें ॥५॥
ऐसा भुलला स्वजनासी । एका जनार्दनीं सायासी ॥६॥
३०३६
कन्या पुत्रादिक धन । हें तो जाण भ्रमवत् ॥१॥
मागील अनुभव घेउनी कसवटी । पडलीसे तुटी रामनामीं ॥२॥
नाथिले याचा काय तो धिवसा । कवण तो आकाशा कुंपण घाली ॥३॥
अभ्रींची छाया मृगजळ पाणी । काय तें रांजणीं भरतां येतें ॥४॥
एका जनार्दनीं सारीमारीचेंक वचन । काय तें प्रमाण आयुष्याविण ॥५॥
३०३७
लेंकुरातें बाप खेळवी साचें । बाईल देखतां ती पुढें नाचे ॥१॥
माझां बाप माझी आई । बाईल देखतां नाचतो पायीं ॥२॥
धडसेनी तोंडे बोबडें बोले । आवडीनें म्हणे पाहे बाइले ॥३॥
सासू सासरा पहाती साला । नाचतो जांवई घेउनी मुला ॥४॥
यापरी ममता नाचवी जन । देवद्वारीं आलीया धरी अभिमान ॥५॥
एका जनार्दनीं सांडोनी अभिमान । संतापुढें नाचें धरूनियां कान ॥६॥
३०३८
गुंतलासी मायापाशी । कोण सोडवील तुजसी । धाये मोकलेनि रडसी । न ये करूणा कवणातें ॥१॥
वाचे सदा नाम गाय । तेणें चुकती अपाय । सहजची सोय । नाम मुखीं वदतां ॥२॥
बंधनाची तुटेल बेडी । होईल कैवल्याची सहज जोडी । एका जनार्दनीं आवडी । रामनामीं धरितां ॥३॥
३०३९
वेद गुरु माता पिता । ऐसा भाव जया चित्ता ॥१॥
नाहीं दुजा आठव कांहीं । चित्त जडलें चौघांपायीं ॥२॥
एका जनार्दनीं साचें । ऐसें मनीं नित्य ज्याचे ॥३॥
३०४०
माता पिता देव गुरु । ऐसा ज्याचा । एक विचारु ॥१॥
धन्य धन्य तयाचें शरीर । नर नोहे तो ईश्वर ॥२॥
चारी दैवतें समान मानी । शरण एका जनार्दनीं ॥३॥
३०४१
मातापितयांसी जो करी नमन । धन्य त्याचें पुण्य इह जगीं ॥१॥
मातापितयांचें करी जो पूजन । धन्य तयाचें पुण्य इहलोकीं ॥२॥
मातापितयांची करीत जो सेवा । एका जनार्दनीं देवा वरिष्ठ तो ॥३॥
धन
३०४२
धन कामासाठीं देख । न मनीं दोष महा दोषी ॥१॥
कवडीये लोभें केला असे मूर्ख । नाठवेची नरक पतितासी ॥२॥
कवडी येकु लाभू होतां । तै श्राद्ध करी मातापिता ॥३॥
मी उत्तम पैलहीन । ही धनलोभ्या नाठवे आठवण ॥४॥
एका जनार्दनीं शरण । काय तया ब्रह्माज्ञान ॥५॥
३०४३
घालूनियां काखे धन । सदा मागे जो कोरान्न ॥१॥
धन्य वायां जिणें पाही । श्वान सुकर सम तेही ॥२॥
असोनियां दरिद्रता । सदा धर्मावरी चिंता ॥३॥
द्रव्य पदरीं बहु आहे । अतिथि रिक्त हस्तें जाये ॥४॥
एका जनार्दनीं ऐसें पामर । नरक भोगिती अघोर ॥५॥
३०४४
घरीं धनधान्य पुरून । सदा मागे जो कोरान्न ॥१॥
द्रव्य असोनी नाहीं म्हणे । केविलवाणे म्हणे मी दीन ॥२॥
असोनि द्रव्याचिया राशी । भिक्षा मागे अहर्निशीं ॥३॥
ऐसा संचय करुन । सवेंची पावल मरण ॥४॥
वायां गेला नरदेहीं । एका जनार्दनीं पाही ॥५॥
३०४५
कवडी कवडी घाली खांचे । नित्य नूतन भिक्षा वाचे ॥१॥
अतिथासी दान । तेंतों स्वप्नीं नाहीं जाण ॥२॥
पर्वकळ विधी । न कळे अभाग्यासी कधीं ॥३॥
ठेवुनी चित्त धनावरी । सवेंचि फिरे घरोघरीं ॥४॥
जन्मा येवोनि अघोर । एका जनार्दनीं भोगिती पामर ॥५॥
३०४६
गाठीं बांधोनियां धना । क्षणाक्षणा पाहे त्यातें ॥१॥
न जाय तीर्थयात्रेप्रती । धनाशा चित्तीं धरूनी ॥२॥
बैसलासे सर्प दारीं । तैशापरी धुसधुसी ॥३॥
नको धनाशा मजशी जाण । शरण एका जनार्दन ॥४॥
३०४७
धनलोभ्याचें जाय धन । शोधितसे रात्रंदिन ॥१॥
त्याची निंदा करतील लोक । रांडा पोरें थुंकती देख ॥२॥
भिकेलागीं जेथें गेला । म्हणती काळतोंडी आला ॥३॥
हाता धनलोभें भुलला । संचित ते बरा नागविला ॥४॥
ऐसें धनाचें कारण । शरण एका जनार्दन ॥५॥
३०४८
पाया शोधोनियां बांधिताती घर । ऐसें या दुस्तर नरदेहीं ॥१॥
म्हणती पुत्र माझे नातु हें कलत्र । मिळती सर्व गोत्र तये ठाई ॥२॥
संपत्ति देखोनि गिवसिती तयासी । माझें माझें म्हणती रांडापोरें ॥३॥
चाले बरवा धंदा । बहिणी म्हणती दादा । आलिया दरिद्रबाधा पळुनी जाती ॥४॥
जनार्दनाचा एका करितसे विनंती । संतसंगें चित्तीं जीवीं धरा ॥५॥
३०४९
डोळा फोडोनियां काजळ ल्याला । नाम कापून शिमगा खेळला ॥१॥
वेंचिती धन लक्ष कोटी । आयुष्य क्षणचि नोहे भेटी ॥२॥
मिथ्या बागुलाचा भेवो । बाळें सत्य मानिती पहाहो ॥३॥
ऐसें मिथ्या नको मनीं । एका जनार्दनीं ॥४॥
३०५०
अविद्येचे भ्रांतपण । मिथ्या दावी साच धन ॥१॥
तेथ गुंतती लिगाडा । तेणें पडे पायीं खोडा ॥२॥
जन्ममाण भोंवरा । भ्रमें फिरसी निर्धारा ॥३॥
कळोनि कां रें वेडा होसी । एका जनार्दनीं न पाहसी ॥४॥
३०५१
संपत्ती देखोनि म्हणती माझें माझें । वागवितों वोझें खरा ऐसा ॥१॥
क्षणिक आयुष्य क्षणिक संपत्ती । न कळे तयाप्रती अंध जैसा ॥२॥
जाणार जाणार सर्व हें जाणार । हरिनाम सार जपे सदां ॥३॥
जनार्दनाचा एका सांगतसें मातु । धरी रे सांगातु वैष्णावांचा ॥४॥
विषय
३०५२
मातला बोकड भलत्यावरी धांवे । तैसा भरला विषय हावे ॥१॥
नाठवेचि आपपर । सदा हिंडे परद्वार ॥२॥
शिकविलें मानी वोखटें । उताणा नेटें चालतसे ॥३॥
कर्म धर्म नावडेचि कांहीं । विषयप्रवाहीं बुडतसे ॥४॥
एका जनार्दनी तें पामर । भोगिती अघोर कुंभपाक ॥५॥
३०५३
परदारा परधन । येथें धांवतसे मन ॥१॥
मन जाए दुरदेशीं । वोढूनी आणा चरणापाशीं ॥२॥
दुर्बुद्धि मनाचें ठाणें । मोडोनी टाका पुरतेपणें ॥३॥
एका जनार्दनीं मन । आपुलें पदीं राखा जाण ॥४॥
३०५४
जोडोनियां धन नाशी वेश्या घरीं । अतिथी आलिया द्वारीं नाहीं म्हणे ॥१॥
वेश्या ती अमंगळ जग भुलवणी । पडे निशिदिनीं तेथें श्वान ॥२॥
घरीं कोणी अभ्यागत आलिया मागता । धांवतोम सर्वथा श्वानासम ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐसा दुराचार । नरक अघोर भोगिताती ॥४॥
३०५५
वेश्येचिया घरी जातो उताविळा । जातांची देउळा रडतसे ॥१॥
काय ऐशा पामरा सांगावें गव्हारा । भोगितो अघोरा नरकवासा ॥२॥
एका जनार्दनीं नको त्याचा संग । अंतरें पाडुरंग तयाचेनीं ॥३॥
३०५६
करितां विषयाचें ध्यान । जीव होय मनाधीन ॥१॥
ऐसें भुलले विषयासी । अंचवले परमार्थासी ॥२॥
संसार सागरीं वाहिला । गोड परमार्थ राहिला ॥३॥
गेलें भुलोनियां मन । विसरला आठवण ॥४॥
जन्मा येवोनियां देख । एका जनार्दनीं ते मूर्ख ॥५॥
३०५७
सलगीनें सर्प हातीं तो धरिला । परि डंश तो वहिला करी बापा ॥१॥
तैसें विषयासी सलगी पैं देतां । नेती अधःपाता प्राणिमात्र ॥२॥
विष उत्तम चांगलें घातलेंसे मुखीं । परि राण शोखी क्षनमात्रें ॥३॥
जाणोनी जाणोनीं नको भुलूं वायां । एका जनार्दनीं पायां भजे आधीं ॥४॥
३०५८
बंधनाचा फांसा बैसलासे गळीं मीनापरि गिळी सर्वकाळ ॥१॥
आमीष विषया भुलला पामर । भोगिती अघोर चौर्‍यायंशी ॥२॥
गुंततांचि गळीं जाईल कीं प्राण । हें तो अधम जना न कळे कांहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं न कळेंचि मूढा । सांगावें दगडा किती किती ॥४॥
३०५९
इंद्रिये नाना छळती पामरें । समाधान शरीरें नोहे कधीं ॥१॥
त्याचा जो व्यापार करती सैरावैरा । परि त्या सर्वेश्वरा न भजती ॥२॥
विषयाचे कामें करिती विवंचना । परी नारायणा न स्मरती ॥३॥
एका जनार्दनीं कृपा नव्हती पूर्ण । इंद्रियां समाधान केवीं होय ॥४॥
३०६०
काम क्रोध मद मत्सर शरीरी । रात्रंदिवस निर्धारीं छळिताती ॥१॥
आशा तृष्णा भ्रांति भुली हे वासना । सदोदित मना छळिताती ॥२॥
एका जनार्दनीं यांचा टाकी संग । मग पांडुरंग हातीं लागे ॥३॥
३०६१
अमृत विकूनि कांजी प्याला । तैसा नरदेह गमाविला ॥१॥
लाहोनी उत्तम शरीर । वेंचिलें ते विषयपर ॥२॥
ऐशी मूर्खाची गोष्टी । एकनाथ देखोनि होतसे कष्टी ॥३॥
३०६२
श्वानाचिये परी धांवे । विषयासक्त जीवें भावें ॥१॥
नेणे मान अपमान । सदा विषयावरी ध्यान ॥२॥
नाहीं देवाची स्मृती । सदा लोळे विषयावर्ती ॥३॥
नाठवेचि कांहीं धंदा । भुलला तो विषयमदा ॥४॥
एका जनार्दनीं देवा । नाठवी अभागी न करी सेवा ॥५॥
३०६३
श्वानाचा तो धर्म करावी वसवस । भले बुरे त्यास कळे कांहीं ॥१॥
वेश्यांचा धर्म द्रव्य ते हरावें । भलें बुरे भोगावें न कळें कांहीं ॥२॥
निंदकाचा धर्म निंदा ती करावी । भलें बुरें त्यागावी न कळे कांहीं ॥३॥
सज्जानांचा धर्म सर्वाभुतीं दया । भेदाभेद तया न कळे कांहीं ॥४॥
संतांचा तो धर्म अंतरी ती शांती । एका जनार्दनीं वस्ती सर्वांठायीं ॥५॥
३०६४
चंदनाचे झाडा भुजंग वेष्टला । प्राणी तो गुंतला तैसा व्यर्थ ॥१॥
कमळणीं पुष्पीं भ्रमर गुंतला । प्राणी वोथंबला तयापरी ॥२॥
मंजुळ गायनी । कुरंग वेधला प्राणी तो गुंतला तैशापरी ॥३॥
मोहळ कंदासी मक्षिका गुंतली । तैशी परी जाहली प्राणियासी ॥४॥
एका जनार्दनीं गुंतू नको वायां । जासी भोगावया सुख दुःख ॥५॥
३०६५
बहु बोलतां वो तोंडें । नायकती जाहले लंडे ॥१॥
करिती कुंथाकुंथीं । शिकविलें नायकती ॥२॥
फजितखोर खर । तैसा अभागी पामर ॥३॥
सुनी धांवे वसवसी । तैसी झोंबे विषयासी ॥४॥
एका जनार्दनीं शरण । शिकवितां नायके ज्ञान ॥५॥
३०६६
तरठ्या तरठ मारूं केला । बुडत्याचें डोई दगड दिला ॥१॥
तैसें जन्मोनियां प्राणी विषयांतें गेलें भुलोनीं ॥२॥
अंधाचें संगतीं । कोण सुख चालतां पंथीं ॥३॥
एका जनार्दनीं देवा । नोहें सांगात बरवा ॥४॥
३०३७
विषयालागीं उपाय जाण । नानापरी करिसी शीण ॥१॥
पोट भरावया भांड । वाजविताती जैसें तोंड ॥२॥
विशयवासना ती थोर । वरी दाविती आदर ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । तंव न चुके देहींचें पतन ॥४॥
३०६८
दुःखाचिया भोगी कोडी । रसना गोडी बाधक ॥१॥
पाहतां रस उत्तम दिसत । भीतरीं रोगाचें गळ गुप्त ॥२॥
गळीं अडकला जो मासा । तो जीत ना मरे चरफडी जैसा ॥३॥
जन्ममरण लागले खांदीं । एका जनार्दनीं धरा शुद्धी ॥४॥
३०६९
अडके कमळिणीं कोशीं । भ्रमरू जैसा आमोदासी ॥१॥
तैसा विषया लोधला । रामनामें विवंचला ॥२॥
कोरडें काष्ठ भेदोनि जाये । तो कमळदळीं गुंतला राहे ॥३॥
ऐसा विषयीक सायासी । एका जनार्दनीं धरीं मानसीं ॥४॥
३०७०
साकरेची गोडी साकर सांडुनि उभी घडी । तैसें आयुष्य जोडिलें जोडी नरदेहा ॥१॥
मातियाचें आवदाणें घालिताती अंगीं । भोगावयालागीं विषयसुख ॥२॥
गेलें गेलें बापा हित हातोहातीं । पुढें आली राती काळवंखी ॥३॥
आयुष्याच्या शेवटीं सुखाचिया गोष्टी । काळा नळा पोटीं पडसील बापा ॥४॥
सोलवी सुकृत भरूनियां मापा । विषयासाठीं पाहे पां लावितोसी ॥५॥
अमृत जोडोनि सायासी गळीं कां लावितोसी । घालूनि मत्स्यासी कवण काज ॥६॥
मिनली चिंतामणीची शिळा घोटिव चौबळा । कां रे नेउनी पायातळा रचितोसी ॥७॥
तेथें जें जें कांहीं चिंतिसी तें अधिकची पावसी । नरकासी चौपासी वाढविली ॥८॥
कल्पतरू देखोनि डोळां उभा राहुनी तया तळां । म्हणसी मर मर निर्फळा काय करूं ॥९॥
तेथें मर मर उच्चारिलें मरण अधिक जालें । तुझिया कल्पना केलें वैर तुज ॥१०॥
येवोनि ये जनीं जन्म उत्तम योगी । कां रे भजन नारायणीं चुकलासीं ॥११॥
जंववरी आयुष्य आहे तंववरी हिताची सोये । एका जनार्दनीं शरण जाये एकपणें ॥१२॥
३०७१
व्याघ्रामुखीं सांपडतां गाय । तेथें धांवण्या कोण जाय ॥१॥
तैसा विषयभोग साचा । भोगितां सुखाचा सुख म्हणती ॥२॥
येतां यमदुतें बापुडीं । कोण सोडी अधमासीं ॥३॥
म्हणोनि मारितसे हाका । भुलुं नका संसारा ॥४॥
शरण एका जनार्दनीं । सोडवील धनी त्रैलोक्याचा ॥५॥
३०७२
भोगितां काम भोगाचे सोहळे । परी अंतकाळीं कळे वर्म त्याचें ॥१॥
चालतां देह भोगातें भोगिती । अंतकाळीं होतीं दैन्यवाणे ॥२॥
भुलला पामर धरूनी भोग आशा । पुढे यमपाश कळेचिना ॥३॥
एका जनार्दनीं न कळेचि वर्म । कोण भवकर्म सोडवील ॥४॥
३०७३
विषयाचें सुख मानितो पामर । भोगितो अघोर नरकगती ॥१॥
मारिती ताडिती यमाचे किंकर । कोण सोडी साचार त्यासी तेथें ॥२॥
कळोनी पडती न कळोनी पडती । कोण होईल गती न कळे तया ॥३॥
एका जनार्दनीं येतसे करुणा । म्हणोनि वचना बोलणें हें ॥४॥
३०७४
छेदी विषयांचा समुळ कंदु । मग भेदु तुटेल ॥१॥
मूळ छेदितां वृक्ष खुडें । तैं समुळ विषय उडे ॥२॥
ऐसा अनुराग धरीं मनीं । देईं विषयासी पाणी ॥३॥
एका जनार्दनीं गोडी । सहज परमार्थ उघाडी ॥४॥
३०७५
विषयीं होउनी उदास । सांडी संसाराची आस ॥१॥
तरीच पावाल चरण । संतसेवा घडेल जाण ॥२॥
होऊन उदासवृत्ति । भजन करा दिनरातीं ॥३॥
ऐसी आवड धरा मनीं । शरण एका जनार्दनीं ॥४॥
विषय
३०७६
कल्पनेचे जळीं वासना काल्लोळीं । बुडाले भवजळीं नामहीन ॥१॥
तयाच्या धांवण्या कोण धांवे देव । ऐसा तो उपाव नेणेचिना ॥२॥
दुःखाचे डोंगर भोगिती बापुडीं । कोण काढाकाढी करील त्यांची ॥३॥
एका जनार्दनीं संतावांचूनिया । त्या अभाग्याची दया कोण करी ॥४॥
३०७७
न सुटेचि आशा गुंतें बळें पाशे । दुःखाचिया सरसें म्हणे देव ॥१॥
ऐसे अमंगळ गुंतले कर्दमीं । भोगिताती कर्मीं जन्मदशा ॥२॥
एका जनार्दनीं संतांसी शरण । गेलिया बंधन तुटे वेंगीं ॥३॥
३०७८
फजितखोरांचे जीवीं । लाज नाहीं सर्वथा ॥१॥
सांगता ते न धरती मनीं । नायकती कानीं शिकविलें ॥२॥
म्हैसा जैसा उन्मत्त मदें । काम छंदें तेवीं नाचे ॥३॥
एका जनार्दनीं ते पामर । जन्म वेरझार भोगिती ॥४॥
३०७९
आवडीं विष खाउनी मेला । तो स्वयें नरका गेला ॥१॥
कवणा कवण ठेवी दोष । ऐसा मूर्ख तो तामस ॥२॥
अमृत सांडुनी कांजी प्याला । तैसा नर देह गमाविला ॥३॥
लाहूनि उत्तम शरीर । गमाविलें परिकर ॥४॥
एका शरण जनार्दनीं । कोण लोभ जाहली हानी ॥५॥
३०८०
हें तों अवघें फजितीचें भांड । अंतकाळीं तोंड काळें करती ॥१॥
चालता इंदियें म्हणती माझें माझें । अंतकाळीचें वोझें न घेती हे ॥२॥
जरा आलिया निकट भरुनी । जाती हे पळोनि आपुले गृहां ॥३॥
एका जनार्दनीं धरी हा विश्वास । रामनामीं ध्यास सुखें करी ॥४॥
३०८१
आळस निद्रा सांडी । रामनाम म्हणे तोंडीं ॥१॥
धन वित्त मान । हें तों श्वानविष्ठाक समानक ॥२॥
पुत्र पत्‍नी संसार । वायां व्यर्थचि भार ॥३॥
हें परतें सांदीं मनें । एका जनार्दनीं जिणें ॥४॥
३०८२
हींच दोनी पैंक साधनें । साधकें निरंतर साधणें ॥१॥
परद्रव्य परनारी । यांचा विटाळ मनें धरी ॥२॥
नको आणिक उपाय । सेवी सद्गुरूचे पाय ॥३॥
म्हणे एका जनार्दन । न लगे आन तें साधन ॥४॥
संसार
३०८३
थोर गर्भीची यातना । आठवितां दुःख मना ॥१॥
नऊमास वैरी । पचे विष्ठेचें दाथरीं ॥२॥
जन्म होतांचि जननी । सुख मानी अनुदिनीं ॥३॥
बाळ वाढतसे सायासें । तों तों माउली संतोषे ॥४॥
तारूण्याच्या येतां भरा । मातेसी करी पाण उतारा ॥५॥
पावला सवें म्हातारपण । नाकीं तोंडीं लाळ जाण ॥६॥
नाठवेचि राम राम । एका जनार्दनीं तो अधम ॥७॥
३०८४
धन मानबळें नाठविसी देवा । अंतकाळीं तेव्हा कोण आहे ॥१॥
यमाचे ते दंद बैसतील माथां । मग तुज रक्षितां कोण आहे ॥२॥
माता पिता बंधु सोइरे धाईरे । जोंवरी इंद्रियें चालताती ॥३॥
सर्वस्व कामिनी म्हणविसी कांता । ती ही केश देतां रडुं लागे ॥४॥
एका जनार्दनीं जातांचि शरण । स्वप्नीं जन्ममरण नाहीं नाहीं ॥५॥
३०८५
जरा पावली निजसंधी । अनिवार येती आधी व्याधीं ॥१॥
पायीं पडतसें वेंगडी । अधारीं धरणें लागे काठीं ॥२॥
डोळांचि पडे तोंडा लाळ । नाका येत शेंबूड वोंगळ ॥३॥
चुंबन देतां पोरांप्रती । बाऊ म्हणोनि पोरें पळती ॥४॥
ऐशी दशा येईल अंगा । एका जनार्दनीं शरण रिघा ॥५॥
३०८६
बधिर जाले पैं श्रवण । जाले दंत उन्मळण ॥१॥
अझुनी काय धरिसी माया । गेलीं इंद्रियें विलया ॥२॥
नाकीं श्लेष्मांचा खाल्लोळ । तोंडावाटे पडे लाळ ॥३॥
टरपुर वाजे गुदद्वार । चरणीं सांडिली व्यापार ॥४॥
वृषण आलें गुडघ्यावरी । शिश्न लोंबें पीठचाचरी ॥५॥
कफवात पैं सुटला । शरीर कांपे चळवळा ॥६॥
लहान थोर ते हासती । फे फे वांकुल्या दाविता ॥७॥
वागतां चांचपडे भिंती । पोरें बाऊ म्हणोनी पळती ॥८॥
भार्या केली रे आवडी । तो तुजवर बोटें मोडी ॥९॥
स्त्रीये पाहिजे पुरुषभोग । तुज लगला खोकला रोग ॥१०॥
तुज जाणें निरयाकडे । ती काजळकुंका रडे ॥११॥
प्राण आला डोळियासी । कैसी स्वार्थ न सांडिसी ॥१२॥
आंगण जालें रे विदेश । किती करिसी विषयसोस ॥१३॥
आप्त म्हणती कां मरेना । पालटु जाला याचिया चिन्हा ॥१४॥
एका जनार्दनीं निष्काम । भजा भजा रे परब्रह्मा ॥१५॥
३०८७
डोळा न दिसे न्याहारी । दृष्टी जाली पाठीमोरी ॥१॥
अझुनी काइसा रे मोहो । मिथ्या विषयाचा संदेहो ॥२॥
कानीं बैसलीसे टाळी । आली यमाची उथाळी ॥३॥
अंग वाळलें कांचरी । चंद्रबिब चढलें शिरीं ॥४॥
शिश्न अंगुळी सांडुं मागें । मूत्री चोरपान्हा लागे ॥५॥
नाना विषयीं करी न सुखी । म्हणतां स्त्री प्रत्यक्ष थुंकी ॥६॥
वेश्या धन घेऊनि सांडी बोला । स्त्री वार्धक्यें घाली टोला ॥७॥
अग्नी आंचवल्या पोळी । पुत्र नाना स्नेह जाळी ॥८॥
लाळ सुटलीसे तोंडें । तरी खेळवी नातुंडें ॥९॥
मान कापुनी विषयावरी । मरण चढिलेंसें शरीरें ॥१०॥
बळ प्रौढीं स्त्रीनें धन । क्षीण जाल्या उदासीन ॥११॥
पाठी बैसविली आवडी । शेखीं नागउनी सोडी ॥१२॥
पुरुष वार्धक्य नावडे । मेल्या कानकेशा रडे ॥१३॥
दांत पडोनी सांगे गोष्टी । नाक लागतए हनुवटीं ॥१४॥
मोह ममता सांडीं काम । अखंड जपे रामराम ॥१५॥
रामनामें होइल हित । एर्‍हवीं बुडालें स्वहित ॥१६॥
एका जनार्दनीं पुरा । बालतारुण्य न रिघे जरा ॥१७॥
३०८८
बारा वर्ष बाळपणक गेलें । परि रामराम मुखीं नाहीं आलें ॥१॥
अहा रे मूढा जन्मलासी दगड । गमाविलेंक वाड आयुष्यासी ॥२॥
बारा वर्ष तारुण्य अवस्था । कामक्रोधें लाहो घेतला पुरता ॥३॥
बारा वरुषें वृद्धाप्य आलें समुळीं । जराव्याधीं देहासी कवळी ॥४॥
ऐसें आयुष्य गेलें वायांविण । एका जनार्दनीं म्हणे नाहीं घडले भजन ॥५॥
३०८९
देहो जैं पासुनी झाला । तैं पासुनी मृत्यु लागला ॥१॥
साप बेडुकातें गिळी । बेडुक मुखें माशी कवळी ॥२॥
ऐसा काळ गिळितो जना । न कळेचि बुद्धिहीना ॥३॥
मरण जाणतो बापुडीं । धरिती प्रपंचीं आवडी ॥४॥
ऐसे पामर आत्मघाती । यासी महा होये फजिती ॥५॥
असा जनीं जनार्दन । एका जनार्दनीं शरण ॥६॥
३०९०
जन्मलें तें बाळ । परी वाट पाहे काळ ॥१॥
नाहीं संतसमागम । सदाविषयाचें काम ॥२॥
मुखीं रामनाम नाहीं । सदा संसार प्रवाहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं भुलोन । स्त्रीआधीन जाहला दीन ॥४॥
३०९१
आमिष देखोनि मीन गुंतलासे गळीं । तैसा काळ बळी पाश घाली ॥१॥
आप्त गोत्रज असोनि जवळी । नेताती वहिली यमकाळ ॥२॥
दांत विचकूनियां म्हणती गेला गेला । ऐशा अभाग्याला काय बोध ॥३॥
एका जनार्दनीं मनुष्य देहें मूढ । प्रत्यक्ष दगड अवनी भार ॥४॥
३०९२
जाणार जाणार देह हा जाणार । काय उपचार करिसी वायां ॥१॥
मृत्तिकेचें घर बांधितां खचलें । तैसें परि जाहलें न कळे तुज ॥२॥
गृहधनदारा पुत्रपौत्र वायां । स्मरें देवराया एका भावें ॥३॥
एका जनार्दनीं घेई अनुतापा । चुकवीं खेपा हे जन्ममृत्यु ॥४॥
३०९३
धनदारापुत्र अपत्यें म्हणसी माझें । परीं हे काळाचें खाजें बापा ॥१॥
गंगेलागीं पूर अवचित आला । लोटोनियां गेला मागुती जैसा ॥२॥
तैसा याचा विश्वास न धरीं तूं; मनीं । यमाची जांचणी तुजसी होय ॥३॥
एका जनार्दनीं सोडोनि देई संग । नाम तूं अभंग हरीचे वदे ॥४॥
३०९४
ज्यांचें आयुष्य नोहे लेखा । तेही देखा निमाले ॥१॥
इतरांचा पाड कोण । नेमिलें जाण न चुके तें ॥२॥
आणिलें तें उसनें साचा । देणें तयाचा प्रकार ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं करी विनवणी सर्वांसी ॥४॥
३०९५
पिता पुत्र नातु सर्व काळें ग्रासिलें । उरले ते गेले काळमुखीं ॥१॥
सायास करूनि वाढविती माझें । परि काळाचें तें खाजें नेणती ते ॥२॥
बाळतरुण वृद्धदशातें पावती । परी न म्हणती रामराम ॥३॥
एका जनार्दनीं भुलला गव्हार । न करी स्वहिताचा ॥४॥
३०९६
एक पाठी एक पुढा । आहे मरणाचा हुडा ॥१॥
आज मेले उद्यां मरती । मागें राहाती तेही रडती ॥२॥
मरण जाणोनियां पाही । उगेच बोलती प्रवाहीं ॥३॥
ऐसी उगेच भुली पडली देखा । एका जनार्दनीं भुलले एका ॥४॥
३०९७
नको गुंतूम मायाजाळी । काळ उभा हा जवळीं ॥१॥
नाहीं तुजलागीं तत्त्वतां । सोडविणार मातापिता ॥२॥
स्त्रिया पुत्र बंदीजन । करिती तुजलागीं बंधन ॥३॥
धनवित्त कुळें । सोडितील अमंगळें ॥४॥
एका जनार्दनीं मन । ठेवी गुरुपायीं बांधोन ॥५॥
३०९८
इष्ट मित्र बंधु चुलते पुतणे । काळाचे पोसणें सर्व देख ॥१॥
यमाची यातना पडतां जीवा ती । कोणा काकुलती करसी मूढा ॥२॥
जोंवरी आहे तुज जवळी धन । तोंवरी पिशून म्हणती माझें ॥३॥
एका जनार्दनीं जवळी आला काळ । तेव्हा ते निर्बळ सर्व होती ॥४॥
३०९९
एक एक मरती पहाती । दुजियासी भ्रांति कैशी बापा ॥१॥
अरे ग्रासिलें शरीर काळे देखा । परि तया मूर्खा न कळे कांहीं ॥२॥
एका जनार्दनीं भुलला प्रपंचा । कोण दुःखा त्याच्या सोडवील ॥३॥
३१००
कन्यादान केल्या पाहें । तो आपले घरों घेउनी जाये ॥१॥
वायां कायशी तळमळ । तेथें कांहीं न चले बळ ॥२॥
आयुष्याचें अंतीं । पडसी काळाचीये हातीं ॥३॥
करी कांहीं पां विचार । कवणाचें घरदार ॥४॥
जनीं जनार्दन एकला । एका जनार्दनीं देखिला ॥५॥
३१०१
पहा पहा उसां बैसलासे काळ । भरली ते वेळ न चुके मग ॥१॥
सर्वही संबंधीं असतां जवळी । नेईल तात्काळीं तुजलागीं ॥२॥
पाहे पां तो बोका बैसतो टपूनी । जातो उचलोनी घेउनी अंश ॥३॥
एका जनार्दनीं किती भाकूं कींव । नायकती जीव गुंतले ते ॥४॥
३१०२
काळाचे आहारीं । पडसी शेवटीं निर्धारीं ॥१॥
ऐसें असोनि ठाउक मना । परि न स्मरे रामराणा ॥२॥
गुंतले ते मायाजाळीं । न कळे गळीं लागती ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । वाचे न म्हणती नारायण ॥४॥
३१०३
नेमिला काळ लागला पाठीं । हे तों दिठी पाहती ॥१॥
एकापाठीं दुसरें जाय । वायां हाय हाय उरते ॥२॥
न सोडी तो लागला मागें । शिणते वाउगे मूर्ख ते ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । पडती वदनीं काळाचे ॥४॥
३१०४
अगाध जीवनीं मत्स्य ते असती । नाहीं दुःखप्राप्ति तयां कधीं ॥१॥
परि आलिया ढीवर घालितसे गळ । मग तळतळ करुनी काय ॥२॥
आमीष देखोनी भक्षावया जाय । परिनेणे काळ आहे म्हणोनियां ॥३॥
एका जनार्दनीं प्राणी तेक भुलले । आमिषा गुंतले मीनापरी ॥४॥
३१०५
देखती निमाले आपुले पुर्वज । पितापुत्र सहज तेही गेले ॥१॥
नाहीं त्या यमासी करुणा कवणाची । भोगविती दुःखाची नाना योनी ॥२॥
सुकृत पदरीं मूळ नाहीं दोरा । घालितां अघोरा अंत न लगे ॥३॥
एका जनार्दनीं नाहीं तेथें सुख । भोगविती दुःख न सांगवे ॥४॥
३१०६
आयुष्य जातें पळ पळ तुजला कैसें कळेना । दो दिवसाची तनु हे साची आलासी रे पाहुणा ॥१॥
चौसष्ट घडीयामाजीं रात्र गेलीं समजेना । आयुष्य खातो काळ तुम्हीं राम कां रे म्हणाना ॥२॥
नरदेह पांचाचा आणिलासे उसना । कांहीं तरी स्वहित करा व्यर्थ कां रे वल्गना ॥३॥
राम दृढ धरशील तरी तुटेल यातना । भ्रांति माया काढी नको पडुं बंधना ॥४॥
वाल्मिक तरला उलट्या नामस्मरणा । एका जनार्दनीं म्हणे जाई साधुदर्शना ॥५॥
३१०७
जैसा गळीं लागला मासा । तैसा फांसा यमाचा ॥१॥
जाणते परी वेडे होती । फेरे घेती चौर्‍यांयशी ॥२॥
परि नेघे रामनाम । सदा काम विषयाचें ॥३॥
म्हणे जनार्दनीं एका । यासी सुटका कैसेनी ॥४॥
३१०८
घटिका भरतां न लगे वेळ । उभा काल वाट पाहे ॥१॥
कोणी न ये रे संगाती । वायां होतसे फजिती ॥२॥
माप भरतां नाहीं गुंती । वायां कुंथी फळ काय ॥३॥
शरण रिघा जनार्दनीं । मोक्षदानीं उदार ॥४॥
एका विनवी जनार्दनीं । अंतकाळीं नाहीं कोणी ॥५॥
३१०९
देह अवसानीं काळाची तों संधी । पोहोंचली आधीं येवोनियां ॥१॥
कोण सोडवील तुजलागीं बापा । श्रीराम जपा लवलाही ॥२॥
छाया जैशी हाले नाशिवंत खरी । तैशीच ही परी देहाचिया ॥३॥
एका जनार्दनीं भुलूं नको माया । काळ तो लवलाह्मा नेईल बापा ॥४॥
३११०
आळस करसी नाम घेतां । जासी यमाचिया पंथा । कोण ती सर्वथा । सोडवील तुजलागीं ॥१॥
बंधु बहिणी न ये कामा । काय सांगावें तुज अधमा । गुंतलासी स्त्रीभोग कामा । तेव्हां दूर पळती ते ॥२॥
कोण्ही न होती कोणाचे । तूं म्हणसी मामे भाचे । एका जनार्दनीं साचे । कोणी नाहीं पामरा ॥३॥
३१११
काळें ग्रासिलेंक सकळ । उरला जाऊं नेदी वेळ । घटिका आणि पळ । रामनाम स्मरे जना ॥१॥
अरे आलेती संसारा । कांहीं ती विचार करा । आयुष्याचा दोरा । तुटे तो न कळेची ॥२॥
करुणा नाहीं तया यमासी । काढिती वोढिती जिवासी । भोगविती चौर्‍यांशी । यातना ते दुस्तर ॥३॥
म्हणोनी येतसे करुणा । शरण एका जनार्दना । वाचें रामनाम म्हणा । मग सुख पावाल ॥४॥
३११२
नरदेहीं सुख सोहळा संस्कार । परितेथें विकार दैवयोगें ॥१॥
बालत्वाचें सुख अज्ञान दशेंत । रामनाम मुखांत न ये कधीं ॥२॥
तरुण अवस्था विषयांचे ध्यान । न ये तें भजन मुखीं कदा ॥३॥
जरेनें वेष्टिलें जालें वृद्धपण । एका जनार्दन भजन नेणें ॥४॥
३११३
भोगोनी नान योनी । आलासी आतां या जनीं ॥१॥
ऐसा धरी मागील आठव । करी देहाचें वाटीव ॥२॥
नाहीं तरी जाशील वायां । पुनरपि यमालया ॥३॥
येतां जातां शिणतोसी । एका जनार्दनीं कां न भजसी ॥४॥
३११४
अल्प आयुष्य नरदेहीं जाण । कांहीं तरी भजन करी वाचे ॥१॥
जाणार जाणार नरदेह जाणार । न चुकेक वेरझारा जन्ममृत्यु ॥२॥
करी धंदा आठवी गोविंदा । वायां तूं आपदा नको घेऊं ॥३॥
एका जनार्दनीं पंढरी पाहून । तेथें करी मन ठेवणें देखा ॥४॥
३११५
पळ पळ आयुष्य खातसे काळ । कां रे होसी सबळक पोसणा तूं ॥१॥
वाढविसी देह काळाचें भातुकें । कां रे तुज कौतुकें सुख वाटे ॥२॥
नामस्मरण करितां लाजसी पामरा । भोगिसी अघोरा यमदंडा ॥३॥
एका जनार्दनी सांगतसे हित । कां रे न घ्या त्वरित हरिनाम ॥४॥
३११६
काळानें ग्रासिलें सावधान व्हा रे । सोडवण करा रे हरिनामें ॥१॥
आयुष्य सरलीया कोण पां सांगाती । पुढें हो फजिती यमदंड ॥२॥
उपाय तो सोपा नामाचा गजर । न करी विचार पुढें काहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं तूं कां रे अंधळा । देखतोसी डोळां सुख दुःख ॥४॥
३११७
आपुलिया हिता आपण जागिजे । वायां न नागविजे देही देहा ॥१॥
हाचि अनुताप घेऊनियां मना । करी पां चिंतना रामनाम ॥२॥
नाहीं कांहीं मोल सुलभ फुकाचें । घेई सदा वाचे रामनामक ॥३॥
एका जनार्दनीं किती हें सांगावें । गुंतलें ते हावे नायकती ॥४॥
३११८
कां रे नागविसी काळा । मानिसी संसार सोहळा । शेवटीं तो गळां । यमपाश पडतील ॥१॥
वाचे म्हणे रामनाम । आणीक नको दुजें काम । मोक्ष मुक्ति धाम । नामें एका जोडती ॥२॥
वाउगें जप तप कर्म । याचा न धरी संभ्रम । वाचे गाय सदा नाम । तेणें सर्व जोडतसे ॥३॥
एका जनार्दनीं नेमक । कायावाचा – मनें सप्रेम । वाचे सम्रतसे नाम । श्रीराम सर्वदा ॥४॥
३११९
अशाश्वत देह काळाचें भातुकें पंचप्राण कौतुकें खेळ तेथें ॥१॥
जीव शिव दोन्हीं मध्य बैसाकार । व्यापारी व्यापार सर्व त्याचा ॥२॥
जीव गुंतलासे विषयाचे वोढीं । शिव जाणे गौरी आत्मस्वरूप ॥३॥
ऐसा हा खेळ अनादि पसर । एका जनार्दनीं निर्धार नाम जपा ॥४॥
३१२०
देहाचिये माथां काळाची तों सत्ता । म्हणोनि सर्वथा घोका राम ॥१॥
आदि मध्य अंतीं काळ लागलाहे । क्षणक्षणां पाहे वास त्यासी ॥२॥
सर्व जाणोनियां अंधळें पैं होती । काळ नेतांचि देखतो ते दुजा ॥३॥
परि रामनामीं न धरिती विश्वास । निकट समयास धांवाधांवी ॥४॥
एका जनार्दनीं भुलले ते प्राणी । तया सोडवाणी कोण करी ॥५॥
३१२१
येवोनिया काळ बैसलासे उसां । झाकितोसी कैसा डोळे आतां ॥१॥
वाचे नारायण वदे तूं सादर । काळपाश साचार चुके जेणें ॥२॥
वायां हा संसार करसी हावभरी । काळाची तो फेरी निकट आली ॥३॥
एका जनार्दनीं नको यातायाती । संसार फजिती जन्म दुःख ॥४॥
३१२२
आला रे आला आला काळ निकटी । राम नाम कोटी केव्हां जपसी ॥१॥
बाळ तरुण वृद्ध दशा ती पावली । काळाची पडली छाया अंगीं ॥२॥
यातायाती करतां जन्म वायां गेला परी नाहीं वदला मुखीं राम ॥३॥
एका जनार्दनीं फजितखोर जिणें । सवेंचि मरणें पुढती जन्म ॥४॥
३१२३
देह हा काळाचा जाणार शेवटीं । याची धरुनी मिठी गोडी काय ॥१॥
जाणार जाणार जाणार हें विश्व । वाउगाचि सोस करसी काय ॥२॥
प्रपंच काबाड एरंडाचे परी । रसस्वाद तरी कांहीं नाहीं ॥३॥
नाशिवंतासाठीं रडतोसी वायां । जनार्दनीं शरण निघे तूं पायां ॥४॥
एका जनार्दनीं भेटी होतां संतांची । मग जन्ममरनाची चिंता नाहीं ॥५॥
३१२४
सावधान सर्व आहे । तुझे हात आणि पाय । तोंवरीं तूं जाय । तीर्थयात्रेकारणेकं ॥१॥
सरलीया आयुष्यकाळ । इंद्रिये होतील विकळ । कांही न चाले बळ । वाउगी ते तळमळ ॥२॥
डोळे कान नाक आहे । तोंवरी संतां शरण जाय । हीं मावळलीया होय । हाय हाय तुजलागीं ॥३॥
काय म्हणशी माझें माझें । हें तों शेवटींचें वोझें । एका जनार्दनीं दुजें । तुज कोण सोडवील ॥४॥
३१२५
काय याचे मुखीं बैसे दांतखीळ । नामोच्चारा बळ क्षीण होतें ॥१॥
काय याचे कर्ण बधिर पैं वहिले । हरिकीर्तनीं जाहले पांगुळ ते ॥२॥
काय याचे नेत्रां अंधत्व तें आलेक । न देखती सांवळें रूप कधीं ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐसा तो चांडाळ । त्याचा मन विटाळ नको नको ॥४॥
३१२६
सुखरूप असतां म्हणे माझें माझें । संकट देखोनियां घाली देवावरी वोझें ॥१॥
पापी तो अधममती । कदा नेणे नामस्मरण गती ॥२॥
नामावांचोनि गती नाहीं । ऐसेंक वेदशास्त्र बोलती पाहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं म्हणे भुलला । पुनः अधम जन्मा आला ॥४॥
३१२७
होई शरणागत भाकी रे करुणा । तरीच बंधना चुकशील ॥१॥
आपुलें तूं हित करूनियां घेई । सदा वाचे गाई रामनाम ॥२॥
जंववरी आहे इद्रियसंबंध । तोंवरी तूं बोध करी मना ॥३॥
एका जनार्दनीं मावळलिया दीप । सहजची खेप येईल बापा ॥४॥
३१२८
चौर्‍यायंशी लक्ष योनी फिरे । परि मनीं सोय न धरे ॥१॥
दोचि अक्षरांचें काम । अधम नुच्चारी रामनाम ॥२॥
मरतीयां हांसे । आपण स्वयें मरतसे ॥३॥
एका जनार्दनीं भांड । जन्मोनी लाजविली रांड ॥४॥
३१२९
चोर्‍यांयशी लक्ष देहाप्रती । कोटी कोटी फेरे होती ॥१॥
अवचट देह मनुष्य जन्म । तेथें साधावें परब्रह्मा ॥२॥
जन्मोनियां मनुष्यदेहीं । परमार्थ साधिला तो नाहीं ॥३॥
सदा विषयीं अनुसंधान । भुले प्रपंचीं अनुदिन ॥४॥
तया नोहे संतभेटी । एकाजनर्दनीं जातां भेटी ॥५॥
३१३०
देहाचि तों देह जोडी । साधी परमार्थ घडी ॥१॥
हेंचि निकें रे साधन । येणें न घडे बंधन ॥२॥
देहीं देह शुद्ध पाहे । सहज परमार्थ होये ॥३॥
सांडोनियां देहीं आटी । एका जनार्दनीं तैं भेटी ॥४॥
३१३१
आयुष्य देहींचें जंव पुरलें नाहीं । तंवचि हृदयीं राम जपा ॥१॥
आपुलेच देहीं करा सोडवण । चुकवा पतन यमलोकीं ॥२॥
संसाराचा छंद वाउगा पसारा । यांत सैरावैरा हिंडुं नका ॥३॥
एका जनार्दनीं धरा भरंवसा । श्रीराम सरसा वाचे वदा ॥४॥
३१३२
तू म्हणशील बा हें माझें । वायां वाहसी वाउगें ओझें ॥१॥
सोडी दे टाकूनी परता येई । रामनाम वाचे सदा गाई ॥२॥
नामाचि जाण सत्य सार । वायां कां वाहशील भार ॥३॥
एका जनार्दनीं नाम सार । वेदशास्त्रीं हा निर्धार ॥४॥
३१३३
जन्ममरणांच्या चुकवा रे खेपा । यासी तो सोपा राममंत्र ॥१॥
वेळोवेळां वाचे उच्चारावें नाम । तेणें निष्काम प्राणी होय ॥२॥
सायास नाहीं अनायासें वर्म । वाचे रामनाम आठवावें ॥३॥
एका जनार्दनीं नामविण काहीं । आणिक थोर नाहीं कलीमाजीं ॥४॥
३१३४
साडंआ वाउगे ते बोल । वाचे म्हणा विठ्ठल विठ्ठल ॥१॥
तेणें तुटती यातना । भवपाश तुटेल जाणा ॥२॥
बैसला जिव्हारीं । व्यापूनि ठेला तो अंतरीं ॥३॥
एका जनार्दनीं ध्यान । ध्यानीं मनीं विठ्ठल पूर्ण ॥४॥
३१३५
सीमगीयाचे सणीं । रामकृष्ण न म्हणे कोण्ही ॥१॥
महाशब्द उच्चारण । कैसे भुलले अज्ञान ॥२॥
गजरें शब्द करी । एका जनार्दनीं म्हणा हरी ॥३॥
३१३६
नामाचा उच्चार करितां कोण्ही हांसे । तयासी होतसे नरकवास ॥१॥
साबडे बोबडे गावोत भलते । परि ते सरते पांडुरंगा ॥२॥
अभाविकनें मांडिला पसारा । तया नाहीं थारा उभयलोकीं ॥३॥
एकाजनार्दनीं भावाचें भजन । दंभाचें कारण नाहीं देवा ॥४॥
३१३७
नेणतेपण पाडुरंगा ध्याई । सदोदित गाई रामनाम ॥१॥
मग तुज सोपे मार्ग ते असती । पांडुरंग चित्तीं दृढ धरी ॥२॥
एका जनार्दनीं काया वाचा मन । करी समर्पण देवापायीं ॥३॥
३१३८
कां रे नायकसी गव्हारा । कां रे न भजसी ईश्वरा ॥१॥
सोपा मंत्र विठ्ठराज । तेणें पुरे सर्व काज ॥२॥
नको संसाराचें कोड । अंतकांळीं यमदंड ॥३॥
एका जनार्दनीं कींव भाकी । रामनाम वदा मुखीं ॥४॥
३१३९
मंत्रामाजीं मंत्र विठ्ठल त्रिअक्षरीं । जपतां निर्धारीं सुख होय ॥१॥
म्हणोनियां करा लागपाठ बळें । संसारीं अंधळे होऊं नका ॥२॥
संसारसागर भरला दुस्तर । विठ्ठल पैलपार नौका जगीं ॥३॥
तापत्रयें तापली भवार्णवीं पीडिली । तयां विठ्ठलवली प्रकाशली ॥४॥
जाणिवेचे डोहीं नको पडुं फेरे । विठ्ठल उच्चारें कार्यसिद्धि ॥५॥
एका जनार्दनीं विठ्ठलाची आण । दुजा तारी कोण मज सांगा ॥६॥
३१४०
एक वेळ वाचे वेद कां रे नाम । निरसे सर्व श्रम भवदूःख ॥१॥
नाम हे नौका नाम हे नौका । जगीं तारक देखा भाविकांसी ॥२॥
एका जनार्दनीं नाम हें अमृत । सेवितां त्वरित मुक्ति होय ॥३॥
३१४१
घ्यावया वोखदाची वाटी । माता साखर दे चिमुटी ॥१॥
तेणेंक घोटी गोडपणें । हारे व्याधी नाना पेणें ॥२॥
तयासाठीं घाबरी । माता होय ती निर्धारी ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । तैसा लोभ ठेवा मनीं ॥४॥
३१४२
भवरोगा औषध जाण । नाममात्रा नारायण ॥१॥
तेणें निरसे भवरोग । न लगे साधन अष्टांग ॥२॥
कामक्रोधाची झाडणी । नामें होय तत्क्षणीं ॥३॥
एका जनार्दनीं नाममात्रा । उद्धरील कुळगोत्रा ॥४॥
३१४३
सुख एक आहे हरि आठवितां । इतर जपतां दुःख बहु ॥१॥
ऐशी आठवण धरूनि मानसीं । हरि गावा मुखासी दिननिशीं ॥२॥
सारे दिन करा संसाराचा हेत । परी भजनीं प्रीत असों द्यावी ॥३॥
एका जनार्दनी धरूनि विश्वास । होई कां रे दास संतचरणीं ॥४॥
३१४४
नाथिलाचि देह नाथिला प्रपंच । नाथिली कचकच अवघें वांव ॥१॥
नाथिलेंचि दान नाथिलाचि धर्म । नाथिलेंचि कर्म नाथिलें हें ॥२॥
नाथिला आचार नाथिला विचार । नाथिला अविचार सर्व देहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं नाथिलाचि देह । नाथिला संदेह मिथ्या जाणा ॥४॥
३१४५
स्वप्नवत देह स्वप्नवत संसार । नाहीं पारावार दुःखा तेथें ॥१॥
काय त्याची गोडी लागसीसे मूढा । नाचतो माकोडा गारोड्याचा ॥२॥
स्त्री पुत्र धन कवणाचें तें आप्त । वायां भुललें चित्त म्हणें माझें ॥३॥
सावध होउनी गाये रामनाम । एका जनार्दनीं विश्राम तेणें तुज ॥४॥
३१४६
जिता मायबापा न घालिती अन्न । मेल्या प्रेतावरी करिती पिंडदान ॥१॥
पहा पहा संसारींचा कैसा आचारु । जिता अबोला मा मेल्या उच्चारु ॥२॥
जित्या मायाबापा न करिती नमन । मेल्यामगें करिती मस्तक वपन ॥३॥
जित्या मायबापा धड गोड नाहीं । श्राद्धीं तळण मळण परवडी पाही ॥४॥
जित्या मायबापा गालीप्रदान । मेल्या त्याचेनी नांवें देती गोदान ॥५॥
जित्या मायबापा नेदी प्याला पाणी । मेल्या पितरांलागीं बैसती तर्पणीं ॥६॥
प्याया पाणी न घालिती सासरा जिता । पिंडापाशीं येती मग दंडवता ॥७॥
एका जनार्दनीं कृपेचें तान्हें । विधिनिषेध दोन्हीं आतळों नेदी मनें ॥८॥
३१४७
जगाची ती रहाटी । जैशी अंधाहातीं दिली काठी । चिखलाची पाउती । काय मार्ग दिसे ॥१॥
तैसे भुलोनियां जन । गेले म्हणती माझे जाण । बा कवणाचें कवण । कामा न ये शेवटीं ॥२॥
चालतो पाहतो ऐकतो कानीं । दुजियाचे गुणदोश मनीं । नका आणूं चुकवा पतनीं । पुढील पेणें अंतरू नका ॥३॥
हेंचि बोधाचें लक्षण । धरा हृदयीं याची खुण । शरण एका जनार्दन । वारंवार विनवितसे ॥४॥
३१४८
प्रपंची सदा सक्त । रामनामीं नाहीं चित्त ॥१॥
तया म्हणावे तें काय । व्यर्थ शिणविली माय ॥२॥
वायां जिणें पैं तयाचें । सदा मान दंभीं नाचे ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । तया सोडवील कोण ॥४॥
३१४९
कैंचे ध्येय ध्याता ध्यान । अवघें विषयावरी मन ॥१॥
तेथें कैचें कर्माचरण । सदा विषयींच मन ॥२॥
कैंचा दोष कैंचा गुण । अवघे विषयींच मन ॥३॥
कैंचा बोध कैंचा भेद । सदा विषयीं तो धुंद ॥४॥
ऐसा भुलोनि विषयीं । एका जनार्दनीं बुडे पाहीं ॥५॥
३१५०
ऐसे लागलिया ध्यान । अंतकाळीं ठसावें मन ॥१॥
म्हणोनि भोगक्षयें जाण । मागील देहाचें अनुसंधान ॥२॥
मागील सांडी रे दगड । कां घालिसी पायखोडा ॥३॥
भुलोनि जाऊं नको वायां । एका जनार्दनीं लागे पायां ॥४॥
३१५१
वैर करुनी मन मारावें । मनाधीन पैं न व्हावें ॥१॥
मनामार्ग जाऊं नये । मन आकळुनी मन पाहे ॥२॥
मन म्हणे तें न करावें । मनीं मनासी बांधावें ॥३॥
मन म्हणेल तें सुख । परी पाहतां अवघें दुःख ॥४॥
एका जनार्दनीं मन । दृढ ठेवावें आकळून ॥५॥
३१५२
पांथस्थ घरासी आला । प्रातःकाळीं उठोनि गेला ॥१॥
तैसें असावें संसारीं । जैसी प्राचीनाची दोरी ॥२॥
बाळीं घराचार मांडिला । तो सवेंचि मोडूनि गेला ॥३॥
एका विनवी जनार्दना । ऐसें करी गा माझ्या मना ॥४॥
३१५३
लटिका संसार । वाचे उच्चारी हरिहार ॥१॥
तरी दुःख निरसन । मना होय समाधान ॥२॥
नित्य करी संतसेवा । शुद्ध भावें भजें देवा ॥३॥
एका जनार्दनीं धाला । तोंचि संसार तरला ॥४॥
३१५४
दुबळ्यांसी धन । सांपडलिया नोहे जतन । अभाविकांसी नाम जाण । तैशा रीतीं ॥१॥
धनलोभीयाचे परी । जैसें चित्त धनावरी । तैसें हृदया माझारीं । नाम जप ॥२॥
कामी पुरुषाचें ध्यान । तया न कळे आप्तजन । जैसा पारध्याधीन । मृग होय ॥३॥
अभाविकाचे बोल । नव्हती ते फोल । एका जनार्दनीं मोल । तया नाहीं वेंचत ॥४॥
३१५५
देह अशाश्वत नाम हें शाश्वत । म्हणोनि विवादत श्रुति शास्त्रें ॥१॥
नाशिवंतासाठीं राननाम तुटी । ससाराची आटी करिती जन ॥२॥
जडत्व पाषाण नामेंचि तरले । अभेदें भरले देह ज्याचें ॥३॥
शुद्धभाव पोटीं वासना निर्मळ । संकल्प बरळ नव जाती ॥४॥
एका जनार्दनीं दृढ हा निश्चय । राम सखा होय तयालागीं ॥५॥
३१५६
नाशिवंत सकळीक । शाश्वत माझा नायक ॥१॥
बरवें मजला कळलें । पूर्वपुण्य तें फळलें ॥२॥
प्रपंच अवघा दुःखरूप । सुखरुप आत्मस्वरुप ॥३॥
स्वरुपीं रमल्या भय नाहीं । एक जनार्दनाचे पायीं ॥४॥
३१५७
उपाय यासी एक आहे । जो या जाय शरण विठ्ठला ॥१॥
मग न चले काळाचें बळ । घेतां सरळ नामक वाचे ॥२॥
आम्हां आलेसे प्रचीत । म्हणोनि मात सांगतों ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । विठ्ठल वदनीं उच्चारा ॥४॥
३१५८
नाकळे जो आकळ । भक्तिप्रेमाचा वत्सल । रूप धरूनि कोमळ । भीमातटीं उभा ॥१॥
त्याचा छंद असो जनी । काया वाचा आणि मनीं । संचिताची हानी । कदा काळीं न होवो ॥२॥
जें जें होत कर्माकर्म । अथवा उत्तम ते धर्म । प्राचीन ते कर्म । तयापासूनि सोडवी ॥३॥
एकविधि धरी भाव । मागें देवापदीं ठाव । संचिताची हाव । तयापाशीं नुरेचि ॥४॥
ऐसा बळकट करी नेम । धरी संतसमागम । एका जनार्दनीं धाम । पावसी तूं वैकुंठ ॥५॥
३१५९
अवघा वायां संसार । अवघा सार विठ्ठल ॥१॥
अवघे आले वायां जाती । फजिती हे समजेना ॥२॥
अवघे नरदेहीं चोर । अवघा सार विठ्ठल ॥३॥
अवघें वायां जातें जन्म । अवघें कर्म चुकेना ॥४॥
अवघ लटिका साच नव्हे । अवघा वायां जात असे ॥५॥
अवघा जनीं भरला । एका जनार्दनीं उरला ॥६॥
३१६०
शिणल्या भरल्या विठोबाचें नाम । विश्रांतीचें धाम पंढरपुर ॥१॥
म्हणोनियां करा नामाचाचि लाहो । पंढरीचा नाही पहा डोळां ॥२॥
एका जनार्दनीं पुरवील आशा । पंढरीनिवासा पाहतांचि ॥३॥
३१६१
तोचि एक संसारीं । वाचे हरिनाम उच्चारी ॥१॥
न करी आणिक पैं धंदा । नित्य आठवी गोंविदा ॥२॥
हरिनाम चिंतना । ज्याची रंगली रसना ॥३॥
एका जानर्दनीं संत । ज्याचें समाधान चित्त ॥४॥
३१६२
चौर्‍यांयशीं भोगितां । दुःख न सरे सर्वथा । संतसमागम घडतां । दुःख नासे तात्काळ ॥१॥
नको गुतूं या संसारीं । पडसी काळाचे आहारीं । संतसमागम धरी । तैं यातना चुकती ॥२॥
मागें बहुतांचा उद्धार । संतीं केलासे साचार । तोचि हा धरी निर्धार । संतसंग सर्वदा ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । संतसंग सुलभ जाण । भोळ्याभाविकांक तारण । समागम संतांचा ॥४॥
३१६३
आशापाश सोडोनि देई । संतासीं तूं शरण जाईं । चौर्‍याशींचें भय नाहीं । प्राणिया तुज ॥१॥
आवडी धरीं संतसंग । कामक्रोधा होय भंग । षडवैरीयां मार्ग । मोकळाची ॥२॥
संतसंग धरतां चित्तीं । उपाधी ते सर्व तुटती । भावें होय मोक्षप्राप्ती । क्षणमात्रें ॥३॥
नाहीं आणीक साधन । संतसंगतीवांचून । शरण एका जनार्दन । संतसंग धरीं ॥४॥
३१६४
पळभरी संतसंगती । कोटीयुगें तया विश्रांती । ऐसें बोलतसे श्रुती । पाहे पां जना ॥१॥
वेदशास्त्रा पुराण । महिमा संतांचाचि जाण । शुकादिक रंगून । रंगले रंगीं ॥२॥
अर्जुना उपदेशिलें । उद्धवातें बोधिलें । व्यासादिक रंगलें । हृदयीं सदा ॥३॥
तें दृढ हृदयीं धरी । आणीक नको पाहुं फेरी । एका जनार्दनीं धरीं । हृदयामाजीं ॥४॥
३१६५
देही धर्म विहित करी । अद्वैत भाव चित्तीं धरी । सर्वभावे नमस्कारी । एक आत्मा म्हणोनी ॥१॥
तेणें तुटे रे बंधन । वाचे जपे जनार्दन । आणिक नको रे साधन । रामकृष्ण स्मर सुखें ॥२॥
पवित्र त्याचें हे कुळ । आचार त्याचाचि सुशीळ । अखंड जे सर्वकाळ । नाम जपती ॥३॥
एका जनार्दनीं नाम । परब्रह्मा तें निष्काम । हरे भवश्रम । जन्मजराव्याधी ॥४॥
३१६६
येणें पंथें बहुत तरले निश्चितीं । आवडी जे गाती विठोबासी ॥१॥
तारक हा मंत्र सोपा पैं सर्वासी । उच्चारितां अहर्निशीं सर्वसिद्ध ॥२॥
पापा प्रायश्चित कलियुगीं नाम । आणिक सोपें वर्म संतसेवा ॥३॥
न लगे दंडन मुंडन ते आटी । नाम घेतां होटीं सर्व जोडें ॥४॥
एका जनार्दनीं संतांसी शरण । चुके जन्ममरण नाना पीडा ॥५॥
३१६७
भाव धरी कां रें साचा । उच्चार करीं नामाचा । पंथ विठोबाचा । दृढ धरीं ॥१॥
विठ्ठल विठ्ठल वाचे । वदे कां रे तूं साचें । दोष जातील जन्माचें । संदेह नाहीं ॥२॥
आळस न करी क्षणभरी । वाचे उच्चार श्रीहरी । यमयातना बोहरी । तेणें होय ॥३॥
भक्ति दृढ धरीं नामीं । पडुं नको वाउगा श्रमीं । विठोबाचे नामीं । विश्वास धरीं ॥४॥
पतित पावन । नाम हें सत्व वचन । एका जनार्दनीं चरणं । दृढ धरीं ॥५॥
३१६८
दुस्तर सायास न करीं । वाचे म्हणे हरिहरी । वैकुंठ पायरी । सोपी तेणें ॥१॥
तें नाम विठोबाचें । सुलभ वदें कां रे वाचे । अनंता जन्माचें दोष जाती ॥२॥
प्रचीत पाहे अर्धक्षण । नाम उच्चारी रे जाण । तेणें तुटे भवबधन । यमदुतांचें ॥३॥
नाम घेतां उठाउठीं । पातकाच्या पळती थाटी । पुर्वज उद्धरती कोटी । बेचाळिसासहित ॥४॥
एका जनार्दनीं प्रेम । गाईं तूं विठ्ठल नाम । आणिक सोपें वर्म । नाहीं नाहीं ॥५॥
३१६९
संसार असार जाणोनि निर्धार । केलासे विचार सनकादिकीं ॥१॥
नामीं आतुडले नामीं आतुडले । साधन साधिलें हेंचि एक ॥२॥
अर्जुना उपदेश हाचि सांगे कृष्ण । एका जनार्दनीं खूण बाणलीसे ॥३॥
३१७०
घाली देवावरी भार । आणिक न करी विचार । योगक्षेम निर्धार । चालवील तुझा ॥१॥
वाचे गाय नामावळी । वासुदेवीं वाहे टाळीं । प्रेमाचें कल्लोळीं । नित्यानंदें सर्वथा ॥२॥
सोस घेई कां रेक वाचे । रामकृष्ण वदतां साचें । धरणें उठतें यमाचें । निःसंदेह ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । करी रामनाम ध्वनी । कैवल्याचा दानीं । रक्षी तुज निर्धारें ॥४॥
३१७१
नेम धरीं विठ्ठलामीं । पडुं नको वाउगा भ्रमीं । सांगतसे गृहस्थाश्रमीं । साधन सोपें ॥१॥
करी नामस्मरण । वाचे म्हणे नारायण । चुकेल पतन । यातायाती ॥२॥
इहलोक परलोक । धन्य होती सकळीक । उभय कुळ पावन देख । नाम स्मरतां ॥३॥
कलीमाजीं सोपें वर्म । उच्चारीं तूं श्रीराम । आणिक नको श्रम । वाउगाची ॥४॥
जाउनी पाहे तुं पंढरी । उभा असे विटेवरी । एका जनार्दनीं धरीं । चरण त्याचे ॥५॥
३१७२
बहु जन्मांचे सायास । विटे उभा हृशेकेश । पाहे पुंडलीकास । सम चरणीं ॥१॥
जाई जाई पंढरपुरा । स्नान करीं तूं भीवरा । जन्माचातो फेरा । तेणें चुके ॥२॥
व्रत करीं एकादशी । जागरण अहर्निशीं । संतसभे सरसी । टाळी वाहे ॥३॥
आळस तूं न करीं । वाचे म्हणे विठ्ठल हरी । सांडोनियां थोरीं । नाम घे आवडी ॥४॥
जनीं वसे जनार्दन । एका दृढ धरी चरण । अर्पियेल तनमन । विठ्ठल वाचे ॥५॥
३१७३
जया म्हणती नीचवर्ण । स्त्री शुद्रादि हीनजन ॥१॥
सर्वाभूतीं देव वसे । नीचा ठाई काय नसे ॥२॥
नीच कोठोनि जन्मला । पंचभूतां वेगळा जाला ॥३॥
तया नाहीं का जनन । सवेंचि होत पतन ॥४॥
नीच म्हणोनि काय भुली । एका जनार्दनीं देखिली ॥५॥
३१७४
शास्त्रज्ञ पंडित हो कां वेदवक्ते । परी हरि भजनीं रत वंद्य सदा ॥१॥
भक्तीचें कारण तेणें सरतेपण । वाउगाची शीण जाणिवेचा ॥२॥
मी एक जाणता पैल नेणता । ऐसा विकल्प भाविता पतन जोडे ॥३॥
एका जनार्दनीं विकल्प त्यजोनी । विठ्ठल चरणीं मिठी घाली ॥४॥
३१७५
साधिता साधन योगी शिणताती । तेथें तुझी मति काय बापा ॥१॥
उलट पालट न करी गोल्हाट । आहे तोचि नीट पाहे बापा ॥२॥
पंचाग्नी साधन धूम्रपान यज्ञ । आहे तो संपूर्ण उभा बापा ॥३॥
साधन खटपट वाउगा तो बोभाट । एका जनार्दनी नीट उभा बापा ॥४॥
३१७६
शिणसी कां रे वायां । वाचे वदे पंढरीराया ॥१॥
मग तुज नाहीं रे बंधन । पारुषे पां कर्माकर्म ॥२॥
कर्म धर्म न करी तूं सोस । अवघा विठ्ठलचि देख ॥३॥
नको करूं कुंथाकुंथी । तेणें होते फजिती ॥४॥
अनुभव घेई देखा । एका जनार्दनीं सुखा ॥५॥
३१७७
जरी न बनेचि गुरुवचनीं । तरी बैसोनि सहजासनीं । हेंचि एक निर्वाणी । साधेजे सुख ॥१॥
सकळीं सकळपणें । अखंडरूप पाहणें । साध्य हेंचि साधनें । करुनी घेईं ॥२॥
जया संतचरणीं नाहीं भावो । त्यासी लडिवाळ संदेहो । तेथें साधनामाजीं देवो । दिसे कैसा ॥३॥
हेतु मातु अनुमाना । आकळी दृध एकमना । अधिकचि कल्पना । वाढविली ॥४॥
जाणीव नेणीव हें वाड । कल्पनेचें समूळ झाड । तुझें तुजचि आड । उभे ठाकती ॥५॥
नाना हेतु विवंचना । सांडुनियां कल्पना । एका जनार्दना । शरण रिघे ॥
मुमुक्षूंस उपदेश
३१७८
लक्ष चौर्‍यांयशीं फिरतां । अवचिता लाभ हातां ॥१॥
उत्तम पावला नरदेह । त्याचें सार कांहीं पाहे ॥२॥
नको श्रमूं विषयकामा । कांहीं तरी भजे रामा ॥३॥
मरणजन्मांच्या खेपा । निवारीं निवारीं रे बापा ॥४॥
एका जनार्दनीं गूज सोपें । रामनाम सदा जपे ॥५॥
३१७९
देह सांडावा न मांडावा । येणें परमार्थुची साधावा ॥१॥
जेणें देहीं वाढें भावो । देहीं दिसतसे देवो ॥२॥
ऐसें देहीं भजन घडे । त्रिगुणात्मक स्वयें उडे ॥३॥
त्रिगुणात्मक देहो वावो । एका जनार्दनीं धरा भावो ॥४॥
३१८०
देह ऐसें वोखटें । पृथ्वीमाजीं नाहीं कोठें ॥१॥
वोखटें म्हणोनि त्यागावें । मोक्ष सुखार्थ नागवावें ॥२॥
जैसें भाडियाचें घोडें । दिनु सरल्या पंथ मोडे ॥३॥
हेतु ठेवूनि परमार्था । एका जनार्दनीं ठेवीं माथा ॥४॥
३१८१
देह आहे तुम्हां आधीन । तोंवरी करा भजन ॥१॥
पडोनि जाईल शरीर । मग कराल विचार ॥२॥
यातना यमाची अपार । कोण तेथें सोडविणार ॥३॥
आला नाहीं अंगीं घाव । तंव भजा पंढरीराव ॥४॥
एका जनार्दनीं सांगे । वाउगे मागें नका जाऊं ॥५॥
३१८२
आलासी पाहुणा नरदेहीं जाणा । चुकवी बंधनापासूनियां ॥१॥
वाउगाची सोस न करीं सायासा । रामनाम सौरसा जप करीं ॥२॥
यज्ञायागादिका न घडती साधनें । न्युन पडतां सहज पतन जोडे ॥३॥
एका जनार्दनीं चुकवीं वेरझार । करीं तूं उच्चार अखंड वाचे ॥४॥
३१८३
काय मनुष्यदेहाचें होय । नाशिवंत जाय शेवटीं ॥१॥
हें तो काळाचें खाजें सहजी । कांहीं तरी राजी हरि करा ॥२॥
जाता आयुष्य न लगे वेळ । स्मरें घननीळ रामराणा ॥३॥
एका जनार्दनीं भाकी कींव । वायां हांव धरूं नका ॥४॥
३१८४
आयुष्य सरतां न लगे वेळ । यम काळ उभाची ॥१॥
म्हणोनियां लाहो करा । सप्रेम आळवावें ॥२॥
धरा संतासमागम । करा सप्रेम कीर्तन ॥३॥
जावें सुखें पंढरीसी । नाचा सरसें वाळुवंटीं ॥४॥
एका जनार्दनीं विठ्ठल भेटी । होतां लाभा नोहे तुटी ॥५॥
३१८५
काळाची ती ऐशी सत्ता । भरतां न पुरे एक क्षण ॥१॥
यांत कांहीं हित करा । राम स्मरा निशिदिनीं ॥२॥
नुमगे शेवट घडी येती । गुंतती तत्त्वतां देह आशा ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । करा सोडवणी देहाची ॥४॥
३१८६
काळें काय वायां जातु । तेणें होय आयुष्य अंतु ॥१।
जाणोनियां रक्षी कोण । सोडी देहाचा अभिमान ॥२॥
अभिमान सांडोनि झडकरी । एका जनार्दनीं दास्य करी ॥३॥
३१८७
अदृष्टी असेल जें जें वेळे । तें तें मिळेल तें तें काळें ॥१॥
ऐशी प्रारब्धाची गती । ब्रह्मादिकां न चुकतीं ॥२॥
जें जें होतें ज्या संचितीं । ते तयासवें चालती ॥३॥
जैशी जैशी कर्मरेषा । तैसें भोगणें सहसा ॥४॥
एका जनार्दनीं भोग । भोगविल्याविण न चुके सांग ॥५॥
३१८८
होणार जणार न चुके कल्पांतीं वाउगी । कुंथाकुंथी करुनी काय ॥१॥
लिहिलें संचितें न चुके कल्पांतीं । वाउगाचि भ्रांतीं फळ काय ॥२॥
एका जनार्दनीं प्रारब्धाचा भोग । करितां उद्वेग न टळेची ॥३॥
३१८९
नेणती ब्रह्मादिक ऐसें याचें कर्म । दृढादृढा वर्म सबळ मागे ॥१॥
न चुके न चुके भोगिल्यावांचुनीं । वायांचि तो मनीं शीण वाहे ॥२॥
एका जनार्दनीं शरण एकपणीं । गाय चक्रपाणी एकभावें ॥३॥
३१९०
प्रारब्ध क्रियमाण संचिताचा भोग । भोगिल्याची भोग तो न सुटे ॥१॥
ज्या जैसी कल्पना त्या तैशी भावना । अंती जे वासना जडोनी ठेली ॥२॥
एका जनार्दनीं वासना टाकुनी । हरीचे भजनी सावध होई ॥३॥
३१९१
स्वप्नीं चालतां लवलाही । आडामध्यें पडिला पाही ॥१॥
घाबरूनी म्हणे धांवा । तैसे भुलले जीवजीवा ॥२॥
मृगजळ भासे नीर । वायां मागें पसर ॥३॥
सावध होऊनि जंव पाहे । वायां स्वप्न मिथ्या आहे ॥४॥
एका जनार्दनीं भुलले । वायां गेले अधोगती ॥५॥
३१९२
आंबिया पाडुं लागला जाण । अंगीं असे आंबटपण ॥१॥
सेजे मुराल्याची गोडी । द्वैताविण ते चोखडी ॥२॥
टीकाळले सेजे घालिती । तयांसंगें दुजे नासती ॥३॥
अग्निपोटीं निपजे अन्न । वाफ न जिरतां परमान्न ॥४॥
एका जनार्दनीं गोडी । तोडा लिगाडीची बेडी ॥५॥
३१९३
मनासी खेचिलें मायेसी मोकलिलें । तें शस्त्र आपुलें सज्ज करी ॥१॥
यापरी सैरा होय कारणी । माया ममता दोन्हीं मारूनियां ॥२॥
जागृति स्वप्न निवटिलें पाहे । सुषुप्ति सळीयेली । सुखा धायें ॥३॥
एका जनार्दनीं मांडियेलें खळें । पुरेंचि जिंकलीं अंगीचेनी बळें ॥४॥
३१९४
जेथें पापपुण्यकर्माचरण । वाढविताहे जन्ममरण ॥१॥
जया पुण्याचीया गोडी । स्वधर्म जोडिताती जोडी ॥२॥
जय नाहीं हा विश्वास । असोनि न दिसे जगीं भाष ॥३॥
एका जनार्दनीं डोळा । असोनि देही तो अंधळा ॥४॥
३१९५
देहबुद्धी खुंटली येथें माया तुटली । देहाची स्थिती दैवाधीन ठेली ॥१॥
दैवाचेनी बळें देहींचे कर्म चळे । स्वसुखाचे सोहळे विदेह भावें ॥२॥
भोगी कां त्यांगी अथवा हो योगी । देहीं देहपण न लगे त्याच्या अंगीं ॥३॥
एका जनार्दनीं एकपणाच्या तुटी । सहज चैतन्यासी मिनला उठाउठी ॥४॥
३१९६
नरदेह परम पावन । तरी साधी ब्रह्माज्ञान ॥१॥
ब्रह्माज्ञानविण । वायां होत असे शीण ॥२॥
ब्रह्माज्ञान प्राप्ति नाहीं । वायां देहत्व असोनि देहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं ज्ञान । तेणें होय समाधान ॥४॥
३१९७
नरदेहीं येउनीं करी स्वार्थ । मुख्य साधी परमार्थ ॥१॥
न होतां ब्रह्माज्ञान । श्वान सूकरां समान ॥२॥
पशुवत जिणें । वायां जेवीं लाजिरवाणें ॥३॥
सायं प्रातर्चिता । नाहीं पशुंसी सर्वथा ॥४॥
मरणा टेकलें कलीवर । परी न सांडी व्यापार ॥५॥
एका जनार्दनीं पामर । भोगिती अघोर यातना ॥६॥
३१९८
ब्रहमस्थितीचें हें वर्म । तुज दावितों सुगम ॥१॥
सर्वांभूतीं भगवद्भाव । अभेदत्वें आपणचि देव ॥२॥
संसार ब्रह्मास्फूर्ति । सांडोनियां अंहकृति ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । कृपें पावला परिपुर्ण ॥४॥
३१९९
लहानाहूनि लहान न धरी अभिमान । तेणें हो कारण सर्व बापा ॥१॥
उंचपणें पाहतां वेळुचीये परी । लोहाळा अंतरीं नम्र होये ॥२॥
भक्ति करतां मुक्ति संताचें संगतीं । मग मनीं विश्रांति हरी जोडे ॥३॥
एका जनार्दनीं संतांसी शरण । धरूनियां कान नाचूं द्वारीं ॥४॥
३२००
सानपणासाठीं गर्भवास सोसी जगजेठी ॥१॥
सानपण भलें सानपण भलें । सानपण भलें संतापायीं ॥२॥
एका जनार्दनीं सानपणावांचुनीं । कैवल्याचा धनी हातां नये ॥३॥
३२०१
सानपणें धूरु अढळी बैसला । सानपणें केला कृतकृत्य ॥१॥
सानपणें प्रल्हादें साधियेलें काज । सानपणें सहज बळी पूजी ॥२॥
सानपणें बिभीषण शरण आला । राज्यधर केला श्रीरामें त्यासी ॥३॥
एका जनार्दनें सानपणावांचुनी । ब्रह्माज्ञान जनीं नातुडेची ॥४॥
३२०२
उपमन्यु सान देवासी कळवळ । क्षीरसिंधु तात्काळ दिला त्यासी ॥१॥
सानपणें अर्जुनें साधियेलें काज । श्रीकृष्ण निजगूज सांगतसे ॥२॥
सानपणें उद्धव झालासे विमुक्त । सानप्णें तो निश्चित तारियेला ॥३॥
सानपणें सुख गोपाळ गौळणी । एका जनार्दनीं सदोदित ॥४॥
३२०३
सानपणें तरले अनंत भक्त अपार । जाणिवेचा भार टाकूनियां ॥१॥
सानपणें शुक व्यास नारदमुनि । जाहले मुगुटमणी सानपणें ॥२॥
सानपणें गज तारिली गणिका । उद्धरिला देखा अजामिळ ॥३॥
एका जनार्दनीं सानपणावांचुनी । न चुके आयणी प्रपंचाची ॥४॥
३२०४
सानपणें साधे सर्व येत हातां । जाणीवेने तत्त्वती नागवशी ॥१॥
महापुर येतां वृक्ष तेथें जाती । लव्हाळें राहती नवल कैंचे ॥२॥
चंदनाचे संगें तरुवर चंदन । सानवण कारण संगतीचें ॥३॥
संतांचे संगतीं अभाविक तरती । एका जनार्दनीं निश्चितीं सानपणें ॥४॥
३२०५
जाणिवेच्या मागें होत कुंथाकुंथी । हे तों प्रवृत्ति निवृत्ति मार्ग दोन्ही ॥१॥
जाणीव शहाणीव येथें नाहीं काम । वाचे वदतां नाम सर्व साधे ॥२॥
जाणिव जाणपण नेणिवा नेणपण दोहींचे । अधिष्ठान एकनाम ॥३॥
एका जनार्दनीं नामक परतें आन । दुसरें साधन सीण जगीं ॥४॥
३२०६
विवाद वाद हें तो अधम लक्षण । भक्तीचें कारण न साधे येणे ॥१॥
मुख्य एक करी एकविधपण । सम दरुशनें देखें जगीं ॥२॥
नर अथवा नारी असो भलते याती । वंदावे विभूति म्हणोनियां ॥३॥
एका जनार्दनीं बोध धरी मना । होऊनियां साना सानाहुनी ॥४॥
३२०७
धांवू नको सैरा कर्माचियासाठीं । तेणें होय दृष्टी उफराटी ॥१॥
शुद्ध अशुद्धाच्या न पडे वेवादा । वाचे म्हणे सदा नारायण ॥२॥
एका जनार्दनीं ब्रह्मापर्ण कर्म । तेणें अवघे धर्म जोडतील ॥३॥
३२०८
करितां वेदशास्त्रं श्रवण । गर्वांचें भरतें होय गहन ॥१॥
करूं जातां निजकर्म । कर्मक्रिया अति दुर्गम ॥२॥
कर्म केवळ देह असे । एका जनार्दनें तें नसे ॥३॥
३२०९
चित्त समाधान । सुख दुःख सम जाणे ॥१॥
न करी आणीक उपाधी । निवारली आधि व्याधी ॥२॥
वृत्ति झाली समरस । सेवीं नित्य ब्रह्मारस ॥३॥
एका जनार्दनीं चित्त । ब्रह्मारसें झालें शांत ॥४॥
३२१०
आशेपाशीं नाहीं सुख । आशेपाशीं परम दुःख ॥१॥
आशा उपजली देवासी । तेणें नीचत्व आले त्यासी ॥२॥
आशेसाठीं जगदानी । मागें बळीसी स्वयें पाणी ॥३॥
एका जनार्दनीं आशा । तिनें गुंतविलेंक महेशा ॥४॥
३२११
निराशियाचे भेटी पाहे । वैकुंठींचा राव धांवे ॥१॥
निराशेपायीं न ये व्याधीं । निराशेपायीं सकळ सिद्धी ॥२॥
निराशाचें जेथें नांव । तेथें देव घेतसे धांव ॥३॥
निराशेचा जिव्हाळा । एक जनार्दनीं पाहे डोळा ॥४॥
३२१२
निःशेष कांहीं नेणिजे । तें शुद्ध ज्ञान म्हनिजे । मा सर्व जें जेणें जाणिजे । तें अज्ञान कैसें बा ॥१॥
ज्ञान तें कवण अज्ञान ते कवण । दोहोंचें लक्षण पाहतें पाहा ॥धृ॥
ज्ञानाचें जें ज्ञातेपण । तया नांवाची अज्ञान । अज्ञानाचें जे ज्ञान । तया नांव शुद्ध ज्ञान ॥२॥
ज्ञान तें अज्ञाना आलें । अज्ञान तें ज्ञाना गेलें । एका जनार्दनीं मुलें । बागुलाचीं दोनीं ॥३॥
३२१३
एक म्हणती आत्मा सगूण । एक म्हणताती निर्गुण ॥१॥
एक प्रतिपादिती भेद । एक प्रतिपादितसे अभेद ॥२॥
एक म्हणती मिथ्या भूत । प्रत्यक्ष दिसत जो येथें ॥३॥
ऐसें नानाभेद वाद सकळ । विचारितां अज्ञान मूळ ॥४॥
अज्ञान तें मिथ्या जाणा । शरण एकाजनार्दना ॥५॥
३२१४
सुटला म्हणतां बांधला होता । मुक्त म्हणे त्याचें अंगीं ये बद्धता ॥१॥
बद्धता येथें नाहीं मुक्त ते काई । भ्रांती दो ठाई झोंबतसे ॥२॥
स्वप्नीचेनि सुखे सुखासनीं बैसे । जागा जालिया कांहींच नसे ॥३॥
एका जनार्दनीं एकापणा तुटी । बद्ध मोक्षाची तेथें वार्ताहि नुठी ॥४॥
३२१५
अविश्वासा घरीं । विकल्प नांदे निरंतरीं ॥१॥
भरला अंगी अविश्वास । परमार्थ तेथें सदा भुस ॥२॥
सकळ दोषांचा राजा । अविश्वास तो सहजा ॥३॥
अविश्वास धरितां पोटीं । एका जनार्दनीं नाहीं भेटी ॥४॥
३२१६
मूळ नाशासी कारण । कनक आणि स्त्री जाण ॥१॥
जो न गुंते येथें सर्वथा । त्याचा परमार्थ पुरता ॥२॥
जया सुख इच्छा आहे । तेणें एकान्तासी रहावें ॥३॥
दृष्टी नाणी मनुष्यासी । तोचि परमार्थासी राशी ॥४॥
एका जनार्दनीं धन्य । त्याचा परमर्था पावन ॥५॥
३२१७
अविश्वासापुढें । परमार्थ कायसें बापुडें ॥१॥
अविश्वासाची राशी । अभिमान येतसे भेटीसी ॥२॥
सदा पोटीं जो अविश्वासासी । तोचि देखे गुणदोषासी ॥३॥
सकळ दोषां मुकुटमणी । अविश्वास तोचि जनीं ॥४॥
एका जनार्दनीं विश्वास । नाहीं त्यास भय कांहीं ॥५॥
३२१८
परमार्थ सोयरा अहोरात्र करीं । गाई निरंतरी रामकृष्ण ॥१॥
नरदेहा यातना चुकतील फेरे । वायां हावभरी होऊं नको ॥२॥
रात्रंदिवस करी नामाचाचि पाठ । मोक्षमार्ग फुकट प्राप्त होय ॥३॥
एका जनार्दनीं नामापरतें सार । न करीं विचार आन दुजा ॥४॥
३२१९
शुद्धभावें गावें नाम श्रीहरींचें । भेदभाव साचे टाकूनियां ॥१॥
भोळे भाविक ज्याचा आहे देव जवळा । टवाळास निराळा भास दिसे ॥२॥
अविश्वासियासी होय बोध वायां । ब्रह्माज्ञान तया सांगुन काय ॥३॥
एका जनार्दनीं अभाविक खळ । बोध तो सकळ जाय वायां ॥४॥
३२२०
पक्षी आंगणीं उतरती । तें कां पुरोनिया राहती ॥१॥
तैसें असावें संसारीं । जोंवरी प्राचीनाची दोरी ॥२॥
वस्तीकर वस्ती आला । प्रातःकाळीं उठोनि गेला ॥३॥
शरण एका जनार्दन । ऐसे असतां भय कवण ॥४॥
तुमच्या शेतमालाची जाहिरात करण्यासाठी कृषी क्रांतीला भेट द्या .