कर्मास्तव जालों सौरा - संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ३७२

कर्मास्तव जालों सौरा – संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ३७२

कर्मास्तव जालों सौरा ।
गेलों पंढरपुरा ।
मा मी गेलों पंढरपुरा ।
संतसनकादिकां मेळीं डौर वाईला पुरा ॥१॥
चाल रामा घरा करुं प्रपंचेसि वैरा ॥ध्रु०॥
द्वैतभाव कल्पना खोडी सांडी याची आशा ।
विठ्ठलनाम हेंचि सार जिव्हें प्रेमठसा ॥२॥
अद्वैत भरिन मन भारीना तोडिन भवपाश ।
क्षमा दया धरिन चित्तीं सर्वभूतीं महेश ॥३॥
ज्ञान ज्ञेय हाचि विचार सर्वमय हरि मा
मी सर्वमय हरि ।
दुजेपण न पंडे दृष्टी एकपण घरोघरीं ॥४॥
वासना खोडि वेगीं टाहो करीन रामनामें मा
मी टाहो करीन रामनामें ।
पुंडलिक पेठ संताचे माहेर
तेथें नाचेन मनोधर्मे ॥५॥
विज्ञान हरि आपणचि क्षरला दुजेपणें छंदु थोरु ।
मा मी दुजेपणें छंदु थोरु ।
निष्काम स्वरुप सूत्रधारी खरा एकरुपें हरिहरु ॥६॥
त्रिकाळध्यान त्रिकाळ मन हारपलें जेथ ।
पुरली मनकामना मा मी पुरली मनकामना ।
वैकुंठ प्रकट आपणचि नाथ ॥७॥
देहुडा पाउलीं वेणु वाहे विटेवरी निट ।
वोळली कामधेनु युगें अठ्ठाविस वाट ॥८॥
एक वृक्ष क्षरला आपणचि जग सर्वघटीं आत्मारामु ।
ज्ञानदेवो म्हणे आम्हा पंढरपुरी जाला विश्रामु ॥९॥

अर्थ:-

मी प्रारब्धाधीन पुण्यकर्माने संसार परित्याग करुन स्वच्छंदाने पंढरपुरास गेलो. तेथे जाऊन सनकादिकांप्रमाणे संताच्या मेळ्यांत मिसळून भगवन्नामाचा परिपूर्ण गोंगाट केला. मी म्हटले चला, परमात्म्याला आपल्या घरांत बसवू किंवा परब्रह्माच्या घरांत आपण जाऊ आणि प्रपंचासी वैर करू. द्वैताची खोटी कल्पना टाकून त्याचप्रमाणे प्रपंचाची आशा सोडून प्रपंचात सार जे विठ्ठलनाम ते जीभेवर प्रेमाने ठसवू. अद्वैतज्ञानाचा मनांत उदय झाला म्हणजे त्या जोराने, संसाररुपी भवपाश तोडून टाकून, क्षमा, दया, सर्व भूतांच्या ठिकाणी, परमात्मभाव चित्तात धरु. ज्ञान ज्ञेयाच्या विचाराने सर्व हरिमय होऊन दुजेपण दृष्टिसही पडणार नाही. मग सर्व घरोघरी एक परमात्मस्वरुपच होते. विषयवासना हीच खोडी तिला जोरांने परत वळवून मी रामनामाचा टाहो फोडीत आणि पुंडलिकाच्या पेठेत असणाऱ्या संतांच्या माहेर घरांत म्हणजे पंढरीत मनःपूर्वक मोठ्या प्रेमाने नाचेन. विज्ञानरुप हरि आपणच भाविक विकार पावल्यामुळे त्याचा मी दुजेपणाने भक्तिचा मोठा छंद घेतला आहे. निष्काम स्वरुप हरि खरा, सूत्रधार असूनही हरिहरादिरुपांनी एकरुपच आहे.. त्रिकालस्नान गमनादि क्रिया माझ्या ठिकाणच्या जाऊन माझी मनकामना पूर्ण झाली. वैकुंठरुप परमात्मा जो श्रीहरि तो प्रगट होऊन.आपणच वाकड्या पावलांने विटेवर नीट उभा राहून वेणु वाजवीत असता अठ्ठावीस युगे कामधेनुप्रमाणे वळली म्हणजे अठ्ठावीस युगे होऊन गेली.. तोच परमात्मा जगत् वृक्षरुपाने क्षरण पाऊन म्हणजे विकार होऊन आपण सर्व जीवमात्रांमध्ये त्याचा आत्मा बनला आहे. याप्रमाणे त्या श्रीकृष्णाची पंढरपूरात वस्ती असल्यामुळे आम्हांला तेथेच विश्रांति झाली. असे माऊली ज्ञानदेव सांगतात.