गोकुळीं कमळ विस्तारलें साचें - संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ८१

गोकुळीं कमळ विस्तारलें साचें – संत ज्ञानेश्वर महाराज अभंग ८१

गोकुळीं कमळ विस्तारलें साचें ध्यान श्रीधराचें करावया ॥
यमुनेच्या पाबळीं मूर्ति देखिली सांवळी ।
चिदाकांशींची वोतली प्रेमतनुगे माये ॥१॥
आवडींचें वालभ ब्रह्म पुंजाळलें । गोपवेषें गाई राखे ।
कांबळीची बुंथी घेऊनि कल्प द्रुमातळीं ।
त्रिभंगी ठाण मांडियलेंगे माये ॥ध्रु०॥
योगमायेचनि विलासे उभा देहुडा पाउलीं ।
तेथे दीप्ति जे उदेली तेजाकारें अंगुष्ठीं अगुष्ठीं स्थापियेलें मूळपीठ ।
सुनीळनभाचेनि काळीवटे अंगोळियागे माये ॥२॥
शेष गुढारी विसंचला किं भूमि पावो ठेविला ।
तोचि विन्यस्त उभारला तेज:पुंज ॥
कुंकमपिंजरिचेनि सळे मापर्वती रातेत्पळें ।
तळवांचे रंग बाहळें पाउलीं श्र्लाघेगे माये ॥३॥
चरणकमळीं कमळा कैसी विराजली बाळा । तेथें जाला एकवळा ये कमळीं कमळा ॥
ध्वजवज्र अंकुशरेखा चरणीं वोळली पीयूष ।
नखे सरळीं देखा काळेपणाचेनिगे माये ॥४॥
घोटीं सुनीळ निरावकाशें काश पाहतां भासलासे ।
जानुजघन प्रकाशे नभ ढवळलें ॥
कासे कसिला सोनसळा खवे आला मध्यस्थळा ।
रत्नजडित मेखळा शोभतसेगे माये ॥५॥
द्वितीय कमळीं प्रजापती कीं रोमराजी झळकती ।
तेथें उपनली दीप्ति काळी त्रिवळीची ॥
उदरवक्षस्थळ द्विजपद निर्मळ ।
स्तनचंद्र पोकळी ढिसाळ काळिमा जैसीगे माये ॥६॥
उदधीचेनी प्रेमसळें आपाद वैजयंती माळे ।
वरी शोभताती सोहळे सगुणाचे ॥
दशनदीप्ति झळाळी रत्नकिळा मागों आली ।
दिसे हनुवटी बुजाली प्रभेचेनिगे माये ॥७॥
प्रणवाचा मरिगळा पूजनासि आला भाळा ।
तुर्येसहित त्रिपुंड्र टिळा अर्ध ऊर्ध्व मात्रीं ॥
अभिनव महाकारणी । पवनपंचकाचीं खेवणीं ।
कुंडलें पेरावणी कर्णी ढाळ देतीगे माये ॥८॥
माथां मोर पिसावेठी गंडस्थळीं पडे दीप्ति ।
स्वयें विस्मित श्रीपती तेज:पुंजगे माये ॥
तरुघोंस खोंविले शिरीं वेणु ठेऊनि अधरीं ।
नंदरायाचा खिल्लारी वोज काय सांगोंगे माये ॥९॥
सप्तरंध्रीं सप्तस्वर चाळी अंगोळिया मनोहर ।
मुद्रिका शोभती साकार रत्नजडितगे माये ॥
तिया वेणुचिया किळा । गोपि वेधल्या सकळा ।
अवघिया जाल्या पै काळ्या कृष्णरुपेंगे माये ॥१०॥
ऐसा नटनाट्य वेषधारी सवे संवगडे वारिधारी ।
कैसा त्रिभंग कुसुरी उभा असेगे माये ॥
बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु सुखाचें निधान तें म्यां
ह्रदयीं संपूर्ण सांठविलेंगे माये ॥११॥

अर्थ:-
गोकुळात ते कृष्णकमळ उगवले.त्यामुळे श्रीधराचे ध्यान लागले.यमुनातिरी ती सावळी मूर्ती पाहिली.तिने चिदाकाश भरुन टाकले ती माझी प्रेमातूनच झाली. माझ्या आवडीची आवड खांद्यावर घोंगडी व बुंथी घेऊन कल्पवृक्षाखाली तिन ठिकाणी वाकडे उभे आहे. तो माये मुळे दिडका झाला नसुन तो स्वतःच तसा उभा आहे. अंगठ्यावर अंगठा ठेऊन त्या पायी त्याने मुळपीठ स्थापले आहे. त्याच्या बोटा प्रमाणे नभाने निळाई पांघरली आहे. एक पाय दुसऱ्यावर ठेवला की एका पायाने विश्व व्यापले.असा तो तेजःपुंज केशर रुपात उभा आहे. त्याच्या चरणकमलांचा पावलांचा कुंकुम रंग सर्वत्र व्यापला आहे. त्या चरणकमळावर ती लक्ष्मी स्थिरावली म्हणुन तिची त्यांच्या बरोबर ऐक्यता झाली. त्याच्या चरणावर ध्वज वज्रादी व रेखा ह्या शुभ खुणा आहेत. त्याची नख सरळ आहेत. व त्याच्या चरणावर अमृत आहे. त्याच्या सुनिळ वर्णासमोर आकाश फिके आहे. पोटऱ्या व मांड्याच्या प्रकाशदिप्ती पसरल्या आहेत. रत्नजडित मेखळे सह मध्ये खोचलेला सोनसळा नेसला आहे व त्यामुळे तो शोभुन दिसत आहे. तो जणु दुसरा कमळात जन्मलेला ब्रह्मदेवच दिसतो. त्याच्या रोमावरील सुंदर काळा केशसंभार आहे. व त्याने आपले डोक्याचे केस तिन बाजुनी मागे वळवले आहेत. त्याच्या उन्नत छातीवर भृगुच्या पावलांचे ठसे आहेत. व ते सावळे वक्षस्थळ शोभुन दिसत आहेत.